Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1957, Blaðsíða 40

700
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
er ekkert timburgólfið, en svo er
um marga kotbæina. Engin klæðn-
ing er á baðstofunni, alls staðar
berir moldarveggir, og það grisjar
alls staðar í torfið milli áreftis,
*em er meira og minna dökkt af
reyk.
Kerti var ekki hægt að búa til
heima. Þá var Ijóstollur goldinn til
kirkna, og þann tólg, sem ekki fór
í hann, varð að nota í matinn.
Ævinlega var þrímælt, kjötsúpa
venjulega borðuð um miðjan dag-
inn á aðfangadag. Þegar miðdegis-
verði var lokið vorum við krakk-
arnir þvegnir og færðir í beztu
flíkurnar, sem við áttum — og
ævinlega fengum við eitthvað nýtt
á jólunum, því að enginn mátti
klæða jólaköttinn.
Klukkan sex var orðið heilagt.
Þá var farið að taka til bækurnar
og iesa en langur þótti okkur
stundum Jónsbókarlesturinn,
krökkunum, er við biðum eftir
blessuðum lummunum, dísætum.
Þegar lestri var lokið, voru boðnai
góðar stundir. Ketillinn hafði verið
yfir hlóðaglóðinni meðan á lestri
stóð. Húsmóðirin brá sér fram og
fór að huga að kaffinu og bera inn,
— og svo komu lummurnar, það
var meiri blessuð dýrðin að sjá
þær. Öll börnin fengu kaffi í þetta
skipti, eins þótt smábörn væru,
en kaffi var annars sárasjaldgæfur
drykkur hjá þeim, sem úr litlu
höfðu að moða.
Eftir kaffidrykkjuna þurfti að
fara að gefa kúnni, og mamma
varð að fara að mjólka, en er kom-
ið var úr fjósi, fór hún að skammta
jólamatinn. Pottkökunni var skipt
í fernt milli barnanna. Heill
bringukollur kom í hlut hvers
okkar, eða þá að við vorum tvö
um lærið; lundabaggasneið og
magálsneið fylgdi, hvort tveggja
ríflegt, ef hægt var.
Þessi jólaskammtur var svo
ríflegur, að honum varð ekki torg-
að á einu kvöldi, og kom sér því
vel, að kistlarnir höfðu verið þrif-
aðir, því að þar geymdum við mat-
inn. Lítið eða ekkert var skammt-
að á fátækum heimilum, fyrr en
þessi jólaglaðning var horfin ofan
í maga — og svo var það oft heima.
Á jólakvöldið sofnuðum við
börnin mett og glöð — út frá bless-
uðu jólaljósinu — (Úr „Langt inn
í liðna tíð“).
í ÞORSKAFIRÐI
Guðjón Jónsson frá Brekku hefir
lýst jólum í Þorskafirði, þegar
hann var að alast þar upp (um
1880):
— Daginn fyrir Þorláksmessu
var farið að taka ofan úr eldhús-
inu hangikjöt til jólanna, brytja
það og leggja í bleyti yfir nóttina,
því það var ætíð soðið á Þorláks-
messu, því nóg annað umstang var
á aðfangadaginn. Um leið og
hangikjötið var soðið, var líka í
annan stað soðin skata, ef til var.
Var hún uppáhaldsmatur sums
eldra fólks, og þá borðuð á Þor-
láksmessu og bringubiti með og
hangiflot til viðbits. Þetta var
nokkurs konar forsmekkur þess, er
koma skyldi.
Á aðfangadaginn, þegar lokið
var útiverkum og menn höfðu
þvegið sér og rakað, þeir sem það
gerðu, svo sem yngri menn, var
og klætt sig betri fötum. Var síð-
an borðaður einhver góður matur,
er kveikt hafði verið, og jólakerti
fylgdu með, svo hver sem vildi
gæti lýst upp hjá sér. Var svo les-
inn boðskapur jólanna og sungnir
jólasálmar, og að því búnu bauð
hver öðrum gleðileg jól. Enginn,
svo eg vissi til, bar brigður á sann-
indi þess boðskapar, sem þá vai
fluttur á hverju bygðu bóli í land-
inu, í „húsum höfðingjanna og
hverjum kotungsbæ" og trúði því,
að „sú þjóð, sem í gæfu og gengi
vili búa, á guð sinn og land sitt
skal trúa“ eins og Einar Bene-
diktsson orðar það.
Eftir jólabaksturinn skemmti sér
hver sem vildi. Sumir lásu, aðrir
skrifuðu, spiluðu eða tefldu, allt
hávaðalaust. Þá kom og fram listi
um alla þá jólasveina og meyar,
sem komu á heimilið sem gestir
á jólaföstunni. Var listinn þá
klipptur í sundur, með einu nafni
á hverjum seðli, kvenfólk sér og
piltar sér, og raðað í bók svo end-
arnir stóðu út úr. Svo fóru stúlk-
urnar að draga sér pilt og piltarnir
meyar, og var þá ekki frítt við að
hlátur yrði, ef drátturinn var eitt-
hvað óhagstæður.
Seint á vökunni var svo kaffi
með lummum og og kleinum, áð-
ur en háttað var. Ljós var látið
lifa alla nóttina, og voru það mikil
hátíðabrigði, einkum börnunum,
að eiga fyrir hendi að vakna við
ljós á jóladagsmorguninn, og eiga
von á dísætri mjólk og kökum í
morgunsárið. — Siður fjármanna
að gera skepnum betur til um jól-
in, var tíður og vel til fallinn.
Á jóladagsmorgun kl. 10 eða svo,
var neytt grautar með rúsínum og
rjóma út á. Miðdagsmatur var eng-
inn fyrr en karlmenn komu inn
frá gegningum, en skammtur til-
reiddur á diskana meðan þeir voru
úti. Var það hangikjöt, brauð,
smjör og kæfa, magáll og lunda-
baggi, og svo ríflega til tekið, að
sumir áttu bita til að grípa í auk-
reitis, fram undir nýár. („Bernsku-
minningar").
4