Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1960, Blaðsíða 10

646
lesoók MORGUNBLAÐSINS
Gudea konungur í Lagash; sumerönsk
höggmynd frá 2600 f. Kr.
Akkad og Assyríu og stofnaði hið
mikla babylónska ríki, er nú verð-
ur frá sagt.
Babylonsmenn
Hammurabi setti lög í Baby-
lon og voru þau að mestu snið-
in eftir lögum Sumera. Lögin lét
hann höggva á steinsúlu og þess
vegna hafa þau varðveizt fram að
þessu. Efst á súlunni er mynd af
Hammurabi þar sem hann tekur
við lögunum af sólguðinum Sham-
ash. Það er til að sýna að lögin
sé frá guðunum komin. Þau eru í
283 greinum eða köflum, og er
þetta hin elzta heildarlöggjöf, sem
varðveizt hefir.
Lögin voru ströng. Kjarm
þeirra var; auga fyrir auga og
tönn fyrir tönn. En réttur manna
var misjafn. Ef stolið var frá yfir-
stéttarmanni, varð hinn seki að
bæta það þrítugfalt. En væri stoi-
ið frá miðstéttarmanni, ákyldi
bæta það tífalt.
Ef maður var kærður fyrir
galdur, skyldi honum fleygt j
fljótið og það skyldi dæma hann
Ef hann drukknaði, þá var hann
sekur og ákærandinn hirti þá all-
ar eigur hans. En kæmist hann af
var hann sýkn, og þá var ákær-
andinn dauðasekur.
Velgengni ríkisins byggðist á
þrælahaldi, eins og hjá mörgum
einvaldsríkjum allt fram á þessa
öld. Þrælarnir voru dýrmæt eign,
og hver sá, er hjálpaði þræli til
að strjúka, skyldi engu fyrir tyna
nema lífinu.
Ef einhver varð uppvís að ráni,
þar sem hús var að brenna,
skyldi hann þegar gripinn og hon-
um refsað með því að fleygja hon-
um inn í eldinn.
Ef dómarar urðu uppvísir að
hlutdrægni, skyldu þeir taíarlaust
sviftir stöðu sinni.
Mikil áherzla var lögð á að hafa
alla gerninga skriflega og vott-
festa. Hjónaband var ekki löglegt
nema um það væri gerður skrif-
legur samningur. Sama máli var
að gegna um kaup og sölu. Þess
vegna er mikill hluti af þeim leir-
töflum, sem fundizt hafa, „skrif •
legir“ samningar, undirritaðir og
staðfestir af vottum.
Réttur kvenna var tryggður
með lögunum. Konur voru fjár
síns ráðapdi og ef hjónaskilnaður
varð, var maðurinn skyldur að *
endurgreiða konunni heimanmund
hennar. Menn höfðu leyfi til að
taka þjónustustúlku konu sinnar
sem hjákonu, og börn þeirra voru
jafnborin til arfs við hin skil-
getnu börn. Ekki var bannað að
giftast þótt hjónin væri sitt úr
hverri stétt.
Ef sjúklingur dó undir læknis-
hendi, skyldi höggva fingur af
lækninum. Ef hús hrundi og eig-
andinn beið bana, skyldi taka
byggingameistarann af lífi.
Þetta eru aðeins nokkrar glefs-
ur úr löggjöfinni, en þær syna
nokkuð hver réttlætiskenndin var.
Vísindi þróuðust þar í landi,
einkum stjörnufræði og stærð-
fræði og varð Babylon miðstöð
þeirra vísinda. Leirtöflurnar syna,
að vísindamennirnir þar hafa
glímt við og leyst hin erfiðustu
stærðfræðileg viðfangsefni. Var
þar byggt á þekkingu, er þeir
höfðu tekið í arf frá Sumerum,
en aukið svo við, að enn í dag
dást stærðfræðingar að þekkingu
Babylonsmanna.
Hér skal nú ekki farið frekar út
í það, heldur minnzt nokkuð á
þjóðfræði þeirra, sem þeir höfðu
einnig erft frá Sumerum. Þessi
fræði breyttust nokkuð með tím-
anum. En það er Ashur-bani-Dal
konungi í Assyriu að þakka, að
Sumerönsk helgimynd. Sólguðinn stigur upp frá undirheimum á milli fjall-
anna, og aðrir guðir taka á móti honum, þar á meðal Ishtar (Venus).