Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1960, Blaðsíða 41

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
677
Smásagan;
V ARABARN
SAGT er að hending ráði öllu í
heiminum. Áreiðanlega er það
ekki nema hálfur sannleikur. Hend
ing réði því að ég kynntist Kristínu
Helgadóttur. En það var engin
hending sem réði því, að hún var
ti) Þaðan af síður var það af hend-
ingu, að hún var bæði margspök og
óljúgfróð, nema ef menn vilja kalla
það hending að hægt sé að læra og
verða fróður án þess að fara í skóla.
Kristín hafði aldrei verið í neinum
skóla nema skóla lífsins.
Þegar ég kom til hennar og sagði
að erindið væri að fræðast af henni
um fyrri daga, þá hló hún og
mælti: ,
„Já, ætla mætti að ég viti sitt af
hverju, því að ég hefi lifað tvær
þúsundárahátíðar, aldamót og
heimsstyrjöld“.
Þetta voru stærstu varðarnir hjá
ævivegi hennar og hún nefndi þá
aðallega til þess að sýna hve gömul
hún væri orðin.
„Eg hefi verið uppi á byltingar-
tímum“, sagði hún svo. „En eg er
ekki hrifin af byltingum. Fyrir
hverja þjóð er bylting hið sama og
það er fyrir einstaklinginn að lenda
í bílslysi. Þar eru ill öfl að verki.
En eg hefi einnig lifað aðra um-
breytingu, þar sem góð öfl réðu. Eg
man íslenzku þjóðina í dönskum
fjötrum, og eg hefi séð ísland verða
fullvalda ríki, án þess nein slys
fylgdu því“.
Fleiri varðar voru hjá veginum.
Hún hafði séð vistarbandið leyst
og hreppaflutninga afnumda. Kon-
ur höfðu fengið jafnrétti við karl-
menn. Stórárnar höfðu verið brúað
ar og vegir gerðir og nú voru bíl-
arnir að leysa hestana af hólmi.
Eimskipafélag íslands hafði verið
stofnað, og'dönsku kaupmennirnir,
„blóðsugurnar“ sem hún kallaði þá,
voru flæmdir úr landi. Vélbátar
voru komnir í stað gömlu opnu
manndrápsbollanna. ísl. bændur
felldu ekki lengur úr hor, en voru
farnir að rækta landið og bæta
húsakynni sín.
Og enn voru smærri varðar hjá
veginum, er fáir vissu um, og um
suma vissi engin nema hún ein.
Mér hafði verið sagt að hún væri
stálminnug. Eg spurði hvort minn-
ið væri ekki farið að Mla.
„Ekki verð ég vör við það“, sagði
hún. „Eg hefi aldrei lært að skrifa
og þess vegna hefi ég orðið að
leggja all á minnið. Það geymist
furðanlega. Þú átt sjálfsagt fjölda
bóka, sem þú geymir í stórum skáp.
Þú verður að raða bókunum rétt,
til þess að þær sé aðgengilegar og
þú getir gengið að þeirri bók, sem
þú þarft að nota í svipinh. Mér
finnst hugskot mitt líkt og stór
skápur með mörgthn hólfum, og
hvert hólf hefir sitt að geyma.
Þarna get ég gengið að öllu vísu,
eins og þú að bókunum þínum“.
Það var hryssingslega illviðris-
nótt í öndverðum septembermán-
uði að komið var á baðstofuglugga
á Hóli, ekki guðað, en rjálað við
rúðurnar. Guðmundur hreppstjóri
vaknaði, leit upp í gluggann en sá
ekkert fyrir myrkri. Hann fór þá
á fætur og gekk út, og þreifaði fyrir
sér um baðstofustafninn.
Þar fann hann Kristínu. Var svo
af henni dregið að hún mátti ekki
mæla og gat trauðla staðið á fót-
unum. Guðmundur bar hana inn í
baðstofu og lét kveikja ljós.
Kristín var innan við ferm-
ingu, þegar þetta var. Hún
var niðursetningur á bæ
nokkrum langt fram í heiðinni.
Hún hafði verið send um kvöldið
að leita kúnna. Þá var krapahríð
og hún fann ekki kýrnar, en villt-
ist og var lengi að villast þar til
hún komst á götur. Einhvern veg-
inn tókst henni að þræða þær í
myrkrinu. Göturnar lágu heim að
Hóli. Það bjargaði lífi hennar.
Guðmundur lagði hana upp í
rúm. Hún var berhöfðuð og berfætt
og í þunnum kjólgopa einum
klæða.
„Ósköp eru að sjá fæturna á
aumingja barninu", varð Þóru hús
freyu fyrst að orði.
Fæturnir voru bólgnir og blóð-
risa og mjög óhreinir. Þeir virtust
álíka stórir og á fullorðnum karl-
manni. Það bar enn meira á þessu
vegna þess hve mögiir hún var,
leggirnir eins og pípur. Eins voru
hendurnar bláar og bólgnar og
andlitið þrútið af kulda og gráti.
Kristín fekk góða aðhlynningu á
Hóli, en hún varð að hggja rúmföst
í hálfan mánuð.
Svo kom húsbóndi hennar að
sækja hana. Kristín fór að gráta er
hún frétti það. Hún fleygði sér út
af, stakk brekánshorni upp í sig og
engdist og skalf af ekka.
Þóra húsfreya stóð þegjandi
nokkra stund yfir henni. Svo gekk
hún fram. Litlu seinna kom Guð-
mundur hreppstjóri inn.
„Hún Þóra vill að þú verðir kyr
héma, svo ég sagði húsbónda þín-
um að hann þyrfti ekki að ómaka
sig eftir þér oftar“ sagði hann
kuldalega. Ekkert annað.
„En þessi orð létu í eyrum mér
eins og englasöngur, og þá grét eg
gleðitárum í fyrsta sinn á æv-
inni“ sagði Kristín.
„Hvernig stóð á því að þú áttir
svona bágt í æsku?“ spurði eg.
„Ættarfylgja íslendinga, fátækt-
in“, sagði hún. „Foreldrar mínir