Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1960, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
649
KRAFT AVERKIÐ
SACA EFTIR PIERRE BOULLE
PRESTURINN steig hægum skrefum
upp þrepin, sem hófu hann upp yfir
fjöldann og hann bað til drottins 'um
að hann vildi gefa sér þá hina sönnu
málssnild, er hrífur á sálirnar. Þegar
nann var kominn upp í stólinn, dokaði
hann við nokkur andartök til þess að
jafr.a sig, krossaði sig síðan og hóf
prédikun sína.
Orðstír sinn sem mikill prédikari
átti Montoire prestur jafnt að þakka
eldlegum sannfæringarkraíti máls síns
sem ósveigjanlegum strangleik og skarp
leik dómgreindar sinnar. Honum veitt
ist jafn-auðvelt að tala til barnslegrar
trúar einfaldra manna sem skynsemi
hinna lærðu. Hann var víðlesinn í vís-
indalegum og heimspekilegum efnum,
og því hélt hann vakandi áhuga sín-
um á hinum fjölbreytilegustu rann-
sóknum, og hann þekkti út í æsar hina
nýjustu þróun mannlegrar þekkingar.
Af henni dró hann óvæntar og skarp-
legar ályktanir, og sökum þess hve
rökréttar og djarflegar þær voru, vöktu
þær athygli hinna lærðu manna.
Margir-þeir, er lengi höfðu verið efnis
hyggjumenn, sannfærðust af röksemd-
um hans, eftir að hafa æfilangt leitað
sannleikans árangurslaust. En jafn-
auðvelt veittist honum að gera hinu
einfaidasta fólki kenningu sína ljósa.
Þegar hann með dómgreid sinni hafði
rannsakað og krufið hinar flóknustu
kenningar nýja tímans og sannað að
þær stefndu allar að því markmiði að
styrkja sanna trú, snéri hann sér að
fjölda hinna trúuðu og blés þeim í
brjóst með hrífandi mælsku, sínum
eigin trúarhita.
Orðstír hans var mikill og yfirmenn
kirkjunnar gerðu sér það ljóst, að
frægur hlaut hann að verða. Samt hafði
hann aldrei varpað af sér hlédrægni
sinni og lifði sífelt mjög einföldu lífi.
Hann sóttist ekki eftir að komast í þá
stöðu, er' samboðin væri verðleikum
sínum, heldur prédikaði hann í iítilli
kirkju, en þangað drógu ræður hans
mikinn fjölda áheyrenda.
„Bræður mínir“, sagði presturinn,
„í dag langar mig til að ræða við yður
um undrið, þessa furðulegu og óvenju-
legu opinberun almættis Guðs, sem
þráfaldlega ltillækkar sig til þess að
birtast okkar jarðnesku skilningarvit-
um.
„Við þetta tækifæri ætla ég að sýna
yður fram á það, hve röng sú skoðun
ei, sem mjög varð ríkjandi á nítjándu
öld og situr enn í sumum mönnum ég
ætla að tala um þá andstöðu, sem talið
er að eigi sér stað á milli trúarbragða
og vísinda, milli trúar og skynsemi.
Aldrei hefir meiri villukenning verið
flutt en sú, að þarna sé um andstæðu
að ræða.
„Vér sem trúum, gerum oss Ijósan
raunveruleik undursins, jafnvel nguð-
syn þess. Ég ætla í dag að víkja máli
mínu til þeirra, sem náðin hefir ekki
snert til hlítar, svo að skynsemi
þeirra heimtar rök. Það er nú svo að
þeim hafa vísindin, sem aldrei ienda
í árekstri við trúarbrögðin, gefið ærnar
ástæður til þess að trúa á undrið'.
Hér gerði hann ofurlitla þögn og leit
niður á röðina í þeim bekknum, sem
næstur var prédikunarstólnum Þar
þekkti hann Faivre læknir, sem var
einn á meðal fremstu manna stéttar
sinnar og hafði verið bekkjarbróðir
hans í latínuskólanum. Með þeim hafði
vináttan haldist, jafnt fyrir það, að
læknirinn var ekki trúaður og dró
enga dul á vantrú sína. Iðulega höfðu
þeir langar rökræður sín á milli og þó
að læknirinn léti ekki sannfærast. lauk
þessum rökræðum jafnan þannig, að
hann dáðist að rökfimi prestsins, en
var sami efamaðurinn eftir sem áður.
Það var af forvitni að hann var kom-
inn til þess að hlýða á prédikun vinar
síns eins og hann hafði þrásækilega
gert, og hann hlýddi á hann með hrifn
ingu. Augu þeirra mættust. Prestinum
þótti vænt um, hélt áfram ræðu sinni
og talaði nú heldur hærra en áður:
„Hin miklu náttúrulögmál, bræður
mínir! Vér höfum af eigin raun kynnzt
því tímaskeiði að í yfirlæti sínu hafa
mennirnir trúað þvi, að þau fáu fyrir-
bæri, er vor ófullkomnu skilningarvit
greina, gætu þeir til fulls og endan-
lega gert að lögmáli. Þeir þóttust hafa
sagt síðasta orð alls veruleika með
þessum vélrænu reglum.
„Bræður mínir, vér verðum oftar að
finna leiðina til þeirrar auðmýktar,
ei hæfi því, hvernig ástatt er om oss.
Efnisvísindin, sem alltaf heimta stað-
reyndir og reynslu. eru til þess nevdd
að játa að þau geti ekki skilið allt og
skýrt. Mikill eðlisfræðingur Charies
Fabry hefir líka sagt: „Hinar ströngu
og þröngu skcrður, sem í hálfa öld
hafa haldið vísindunum innan sinna
takmarka, hafa reynzt alltof of þröng-
ar til þess að ná yfir allar standreyndir
.....vér verðum sennilega fyrir fullt
og allt að hætta að gera oss von um
að fá þekkingu á öllum þeim leyndu
driffjöðrum er alheiminum stjórna —
Þessir ímynduðu og í rauninm dálítið
barnalegu gangverk eru öll brotin“
„Vísindi nútimans urðu að sætta sig
við það, að hugsa sér möguleika til
undantekningar frá þeim lögmalum er
þau höfðu talið óhagganleg Þeir menn,
sem fastastir sitja í efninu, þora ekki
lengur að staðhæfa að tiltekin orsök
við tiltekin skilyrði hljóti skilyrði«laust
alltaf að hafa sömu afleiðingar Þeir
tala aðeins um það sem mjög senni-
legt. Við nákvæma athugun hafa þeir
sem sé orðið þess varir að þessi lög-
mál eru ekki gagnstæð því. sem al-
mennt ei* kallað undursamlegt Þeir
hafa viðurkennt að ekkert í nreinum
meginefnum vatns, né heldur í þeim
verkunum, sem frumeindir þess eru
háðar, sé því til fyrirstöðu að pað geti