Morgunblaðið - 04.03.2001, Blaðsíða 34

SKOÐUN
34 SUNNUDAGUR 4. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
MIG langar til að
leggja nokkur orð í
belg í sambandi við at-
kvæðagreiðsluna um
staðsetningu Reykja-
víkurflugvallar sem
mér finnst auka lýð-
ræðið. En mér finnst
umræðan um staðsetn-
ingu flugvallar höfuð-
borgarinnar ekki vera
einkamál okkar Reyk-
víkinga. Þetta er mál
allra landsmanna, sér-
staklega landsbyggðar-
fólksins sem notar höf-
uðborgarflugvöllinn
mest og kemur til með
að borga brúsann í
hækkuðum fargjöldum þegar upp
verður staðið. Þar af leiðandi finnst
mér að öll sveitarfélög á landinu,
sem hafa hagsmuna að gæta, ættu
að efna til skoðanakönnunar sem
allra fyrst um hvar þau vilja hafa
höfuðborgarflugvöllinn sinn. Ég tel
að ódýrasti og besti kosturinn fyrir
mig sem Reykvíking og skattborg-
ara sé að hafa Reykjavíkurflugvöll á
sama stað, þó með allmörgum breyt-
ingum, til að koma til móts við þá að-
ila sem telja sig verða fyrir ónæði og
óöryggi vegna vallarins. Með þess-
um breytingum verður flugumferð
yfir byggð aðeins brot af því sem
hún er í dag (um 15%). Ég mun
skýra þessar hugmyndir seinna í
textanum.
Framtíðarþróun
Reykjavíkur
Nú er það svo að Reykjavíkur-
flugvöllur er ekki í „miðborg“
Reykjavíkur, það er
löngu liðin tíð. Hann er
í suð-vestur útjaðri
Stór-Reykjavíkur og
liggur að sjó og stutt er
í landamerki Seltjarn-
arnesbæjar. Allar
akstursleiðir að svæð-
inu liggja gegnum bæ-
inn og eru þegar ásetn-
ar. Gömul og rótgróin
fyrirtæki og stofnanir
eru óðum að flytja úr
þrengslunum til staða
sem gefa þeim meira
olnbogarými. Hlutverk
„Gamla miðbæjarins“
(eins og ég kýs að kalla
hann) er að þróast yfir
í það að verða miðstöð næturlífsins í
Stór-Reykjavík, þessi þróun er hlið-
stæð þeirri þróun sem orðið hefur í
mörgum öðrum borgum úti í heimi,
sem dæmi má nefna St. Paul-hverfið
í Hamborg.
Minn draumur um framtíðarþró-
un Reykjavíkur er að borgin þróist
til norðurs í átt að Esjunni, þ.e.
strandlengjan meðfram Gufunesi,
Geldinganesi, Mosfellssveit og til
Kjalarness, og svæðin þar fyrir
austan byggist upp. Á þessu svæði
finnst mér að ætti að koma miðborg
Stór-Reykjavíkur. Þangað á að
flytja með tíð og tíma flestar stjórn-
arbyggingar. Til dæmis er löngu
tímabært að byggja nýtt og rúmgott
Alþingishús. Eins og málin eru í dag
þá má segja að þingmenn sitji nán-
ast hver á öðrum og þurfi síðan að
hafa skrifstofur sínar í hinum og
þessum húsum í nágrenninu. Ég get
vel ímyndað mér glæsilegt nýtt Al-
þingishús staðsett niður við strönd-
ina á þessu svæði sem ég gat um hér
að ofan, með stórkostlegu útsýni til
Esjunnar og út yfir sundin blá. Síð-
an má byggja búðir (íbúðir) fyrir ut-
anbæjarþingmenn þar hjá.
Ég tel að við eigum að byggja
frekar dreift að hætti Bandaríkja-
manna vegna þess að við höfum
meira en nóg landrými á höfuðborg-
arsvæðinu. Við eigum ekki að troða
of miklu af nýjum byggingum niður í
þrengslin í gamla miðbæ Reykjavík-
ur, heldur láta hann og Reykjavík-
urflugvöll í friði og njóta kostanna
sem fylgja því að hafa innanlands-
flugvöll í útjaðri Stór-Reykjavíkur.
Mér finnst líka að við eigum að fara
rólega í það að leggja mikinn kostn-
að í að byggja á uppfyllingum eða
skýjakljúfa, vegna þess að við eigum
nóg af landi til að byggja á, öfugt við
til dæmis Hollendinga eða Manhatt-
anbúa, sem þurfa að glíma við mik-
inn skort á landrými. Ég verð þó að
segja, fæddur og uppalinn í Skugga-
hverfinu í Reykjavík, að landfylling-
in og háhýsin við gömlu Skúlagöt-
una, sem í dag heitir Sæbraut, hafa
heppnast ákaflega vel. Ég tel að bif-
reiðin verði um ókomna framtíð
þarfasti þjónninn í samgöngumálum
borgarinnar. Hið rysjótta veðurfar á
Íslandi kallar beinlínis á bifreiðar og
stórar, fjölbreyttar og yfirbyggðar
verslunarmiðstöðvar eins og t.d.
Kringluna og Smáralindina, með til-
heyrandi veitingastöðum og bíla-
stæðum. Borgar- og götulíf eins og
tíðkast sunnar í álfunni, t.d. með úti-
veitingastöðum og ýmiss konar úti-
mörkuðum, er að mínum dómi
óframkvæmanlegt á Íslandi vegna
veðurs. En víkjum að umræðunni
um staðsetningu Reykjavíkurflug-
vallar.
Nýr flugvöllur
Það hefur verið mikið í um-
ræðunni hvort byggja eigi nýjan
flugvöll. Skoðanir mínar á því eru
eftirfarandi: Í fyrsta lagi kemur ekki
til greina í mínum huga að byggja
nýjan flugvöll fyrir milljarða miðja
vegu milli Reykjavíkur og Keflavík-
ur. Þessi kostnaður yrði tekinn af
sneiðinni sem samgöngur landsins
hafa úr ríkissjóði og það er margt
annað sem mér finnst að eigi að hafa
forgang. Til dæmis tel ég að tvöföld-
un hringvegarins eigi að hafa for-
gang og að sjálfsögðu á að byrja
fyrst á Reykjanesbrautinni. Á þess-
um vegum hafa á undanförnum ára-
tugum farist og örkumlast hundruð
manna, sem að miklu leyti hefði
mátt komast hjá ef vegurinn hefði
verið tvíbreiður, á sama tíma og
Reykjavíkurflugvöllur hefur ekki
gert nokkrum manni mein. Ef ég
ætti hús í aðflugslínu að einhverri
flugbraut Reykjavíkurflugvallar þá
teldi ég mig vera í mörgum sinnum
minni hættu á að örkumlast og deyja
þar en í öll þau skipti sem ég fer út á
hið einfalda þjóðvegakerfi okkar.
Í öðru lagi, í umræðunni hefur
verið talað um hversu verðmæt og
nauðsynleg þessi landspilda sem
undir flugvöllinn fer er til að þétta
og betrumbæta byggðina í borginni
og að það mætti selja lóðir í spild-
unni fyrir kostnaði við að byggja
nýjan flugvöll. Ég er ekki á sama
máli, og hef persónulega ekki nokk-
urn áhuga á að byggja þarna í mýr-
inni. En ég get vel skilið að verð-
mæti lands á þessari spildu myndi
aukast, til hagsbóta fyrir eigendur
þess. En að mínum dómi myndu
mörgum sinnum meiri verðmæti
fara í súginn fyrir aðra Reykvíkinga.
Við mundum missa okkar bestu
samgöngubót burt úr borginni, og
hundruð Reykvíkinga myndu missa
atvinnu sína. Fyrir mig er þetta
opna og græna svæði í kvosinni okk-
ar milli Reykjavíkurhafnar og Kópa-
vogs mikið persónulegt verðmæti
sem mér þykir vænt um. Hér á ég
við höfnina, Lækjartorg, Lækjar-
götuna, Austurvöll, Alþingishúsið,
Tjörnina og fuglalífið þar, Hljóm-
skálagarðinn og allt svæðið í kring-
um Reykjavíkurflugvöll, Öskjuhlíð-
ina og Nauthólsvíkina. Ég er alinn
upp á þessu svæði, fór þar í göngu-
ferðir með foreldrum mínum þegar
ég var barn og síðan einn eftir að ég
óx úr grasi. Eftir að ég eignaðist
sjálfur fjölskyldu hef ég farið með
börnin mín og síðar afabörnin og
langafabarnið í gönguferðir um
þetta strjálbýla og skemmtilega
svæði. Haldið með þeim upp á 17.
júní, sumardaginn fyrsta, sjómanna-
daginn o.fl. o.fl. Notið sólar og út-
sýnis bæði til norður og suðurs og
þessu hef ég enga löngun til að
breyta. Þetta er hluti af þeirri ímynd
sem ég, borinn og barnfæddur
Reykvíkingur, hef af mínum gamla
miðbæ Reykjavíkur. Þessir tveir
þættir hér að framan skipta mig
mestu máli í umræðunni, þ.e. (a) Ég
óttast að úrbætur á miklu hættu-
legra samgöngumannvirki sem þjóð-
vegakerfið er verði látnar sitja á
hakanum vegna kostnaðar við bygg-
ingu nýs flugvallar og (b) minn hug-
lægi smekkur um það hvernig ég vil
hafa gamla miðbæinn í framtíðinni.
Þar að auki er ekki um auðugan
garð að gresja við val á nýju flug-
vallarstæði í nágrenni Reykjavíkur.
Flugrannsóknir sem hafa farið fram
á því svæði sem oftast er nefnt í um-
ræðunni sýna að flugfræðilega er
það flugvallarstæði ekki hentugt og
Hafnfirðingar hafa enga löngun til
að taka við króganum.
Eingöngu Keflavíkurflugvöllur
Ef innanlandsflugið flyst alfarið
til Keflavíkur þarf sá sem ætlar að
fljúga frá Reykjavík til t.d. Akureyr-
ar fyrst að keyra til Keflavíkur og
fljúga síðan yfir Reykjavík á leið
sinni til Akureyrar. Þetta er að mínu
mati algjörlega út í hött. Bæði ferða-
tíminn og fargjaldið myndi aukast
mikið og gera innanlandsflugið al-
gjörlega ósamkeppnisfært við sam-
göngur á landi. Ímyndum okkur að
Umferðarmiðstöðinni í Vatnsmýr-
inni yrði gert að flytja sig til Kefla-
víkur. Farþegi með Norðurleiðum til
Akureyrar tæki rútu til Keflavíkur,
síðan keyrðu Norðurleiðir með hann
til baka til Reykjavíkur og áfram til
Akureyrar. Þegar hann kæmi til
baka frá Akureyri keyrði hann í
gegnum Reykjavík, til Keflavíkur og
tæki síðan rútu til Reykjavíkur.
Auðvitað er þetta fáránlegt, þetta
eykur kostnað, tíma og mengun.
Þess vegna getur Keflavíkurflug-
völlur aldrei orðið innanlandsflug-
völlur fyrir höfuðborgarbúa eða fólk
á landsbyggðinni, en hann yrði frá-
bær fyrir Keflvíkinga.
Fleira kemur mér í hug sem mæl-
ir gegn því að á öllu S-V-horni lands-
ins verði aðeins Keflavíkurflugvöll-
ur. Til dæmis getum við á Íslandi
alltaf átt von á náttúruhamförum
eins og jarðskjálftum eða eldgosum.
Með því að hafa tvo flugvelli á S-V-
horninu byggjum við við tvöfalt ör-
yggi því minni líkur væru á að báðir
yrðu ónothæfir í hamförunum. Þetta
tengist umræðunni um hversu nauð-
synlegt er að hafa góðan flugvöll ná-
lægt Landspítalanum til að koma
mörgu og mikið slösuðuðu fólki sem
fljótast á fullkomnasta spítala lands-
ins hvaðan sem er á landinu. Einnig
eru mörg flugtæknileg atriði sem
mæla gegn því að hafa aðeins einn
flugvöll á S-V-horni landsins, og
langar mig til að tína til nokkur at-
riði.
Reykjavíkurflugvöllur hefur ýms-
ar takmarkanir. Þær helstu eru að
burðargeta flugbrautanna hefur
verið takmörkuð og þar hefur enn
ekki verið hægt að koma fyrir full-
komnum aðflugsbúnaði. Þetta hefur
ekki komið að sök vegna nálægðar
hans við Keflavíkurflugvöll með sín
fullkomnu aðflugskerfi. Þetta hefur
verið gagnkvæmt, þ.e. að Keflavík-
urflugvöllur hefur einnig notið ná-
lægðarinnar við Reykjavíkurflug-
völl. Þetta finnst eflaust einhverjum
undarlegt, að svona „sett“ af flug-
völlum mjög nálægt hvor öðrum á
sama veður- og spásvæði skuli vera
mikilvægir sem varavellir hvor fyrir
annan. Ég ætla að skýra málið bet-
ur. Með tilliti til Reykjavíkurflug-
vallar og Keflavíkurflugvallar er
mín reynsla (sem flugmanns) sú að
það er ákaflega sjaldgæft að báðir
vellirnir séu lokaðir samtímis vegna
veðurs. Þetta er í fyrsta lagi vegna
hins fullkomna aðflugsbúnaður á
Keflavíkurflugvelli. Í öðru lagi er
það sem lokar þessum flugvöllum
helst niðdimm lágþoka, en þar sem
Keflavíkurflugvöllur stendur tölu-
vert hærra yfir sjávarmáli en
Reykjavíkurflugvöllur er atburða-
rásin oft þessi: Þokan leggst fyrst
yfir Keflavíkurflugvöll og lokar hon-
um en Reykjavíkurflugvöllur er
undir þokunni og er með ágætt
skyggni. Síðan sígur þokan neðar og
lokar Reykjavíkurflugvelli en Kefla-
víkurflugvöllur kemur upp úr þok-
unni og þar er orðið heiðskírt. Einn-
ig getur atburðarásin verið sú að
Reykjavíkurflugvöllur lokast strax
en Keflavíkurflugvöllur stendur all-
an tímann upp úr þokunni, eða öf-
ugt. Eins og sést á þessu er þetta
ákaflega tilviljunarkennt og ekki
hægt að treysta þessu þegar menn
eru að ætla sér eldsneyti til að fljúga
á annan hvorn völlinn, þannig að
alltaf er tekið eldsneyti til að komast
til einhvers annars flugvallar sem er
með öruggt veður eins og t.d. vell-
irnir á Akureyri eða Egilsstöðum.
En oftast þarf ekki að fara á þessa
staði vegna þessa sem ég hef skýrt
hér að framan, þannig að í raun nýt-
ast þeir sem varavellir og spara
þannig eldsneyti, sem og tíma fyrir
farþega og flugrekendur.
Annað þessu skylt er að sam-
REYKJAVÍKUR-
FLUGVÖLLUR
Í blaðagrein sem ég
skrifaði fyrir nokkrum
árum, segir Rúnar
Guðbjartsson, benti ég
á þann möguleika að
nota Perluna sem
flugstöð fyrir
Reykjavík.
Rúnar
Guðbjartsson