Morgunblaðið - 10.04.2001, Síða 31

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. APRÍL 2001 31
Heilsudagar í Hveragerði
Vikunámskeið gegn streitu
Heilsustofnun NLFÍ
Grænumörk 10
810 Hveragerði

483 0300 - gudrun@hnlfi.is
HEIÐRÍKJA yfirvofandi vors var
bæði yfir kvöldloftinu og kammer-
verkunum á dagskrá þeirra Einars
Jóhannessonar og Arnar Magnús-
sonar í Salnum á sunnudagskvöld
undir rammstuðluðu fyrirsögninni
„Draumur, dans og dyntir“. Sæta-
nýtingin – um 13% – hefði að vísu
mátt vera meiri, því efnisvalið var
fjölbreytt og flutning-
ur framúrskarandi
góður, en kannski hef-
ur bílaferðaveður
helgarinnar eitthvað
orðið til að draga úr
tónleikasókn. Nema
skortur á háklassísk-
um nöfnum á við Moz-
art, Beethoven og
Brahms hafi einnig
komið til. Það er þó
hrein ágizkun.
Dagskráin var að
mestu frá nýliðinni
öld; elzta verkið frá
1910, en hið yngsta
Kaprísa Karólínu Ei-
ríksdóttir sem hér var
frumflutt. Lagt var af stað með
Fimm dansprelúdíum eftir pólska
stórmódernistann Witold Lutosl-
awski frá því rétt áður en það vöru-
merki tók að festast við hann eða
1954. Frískleg og látalætislaus lítil
stykki úr þjóðlegum bakgrunni og
útfærð í einskonar blöndu af ný-
klassík og bartókisma, eða eins langt
og unnt var innan ramma flokksag-
ans, sem Pólland átti raunar eftir
landa fyrst í austurblokkinni að losa
um. Sérstaklega höfðuðu til manns
nr. 4 (Andante), hægt en seiðandi
sauðakall við labbandi píanóbassa,
sem birti skýrt frumleika Lutosl-
awskis í einfaldasta búningi, og hinn
atgangsmikli lokadans (Allegro
molto); hvort tveggja afspyrnuvel
leikið.
Mikill hugleiðslublær var yfir För,
9 mín. löngu verki Mistar Þorkels-
dóttur sem hún samdi handa Einari
fyrir tveim árum. Það hófst, líkt og
það og endaði, á kyrrstæðri ígrund-
un áttundarfyrirbrigðisins, en tók
brátt á rás með á köflum spaugileg-
um glissandó-klaufslettum í klarín-
ettinu og píanóið griplandi um-
hyggjusamt undir á aðallega efstu
og neðstu sviðum hljóðfærisins. Þess
á milli blésu blíðari vindar og íhug-
ulli, ósjaldan alveg efst undir súð, af
þeirri frábæru pianississimo-leikni
sem Einari er flestum tamari.
Vorblíða prógrammsins var ekki
minna áberandi í „Première
Rhapsodie“ Debussys, sem
franski blæstefnuhöfundurinn
umritaði síðar fyrir hljómsveit, líkt
og Lútoslawski gerði við Dans-
prelúdíurnar sínar fimm. Yndisfag-
urt og raunar hárómantískt verk,
með gáskafullum scherzokafla í
miðju sem angaði af sumri og sól í
ýmist munúðarfullt líðandi eða bull-
andi sprækum flutningi dúósins.
Hið splunkunýja Capriccio Karól-
ínu Eiríksdóttur var fyrst eftir hlé
og hófst á röð stuttra en hvassra
tónaruna úr píanóinu. Upp úr inn-
komu klarínettsins umbreyttist
áferðin síðan í veikróma punktastíl
sem þróaðist fljótlega yfir í duttl-
ungafulla glettni, m.a. í formi kank-
vísrar hljóðfærasennu einsatkvæðis
örspurninga og – svara sem var
kostuleg áheyrnar. Tók þá trúðurinn
músíkalski á hvínandi „slapstick“
rás af auknum krafti, svo ímyndaðir
sirkusgestir hefðu vafalaust velzt
um af hlátri, og gekk síðan á lagið
með gróteskum stórskotum. Að sýn-
ingaratriði loknu dró hvítsminkaður
grínistinn sig í hlé og raulaði ang-
urværan einsöng að tjaldabaki, er
undir það síðasta kafnaði í kyrrlát-
um ekkasogum þess er ber harm
sinn í hljóði.
Meistari Prokofiev kom oftar en
einu sinni upp í hugann við innlifaða
túlkun dúósins á síðasta atriði
kvöldsins, Sónötu gallíska grallar-
ans Francis Poulencs (1899-1963)
frá 1962.
Því þó að þetta snjalla kammer-
verk væri eins erkifranskt og hugs-
azt gæti, virtist undir niðri ákveðinn
andlegur skyldleiki með þeim starfs-
bræðrum – þó svo að Poulenc legði
sig vitanlega aldrei í sambærilega
lífshættu við að slá á létta strengi og
sovézka tónskáldið, sem gat hvenær
sem var átt von á því að spéhræddi
ofsóknarbrjálæðingurinn í Kreml
tæki eitthvað til sín.
En það var margt fleira en kómík
og kerskni sem prýddi tónsnilld
„munksins með götustrákseðlið“.
Sérstaklega var unun að hinum viða-
mikla og bráðfallega Rómönzu-mið-
þætti í espressífri túlkun þeirra
félaga. Safnaðist þar upp viðeigandi
þörf á sannkallaðri „tour de force“
úthleðslu Fínalsins, Allegro con
fuoco. Myndaði hinn orkufreki loka-
þáttur Poulencs í rondóformi með
fjölda lýrískra innskota við funheit-
an blástur Einars og hárfínt sam-
stilltan slaghörpuleik Arnar sérdeil-
is glæsilegt niðurlag á frábærum
tónleikum. Fyrir taktfasta upp-
klöppun voru tónleikagestir loks
leystir út með dúnmjúku Sicilienne
eftir von Paradies í kaupbæti.
Dyntir og
duttlungar
TÓNLIST
S a l u r i n n
Lutoslawski: Dansar. Mist Þorkels-
dóttir: För (ísl. frumfl.). Debussy:
Rapsódía. Karólína Eiríksdóttir:
Capriccio (frumfl.). Poulenc: Klar-
ínettsónata. Einar Jóhannesson,
klarínett; Örn Magnússon, píanó.
Sunnudaginn 8. apríl kl. 20.
KAMMERTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
Einar JóhannessonÖrn Magnússon
Vökru hleypa járn-
gráir víkingar.
Úr Heimsljósi voru
sungin Hjá lyngri
móðu, tvær gerðir, sú
fyrri eftir undirritað-
an en sú seinni eftir
Gunnar Reyni, og
síðan eitt frægasta
kórlag Gunnars
Reynis, Haldiðún
Gróa, og síðan sér-
lega fallega unnið
tónverk, eftir Vagn
Holmboe, við trega-
ljóðið, þótt form þín
hjúpi gaflín. Sonnetta
er sérstakt form og
flest tónskáld sem
tónklætt hafa slík ljóð hafa ekki
náð að búa til lög í sonnettuformi,
nema Ingi T. Lárusson, við kvæði
Jónasar, Ég bið að heilsa, sem er
trúlega eina lagið í sonnettuformi,
sem til er. Hún var það allt, eftir
Gunnar Reyni, og barnagælan um
hana Gunnvöru, eftir undirritað-
an, voru næstu viðfangsefnin og
síðasta lag fyrir hlé, var Ríður
ríður hofmann, sungið í tveimur
gerðum, sú fyrri eftir Gunnar
Reyni og síðari eftir Atla Heimi.
Eftir hlé var Klementínudans-
inn úr Paradísarheimt sunginn í
nýjum tónklæðum, eftir Atla
Heimi Sveinsson, lag sem trúlega
á eftir að verða vinsælt. Hvert ör-
stutt spor, er Jón Nordal tón-
klæddi við ljóð úr Silfurtunglinu,
er meðal þeirra söngverka, sem
kalla má klassík. Kæru bræður
ha, úr Brekkukotsannál, er nokk-
uð góð tilraun hjá Gunnari Reyni,
til að tónklæða talaðan texta, í
þessu tilfelli afar sérkennilegan,
og náði Gunnar, þó margt væri vel
gert, ekki alls kostar að undir-
strika það „kómíska í þessum
texta.
Eftir Kjartan Ólafsson, yngstan
Í SAFNAHÚSINU við Hverf-
isgötu, sem nú hefur verið end-
urskírt og heitir Þjóðmenningar-
hús, hefur gamli lestrarsalurinn
fengið nýtt hlutverk og nýtist t.d.
nokkuð vel fyrir kammer- og kór-
tónleika. Inngangan og sjálf for-
stofan, með sínum konunglegu
tröppum upp til hásala þessa fal-
lega húss, vekur manni lotningu
og laðar fram minningar frá þeim
tíma, er þetta var hús þagnar,
hugleiðslu og þar stundaður lest-
ur merkilegra bóka. Nú er þagn-
arhelgin fjarri og ungt og fallegt
fólk framtíðarinnar í þessu landi
fremur söngvaseið og velur sér
efni úr fórum Nóbelsskáldsins,
Halldórs Laxness, sem trúlega
þagði í þessu húsi fyrrum daga,
og sýslaði við galdur orða og sögu.
Nú var þögnin rofin og unga
fólkið úr Hamrahlíðinni, ásamt
Þorgerði Ingólfsdóttur, dregið sér
söngva, þar sem galdramál meist-
arans frá Laxnesi höfðu verið tón-
klædd. Bráðum kemur betri tíð
með blóm í haga var fyrsti tón-
klæddi textinn, af Jóhanni G.
Jóhannssyni, fallegt lag, er hæfði
vel sem inngangssöngur unga
fólksins. Einn af þeim er var
fyrstur til og var verulega at-
kvæðamikill, í að tónklæða ljóð
Halldórs Laxness, var Gunnar
Reynir Sveinsson og eftir hann
var flutt mögnuð tónsetning á
tónklæðimeistar-
anna á þessum tón-
leikum, var sungið
lag við Kór þokka-
dísanna, úr Prjóna-
stofunni Sólinni, fal-
legt lag, sem þó
vantaði í, að undir-
strika gamansemina,
t.d. með endurtekn-
ingum, en samt fal-
legt lag. Úr Atóm-
stöðinni var fluttur
Lagstúfur, þú ert
draumur en dálítið
feit, eftir Þorkel
Sigurbjörnsson og
þar líður gamansem-
in fyrir of miklar
„tematískar endurtekningar, sem
er tónverkavinna og þjónar ekki
textanum. Tónleikunum lauk með
tveimur perlum, Maríukvæðinu,
tónklætt af Atla Heimi Sveins-
syni, og Ég skal vaka og vera góð,
meistaraverki Jóns Þórarinsson-
ar, sem kenndi þjóðinni að syngja
þetta hugljúfa vögguljóð meistar-
ans frá Laxnesi.
Söngur Hamrahlíðarkórsins var
glæsilegur og fallegur, jafnvel þar
sem gamansemin réði ríkjum, í
Haldiðún Gróa, og grófheit áttu
við, eins og t.d. í Vökru hleypa
járngráir víkingar. Þá nær Þor-
gerður með sínu fólki oft að laða
fram sterkustu áhrifin, þegar
hugleitt er á fínlegri nótunum,
eins og t.d. í laginu Hjá lygnri
móður og þá ekki síður í Mar-
íukvæði Atla og Íslensku vöggu-
ljóði á hörpu, eftir Jón Þórarins-
son. Við slíkan flutning verður
hlustandinn tilfinningalega varn-
arlaus, því svo nærri hjartanu
gengur söngur unga fólksins, að
enginn má við gera eða ósnortinn
vera.
Enginn má við gera
eða ósnortinn vera
TÓNLIST
Þ j ó ð m e n n i n g a r h ú s i ð
Hamrahlíðarkórinn undir
stjórn Þorgerðar Ingólfsdóttur
flutti söngva við kvæði eftir
Halldór Laxness. Fimmtudag-
urinn 5. apríl 2001.
KÓRSÖNGUR
Jón Ásgeirsson
Þorgerður
Ingólfsdóttir