Morgunblaðið - 01.06.2001, Qupperneq 56

UMRÆÐAN
56 FÖSTUDAGUR 1. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
H
ön
nu
n:
G
un
na
r
S
te
in
þ
ór
ss
on
/
M
yn
d
sk
re
yt
in
g:
K
ár
i G
un
na
rs
so
n
/
05
.2
00
1
Hjólin eru afhent tilbúin til notkunar, samsett
og stillt á fullkomnureiðhjólaverkstæði.
Árs ábyrgð og frí upphersla eftir einn mánuð.
Vandið valið og verslið í sérverslun.
Þríhjól • barnahjól
dömuhjól • fjallahjól
Ótrúlegt úrval og frábært verð
Öll hjól sýnd á netinu: www.markid.is
VARAHLUTIR - AUKAHLUTIR
Hjálmar, barnastólar, grifflur, blikkljós,
bjöllur, hraðamælar, brúsar, töskur,
slöngur, skítbretti, ljós, bögglaberar,
standarar, demparagafflar, stýrisendar,
dekk, hjólafestingar á bíla og margt fleira.
5% staðgreiðsluafsláttur
Upplýsingar um raðgreiðslur
veittar í versluninni GIANT XtC
Tveggja dempara hjól. Besta fjöðrunin
á markaðnum, hámarks orka í ástigi.
Diskabremsur, 24-27 gíra.
Verð kr. 145.000 - 275.000
GIANT 840
21 gíra fjallahjól á vegi sem vegleysur.
Shimano gírar, CrMo stell, álgjarðir,
V-bremsur, dömu og herra.
Verð kr. 28.900 stgr. 27.455
BRONCO 16" og 20"
Vönduð barna fjallahjól með fótbremsu,
skítbrettum, standara og bögglabera.
Stráka og stelpu. 16” með hjálpardekkjum.
16" kr. 12.900 • 20” kr. 14.900
BRONCO PRO SHOCK
21 gíra demparahjól á mjög góðu verði.
Shimano gírar, V-bremsur, álgjarðir, brúsi
og standari. Dömu og herra stell.
24” kr. 28.900 26” kr. 29.900
SCOTT TIMBER
Vandað 21 gíra fjallahjól með Shimano
gírum, CrMo stelli, V-bremsum, álgjörðum,
keðjuhlíf og gliti. Bæði herra og dömu stell.
Verð kr. 32.600 stgr. 30.970
SCOTT ROCKWOOD
Vandað 21 gíra demparahjól með Shimano
gírum, CrMo stelli, V-bremsum, álgjörðum,
keðjuhlíf og gliti.
Verð kr. 38.900 stgr. 36.955
DIAMOND Dömuhjól
21 gíra fjallahjól með brettum og
bögglabera á frábæru verði. Shimano gírar,
álgjarðir, V-bremsur, brúsi, standari, glit,
gírhlíf og keðjuhlíf.
26” Verð kr. 28.900 stgr. 27.455
HAMAX Barnasæti
Örugg norsk barnasæti.
Fjaðrandi stellfesting, púðar
og öryggisólar. Einnig til með
svefnstillingu. Verð frá kr. 6.900
ITALTRIKE þríhjól
Vönduð og endingargóð með og
án skúffu. Uppfylla CE öryggisstaðal.
Verð frá kr. 5.200
VIVI barnahjól
Létt, sterk og meðfærileg barnahjól með
hjálpardekkjum og fótbremsu. Uppfylla
CE öryggisstaðal.
12,5“ kr. 10.700 • 14“ kr. 12.500
GIANT 860
21 gíra demparafjallahjól á vegi sem
vegleysur. Shimano gírar, CrMo stell,
álgjarðir, V-bremsur.
Verð kr 35.900 stgr. 27.455
JÓNÍNA Bjartmarz formaður
heilbrigðis- og trygginganefnd-
ar Alþingis var í viðtali við
Morgunblaðið 30. maí s.l. alveg
hissa á hörðum viðbrögðum
manna við nýlegri lagasetningu,
þar sem bönnuð er hvers konar
umfjöllun í fjölmiðlum um ein-
stakar tóbaksvörutegundir til
annars en að vara sérstaklega
við skaðsemi þeirra. Hún skildi
bara ekkert í þessu. Blaðamað-
ur spurði hana hvers vegna ætti
að einskorða slík tjáningarbönn
við tóbak? Hvað yrði bannað að
ræða um næst? Þá svaraði for-
maðurinn: „Ég get séð fyrir mér
eitthvað svipað varðandi áfengi.
Eitthvað álíka. Við vitum að það
þarf ekki annað en að fara inn á
Netið til að finna heilmikla um-
fjöllun og rök fyrir lögleiðingu
fíkniefna. Og ýmis áróður er þar
líka fyrir áfengis- og tóbaks-
neyslu. Við verðum því að
spyrna við fótum ef við ætlum
að koma í veg fyrir að auglýs-
ingagildið vegi þyngra en það
sem lagt er í forvarnir.“
Þá höfum við það. Líklega er
þess skammt að bíða, að mönn-
um verði bannað að tala op-
inberlega um áfengi ef það er
ekki gert til að vara sérstaklega
við skaðsemi þess. Jafnframt
virðist vera í uppsiglingu bann
við því að menn tjái þær skoð-
anir sem margir hafa (þ.m.t.
undirritaður), að lögleyfa beri
fíkniefni í landinu. Stutt ætti þá
að vera yfir í frekari bönn. Eins
og til dæmis bann við því að
fjallað sé um matvæli, nema í
því skyni að framfylgja stefnu
næringarráðs ríkisins (eða hvað
það annars heitir), eða yfirhöfuð
að hafa aðrar skoðanir á málum,
heldur en þá skoðun, sem vitr-
ingarnir á Alþingi hafa komið
sér saman um að rétt sé að
hafa.
Það er hreint ekki fráleitt að
draga svona ályktanir. Það ligg-
ur fyrir að alþingismenn eru
sammála um að ekkert sé at-
hugavert við að setja lög af
þessu tagi. Að minnsta kosti
mun þingheimur allur hafa
greitt atkvæði með lagaákvæð-
inu um tóbakið, án eins einasta
mótatkvæðis. Þar á bæ virðast
menn telja sig hafa verið valda
til setu á þjóðþinginu til að ák-
veða með boð- og bannreglum,
að aðrir Íslendingar eigi að
haga sér, eins og þeim, alþing-
ismönnunum, eða kannski bara
meiri hluta þeirra, finnst í
hverju tilviki skynsamlegast að
haga sér. Og ekki bara að haga
sér heldur líka að tala. Þeim
finnst sýnilega ekkert athuga-
vert við að banna mönnum að
tjá sig ef þeir hafa skoðanir,
sem ekki falla að rétttrúnaði
þingmannanna sjálfra. Mér
finnst grámóskulegast við þetta,
að þingmenn, sem kenna stjórn-
málaskoðanir sínar við atvinnu-
og einstaklingsfrelsi, skuli ekk-
ert sjá athugavert við þetta og
styðja með atkvæðum sínum
lagasetningu af þessu tagi.
Kannski þeir séu líka alveg
hissa.
Alveg hissa
Höfundur er hæsta-
réttarlögmaður.
Jón Steinar Gunnlaugsson
UM ÞESSAR mund-
ir liggur frammi til
kynningar matsskýrsla
Landsvirkjunar á fyrir-
hugaðri Kárahnjúka-
virkjun. Þar réttlætir
Landsvirkjun umhverf-
isspjöllin af virkjunar-
framkvæmdum á Aust-
urlandi með meintum
hagnaði af hugsanlegri
álverksmiðju Reyð-
aráls. Ríkisstjórnin
réttlætir svo fyrirhug-
aðar stórframkvæmdir
með því að auka þurfi
atvinnu, skapa fleiri
störf á Austurlandi og
fá erlent fjármagn
strax inn í íslenskt hagkerfi.
Risaverksmiðja
Á flestum sviðum þjóðslífsins
skapa miklar sveiflur ótryggt og nei-
kvætt ástand. Þannig hefur farið um
atvinnuþróun á Austurlandi, enda
hefur ríkisstjórnin ekki rekið mark-
vissa byggðastefnu sem tekur á já-
kvæðan hátt á vanda þeirra byggða
þar sem atvinnuleysi stingur sér nið-
ur. Í stað þess að draga úr sveiflunum
með því að hlúa að vaxtarbroddum
sem sannarlega hafa leitað að jarð-
vegi, byggja upp ný tækifæri og
styrkja þá starfsemi sem fyrir er,
hefur verið einblínt á stóriðju sem
einu leiðina til að auka fjölbreytni í
atvinnutækifærum á Austurlandi. Nú
eru öll eggin sett í sömu körfuna og
markið sett á risaverksmiðju í stal-
ínískum stíl. Fullyrða má, að ef jöfn
og eðlileg atvinnuþróun hefði orðið á
Austfjörðum hefði brottflutningur
fólks ekki verið það vandamál sem við
blasir.
Stóriðja var svar 8. áratugar 20.
aldarinnar til að styrkja byggðir.
Núna – á fyrstu árum 21. aldar hafa
flestar þjóðir áttað sig á því að miklu
farsælla er að stuðla að fjölbreytni
framleiðslu sem tengist náttúru- og
menningarauðlindum viðkomandi
svæðis.
Reynsla annarra þjóða
Skotar – svo dæmi sé tekið – hafa
lagt niður stóriðjustefnu sína sem
ætlað var að styrkja veikburða
byggðir. Hún skilaði ekki tilætluðum
árangri, fólk flutti eftir sem áður í
burtu og verksmiðjum hefur verið
lokað m.a. af þeim sökum. Reynslan
frá Noregi er sú að
næsta kynslóð „á eftir
álverinu“ flytur.
Í hugmyndum sem
nú liggja fyrir um verk-
smiðjurekstur á Aust-
urlandi eru áhrif sam-
félagslegra þátta óljós,
þjóðhagsleg áhrif og
samanburður á kostum
annarrar landnotkunar
og atvinnuþróunar eru
ekki skýr. Það er því í
raun fullkomlega óskilj-
anlegt að reynt sé að
réttlæta þau stórkost-
legu náttúruspjöll sem
munu eiga sér stað ef af
þessari risavirkjun verður.
Aukinn útflutningur er mikilvægur
fyrir lítið, opið hagkerfi eins og okkar
til að halda uppi hagvexti. En sökum
þess hve hagkerfið okkar er lítið er
það viðkvæmt, sérstaklega fyrir
stórum sveiflum í verðlagi. Af þeirri
ástæðu er varasamara fyrir okkur en
það væri fyrir stórt samfélag með
umfangsmeira hagkerfi að reiða okk-
ur í ríkara mæli en nú er á útflutn-
ingsvöru sem hefur sveiflukennt
verð. Skellurinn í niðursveiflu getur
orðið þjóðarbúinu dýrkeyptur.
Hreindýramosi
og hundasúrur?
Okkur sem viljum stíga varlega til
jarðar og ekki fórna ómetanlegum
náttúruauðæfum fyrir óvissan, tíma-
bundinn hagnað hefur löngum rang-
lega verið legið á hálsi fyrir að bjóða
ekki upp á aðra valkosti þegar við
höfnum stóriðju. Því er haldið fram
að við viljum bara nota teskeiðar og
tannstöngla til framleiðslu úr hrein-
dýramosa og hundasúrum! Í þessu
leynist reyndar sannleikskorn eins
og mörgum fullyrðingum sem fljúga
fyrir í dagsins önn og ætlað er að gera
lítið úr andstæðingi sem hefur til síns
máls nokkuð. Við skiljum örvæntingu
þeirra sem vita sig verja hæpinn mál-
stað og tökum því glósurnar ekki
nærri okkur.
Okkur er nefnilega annt um bæði
hreindýramosa og hundasúrur! Við
viljum eiga framtíð í landinu og því
teljum við mikilvægt að leita annarra
leiða en þeirra sem farnar voru fyrir
þrjátíu árum – og reyndust illa þá.
Við viljum nýta tækni og þekkingu
nútímans, en við viljum líka ganga
um landið af varfærni og virða þarfir
viðkvæmrar náttúru. Við höfum bent
á að betri árangur næðist í atvinnu-
málum í framtíðinni með því að
styrkja stöðu þeirra fyrirtækja sem
þegar eru í landinu til að þróa útflutn-
ingsvörur á þeim sviðum þar sem við
höfum góða þekkingu. Við viljum
skapa tækifæri til að bjóða fram eft-
irsótta þjónustu. Í þessu sambandi
má nefna augljós sóknarfæri s.s. í
orku- og umhverfistækni, í hátækni,
upplýsingatækni og á sviði jarðvís-
inda. Lifandi hugmyndaflug og vand-
virkni hafa einkennt verk íslenskra
hönnuða á ýmsum sviðum en þá hefur
oft skort stuðning til að koma hug-
myndum sínum í framleiðslu. Vaxt-
arbrodda af því tagi þarf að vernda
og styrkja. Sérhæfing af ýmsu tagi er
líka vænlegur kostur í atvinnuupp-
byggingu. Þar má nefna þjónustu við
afmarkaða hópa – t.d. við ferðamenn,
íþróttafólk, áhugafólk um heilsurækt,
matargerð, menningu og alþýðulistir
svo eitthvað sé nefnt. Framleiðsla úr
því frábæra hráefni sem hér er nóg af
bæði í sjó og á landi getur orðið að
arðvænlegum atvinnuvegi ef rétt er
að staðið. Sama má segja um smáiðn-
að af ýmsu tagi, smáiðnað sem nýtir
íslenskt hráefni og þá auðlind sem
felst í frjórri hugsun og handverki.
Aukin atvinnutækifæri um allt land
byggjast þó fyrst og fremst á einu
mikilvægu skilyrði. Það er jöfnuður,
jöfnuður sem fram kemur í sama
verði fyrir grunnþjónustu hvar sem
er á landinu og jöfnum aðgangi að
raforku og fjarskiptaþjónustu. Ef við
berum gæfu til að styrkja búsetu með
þá grundvallarforsendu að leiðarljósi
eru okkur allir vegir færir.
Af því sem hér hefur verið rakið
má sjá að hagsmunagæslumenn
hreindýramosa og hundasúrna eru
ekki jafn gamaldags og hugmyndas-
nauðir og af er látið. Því má miklu
fremur halda fram með nokkrum
rökum að það beri vott um hug-
myndaskort og þröngsýni að vilja
reisa stórverksmiðjur í anda liðinna
tíma en hafna nútímaviðhorfum um
vernd náttúrunnar og skynsamlega,
varfærna nýtingu viðkvæmra og tak-
markaðra auðlinda.
Byggðaþróun
án stóriðju
Þuríður
Backman
Byggðamál
Við viljum nýta tækni
og þekkingu nútímans,
segir Þuríður Back-
man, en við viljum líka
ganga um landið af
varfærni.
Höfundur er alþingismaður.