Morgunblaðið - 06.06.2001, Blaðsíða 34

LISTIR
34 MIÐVIKUDAGUR 6. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
MYNDIRNAR um súpernjósnar-
ann James Bond eru auðvitað fyrst og
fremst fyrir krakka, frá níu og upp í
nírætt, og einhvern tíma hlaut að
koma að því að gerð yrði Bond –
mynd sérstaklega fyrir krakka. Hún
heitir Spy Kids og er eftir Robert
Rodriguez og það fyndna er að hún er
líka fyrir krakka á öllum aldri.
Hún segir frá hjónum, Antonio
Banderas og Carla Gugino, sem
stundað hafa hinar glæsilegustu
njósnir en eru sest í helgan stein með
tveimur uppátektarsömum börnum
sínum. Hins vegar flækjast hjónin
enn í njósnirnar í upphafi myndarinn-
ar enda sakna þau gamla tímans þeg-
ar þau björguðu reglulega heiminum
frá tortímingu og áður en nokkur veit
af er búið að ræna þeim og flytja í
stígvélalagaðan klett fjarri manna-
byggðum þar sem býr barnastjarnan
Floop og aðstoðarmaður hans Min-
ion, sem hafa ekkert gott í huga.
Börnin tvö, sem Alexa Vega og
Daryl Sabara leika, neyðast til þess
að fara á stúfana og bjarga foreldrum
sínum og við tekur hin skemmtileg-
asta rússíbanaferð. Leikstjórinn
Rodriguez er þekktur fyrir annað en
barna- og fjölskyldumyndir, Desper-
ado er ekkert þrjúbíó, en hér kemur
hann þægilega á óvart og sýnir að
hann getur verið uppáfinningasamur,
frumlegur og fyndinn.
Spy Kids er full af tæknibrellum og
húmor í bland við hæfilega spennandi
Bond – sögu um illmenni sem vilja ná
yfirráðum yfir jörðinni með hjálp
krakka sem eru vélmenni og hins dul-
arfulla þriðja heila. Hetjur okkar
skjótast um loftið með litlum eldflaug-
um sem festar eru á bakið, þær kafa í
undirdjúpin með litlum, krúttlegum
kafbáti fyrir tvo, þær berjast við ill-
menni og drýgja hetjudáðir sem, ja,
Bond hefur haft einkarétt á fram að
þessu. Rodriguez tekur sjálfan sig
ekki of hátíðlega né myndartegund-
ina sem hann fæst við og hann nær
því markmiði sínu að gera fjörugt
þrjúbíó.
Leikararnir eru allir vel innstilltir á
húmorinn. Antonio Banderas er
glæsilegur fulltrúi spæjarastéttarinn-
ar og talsvert betri Bond en Pierce
Brosnan. Krakkarnir koma þægilega
á óvart og Tony Shalboub er frábær
sem aðstoðarmaður Floop auk þess
sem Teri Hatcher er ágætlega kvik-
indisleg sem gagnnjósnari.
Það er ekki síst gaman að fylgjast
með því hvernig Rodriguez leikur sér
að spaugilegum lausnum í samhengi
tæknitryllisins og splæsir jafnvel í
tölvuteikningar þegar Þumlarnir
koma við sögu, einstaklega klaufaleg-
ir og stirðbusalegir fantar Floops,
sem ekkert gera rétt.
Því verður ekki á móti mælt að Spy
Kids er alvöru bíó.
Krakkar í kröggum
„Rodriguez tekur sjálfan sig ekki of hátíðlega né myndartegundina sem
hann fæst við og hann nær því markmiði sínu að gera fjörugt þrjúbíó.“
KVIKMYNDIR
S t j ö r n u b í ó , L a u g a r -
á s b í ó , R e g n b o g i n n ,
B o r g a r b í ó A k u r e y r i
o g N ý j a b í ó K e f l a v í k
Leikstjórn og handrit: Robert
Rodriguez. Aðalhlutverk: Antonio
Banderas, Carla Gugino, Alexa
Vega, Daryl Sabara, Alan Cumm-
ing, Teri Hatcher, Cheech Marin og
Danny Trejo. 90 mín. 2001.
„SPY KIDS“
Arnaldur Indriðason
NOKKUÐ langt er nú liðið síðan
hausthefti Skírnis kom út en efni þess
er fjölbreytt að vanda. Eins og rit-
stjórar ritsins benda á ber meira á
þverfaglegri umræðu en áður á fræði-
legum vettvangi og sér þess glögg
merki í þessu hefti þar sem margir
höfundar skara á athyglisverðan hátt
í umfjöllun sinni önnur svið en þau
sem þeir hafa helst helgað sig.
Stefán Snævarr heimspekingur
fjallar um fagurfræði í ritgerðinni
„Estetíkus – samræða um list og
gildi“, sem hann byggir á doktorsrit-
gerð sinni. Ritgerðinni hefur hann
búið form rökræðna á milli fyrr-
nefnds Estetíkusar, er heldur fram
hlut skynsemishyggju í fagurfræði,
og andmælanda hans Empiríkusar,
sem er gagnstæðrar skoðunar.
Formið er einkar skemmtilegt og vel
til þess fallið að reifa þau vandamál
sem rísa vegna afstæðis smekks og
persónulegs gildismats þegar um jafn
huglæg fyrirbrigði og fegurð eða
gæði lista er að ræða. Niðurstaða
samræðna þeirra er sú að líklega séu
þeir ekki eins ósammála og þeim
sýndist í fyrstu, þó þeir noti ólíkar að-
ferðir til að nálgast kjarna málsins.
Stefáni tekst afar vel að varpa ljósi
á þau mismunandi sjónarmið sem
iðulega heyrast í umræðu um gildi
lista og tengja hana dæmum um lista-
verk og listamenn sem allir þekkja í
nútímanum. Fyrir vikið einkennist
ritgerðin af skemmtilegri togstreitu á
milli hins forna forms samræðulistar-
innar og vísunum í raunveruleika sem
fyrst og fremst tengist samtímanum.
Í ritgerðinni „Þegn, líkami, kyn“
leggur Garðar Baldvinsson bók-
menntafræðingur út frá hugmyndum
sautjándu aldar heimspekingsins
René Descartes um vitundina og
ræðir þær í tengslum við íslensk bók-
menntaverk sem öll komu út á þriðja
áratug tuttugustu aldar. Verkin má
öll telja til undirstöðurita í íslenskri
bókmenntahefð en þau eru „Sælir eru
einfaldir“ eftir Gunnar Gunnarsson,
„Bréf til Láru“ eftir Þórberg Þórð-
arson og „Vefarinn mikli frá Kasmír“
eftir Halldór Kiljan Laxness. Ritgerð
Garðars er vel grundvölluð og varpar
athyglisverðu ljósi á tengsl hugar og
líkama (eða þess sem Garðar kýs að
kalla „þegn“ í stað „sjálfsveru“ eða
„sjálfs“) í þessum þremur verkum,
sem hann telur gefa forsmekkinn af
þeirri sundrun sem einkenndi efnis-
tök verka seinni tíma, eftir höfunda á
borð við Thor Vilhjálmsson, Svövu
Jakobsdóttur og Guðberg Bergsson.
„Strákligr líz mér Skíði“ heitir rit-
gerð Sverris Tómassonar sem fjallar
um uppruna Skíðarímu. Færir Sverr-
ir fróðleg rök fyrir því að ríman sé
sprottin úr hefð föstuleikja á borð við
þá sem þekktust í Evrópu á öldum áð-
ur þó engar heimildir séu til um ís-
lenska föstuleiki.
Þó hér hafi aðeins verið tæpt á
fáum ritsmíðum er margt fleira bita-
stætt efni að finna í þessu hefti Skírn-
is. Jón Sigurðsson gerir til að mynda
tilraun til að greina meginstef í Egils-
sögu í ritgerð sem hann nefnir „Nú er
hér kominn Egill. Hefir hann ekki
leitað til brotthlaups“ og François-
Xavier Dillmann skrifar þverfaglega
grein, „Um rúnir í norrænum forn-
bókmenntum“, þar sem mörk forn-
leifafræði og textafræði skarast.
Í Skírnismálum fjallar Einar Már
Jónsson um grundvallarhugtök um-
ræðna sem spunnist hafa á undan-
förnum misserum um þjóðerni. Finn-
ur hann að því að orð séu illa
skilgreind í þessari umræðu og fjallar
nokkuð ítarlega um það sem hann
álítur vera of frjálslega skilgreiningu
á orðinu „mýta“. Vandann rekur
hann meðal annars til Roland Barth-
es og má lesa úr orðum hans að hann
telur „tískupáfann“ Barthes mjög of-
metinn sem hugmyndafræðing. Ljóst
er að þó Einar Már telji Barthes „búa
til alveg nýtt hugtak“ sem hann ein-
ungis „velji“ að kalla mýtu, hafa
margir fræðimenn, innlendir sem er-
lendir, kosið að skilgreina og nota
orðið á sama máta og Barthes í menn-
ingarumræðu undanfarna áratugi. Sú
skilgreining á sér því orðið nokkuð
langa hefð sem ekki þarf nauðsynlega
að verða til þess að kippa fótunum
undan orðræðu þeirra. Athugasemd-
ir Einars eru þó forvitnilegar og
væntanlega verður ekki síður áhuga-
vert að lesa umfjöllun hans um skil-
greiningar á orðinu „þjóð“sem hann
lofar að fylgja muni í kjölfarið.
Páll Theodórsson skrifar einnig í
Skírnismál, „Athugasemd við grein
um tímasetningu landnáms“, þar sem
hann fjallar um vanda við aldurs-
greiningar á fornleifasýnum.
Í greinum um bækur skrifar Anna
Agnarsdóttir um „Sjórán og sigling-
ar. Ensk-íslensk samskipti 1580-
1630“ eftir Helga Þorláksson, Njörð-
ur P. Njarðvík skrifar um „Arf og
umbyltingu. Rannsókn á íslenskri
rómantík“ eftir Svein Yngva Egilsson
og Róbert H. Haraldsson skrifar um
„Heim kvikmyndanna“ í ritstjórn
Guðna Elíssonar.
Ljóðskáld Skírnis að þessu sinni er
Nína Björk Árnadóttir og er meiri
fengur en ella að þeim ljóðum hennar
sem í heftinu birtast þar sem þau hafa
hvergi birst áður og eru því nýtt inn-
legg í opinbert höfundarverk hennar.
Halldór Björn Runólfsson listfræð-
ingur skrifar um myndlistarmann
Skírnis, Huldu Hákon. Hann greinir
verk hennar útfrá skrímslamyndum á
gömlum landakortum og sýnir fram á
hvernig úrvinnsla hennar á hjátrú og
hindurvitnum ber vott um að „skáld-
legt hugmyndaflug okkar [standi]
ennþá traustum fótum í fortíðinni“,
sem andstæða við tóm og hugmynda-
leysi.
Þverfagleg nálgun
í fræðunum
TÍMARIT
B ó k m e n n t i r
Hið íslenska bókmenntafélag.
Ritstj. Sveinn Yngvi Egilsson og
Svavar Hrafn Svavarsson. 174. Ár.
Haust 2000.
SKÍRNIR
Fríða Björk Ingvarsdótt ir
KIRKJULISTAHÁTÍÐ í Hall-
grímskirkju lauk með tónleikum
Móttettukórs kirkjunnar, sem einnig
markar upphaf tónleikaferðar kórs-
ins til Kanada og var á þessum tón-
leikum fluttur sá kirkjulegi hluti
þeirrar efnisskrár, sem kórinn hefur
nestað sig með til vesturfararinnar.
Tónleikarnir hófust með Lofsöng
Sveinbjörns Sveinbjörnssonar og
Matthíasar Jochumssonar, Ó, Guð
vors lands, sem er í raun mótetta,
glæsilega samin, er var hreint frá-
bærlega vel sungin. Hörður nær að
laða fram í söng kórsins eitthvað sem
býr utan og ofan við það sem hægt er
að skrá með nótnaletri. Þetta var að-
al allra verkanna á tónleikunum en
næstu viðfangsefni voru útsetning
eftir Jón Hlöðver Áskelsson, á ís-
lenska sálmalaginu Víst ertu, Jesú,
kóngur klár, falleg en svolítið tilbúin
„módernísering“, er var mjög vel
sungin. Þá kom klassíkin hans Þor-
kels Sigurbjörnssonar, Heyr himna-
smiður, en eftir hann voru einnig
sungnar þrjár kvöldbænir, falleg
verk, sem sungin voru af innileik. Ís-
lenska hluta efnisskrárinnar lauk
með Ave Maríu eftir Hjálmar H.
Ragnarsson, fallegu verki er var ein-
staklega mjúklega mótað af Mót-
ettukórnum, svo ómstreitur verksins
hljómuðu sem ómblíðir samhljómar.
Ave maris stella eftir Trond
Kverno er fallega samsettur víxl-
söngur og sérkennilegt Magnificat
eftir Arvo Pärt var flutt með
„kvatrófónískri“ uppröðum kórsins
og voru þessi verk sérlega vel flutt.
Ákall eftir Rsutswaarasem var næst
á efnisskránni og er það ekta „mód-
erni“ tónverk. Það er svo með „mód-
ernismann“, að hann tilheyrir liðinni
tíð, tilheyrir þeirri „akademíu“, sem
er að verða aldargömul og það er
ekki aðeins á sviði tónlistar, sem
andstaðan við ofríki og ósætti „mód-
ernismans“ er orðin áberandi, því á
sviði myndlistar ríkir stríðsástand,
en stílbreytingar í myndlist hafa
ávallt verið fyrr á ferðinni en í tón-
list. Þessi „módernismi“ var ein-
kennandi fyrir tvö verk eftir Knut
Nystedt, Laudate og If you receive
my words, samið við enska gerð úr
Orðskviðunum. Ómstreitan er ekki
lengur sú nýjung, sem hún var um
aldamótin 1900 og það sem hún oft-
lega leiddi af sér, var að tónlínan vék
fyrir hinni hljómrænu hugsun, í
formi leiktæknilegra útfærslna, sem
útskýrð voru sem uppbrot á hinu
hversdagslega. Í uppgjöri hugmynd-
anna, sem hefur birst með margvís-
legum hætti og einnig á sviði bók-
mennta, er stutt frá frumleikanum
til hins hversdagslega og á sviði tón-
listar birtist þessi vöntun á tónrænu
innihaldi með þeim hætti, að nú leita
skapendur halds í því sem gamalt er,
til að vinna sér nýja leið úr út ógöng-
um „módernismans“, því þrátt fyrir
allt, er útfærslan víkjandi þáttur
gegn tónrænu innihaldi verkanna.
Tónverk eftir sænska tónskáldið
Otto Olsson (1879-1964), sem mód-
ernistum þótti gamaldags á 20. öld-
inni, þó hann nyti virðingar sem
kennari, eru nú að öðlast viðurkenn-
ingu. Tvö tónverk eftir Olsson voru á
efnisskránni, Jesu dulcis memoria
og Psalmus CXX, falleg og vel gerð
tónlist, er var sérlega vel flutt. Tvær
stuttar mótettur eftir Aaron Cop-
land voru næst á efnisskránni, við-
burðarlítil tónlist, er var falleg flutt
en hápunktur tónleikanna var Agnus
Dei eftir Samuel Barber. Þetta verk
er hægur þáttur í strengjakvartett
op. 11, er var síðar umritaður fyrir
strengjasveit og þannig frumfluttur
af Toscanini 1938. Áhrifamikið upp-
hafsstefið birtist í fyrstu fiðlu og er
síðan útfært sem keðja (kanon) í öðr-
um röddum, er nær svo hámarki
undir lokin en kyrrist svo og endar
eins og það hófst. Þetta meistara-
verk var hér flutt með hinum lat-
neska texta Agnus Dei og þó vafa-
samt sé að umrita verk með þessum
hætti, var flutningur kórsins með því
stórkostlegasta sem undirritaður
hefur heyrt. Mótettukórinn náði
bókstaflega talað hinum magnaða
strengjahljómi verksins og hefði far-
ið vel á því að enda tónleikana á
þessu verki, því Vinamintra elitavi
eftir Thomas Jennfelt, sem var síð-
ast á efnisskránni, hljómaði sem ösk-
ur, sérstaklega upphaf þess og var
þetta verk eins konar „sýnisbók“ í
tilbúnunum hljóðheimi hins deyjandi
„módernisma“. Hvað sem þessu líð-
ur, var flutningur kórsins á þessu
erfiða hljóðverki frábærlega útfærð-
ur og er svona vandaður flutningur
ef til vill eina afsökunin fyrir því að
flytja slík verk.
Magnaður
strengjahljómur
TÓNLIST
H a l l g r í m s k i r k j a
Mótettukór Hallgrímskirkju
flutti trúarlega tónlist eftir
innlend og erlend tónskáld
undir stjórn Harðar Áskelssonar.
Mánudagurinn 4. júní 2001.
KÓRSÖNGUR
Jón Ásgeirsson
 HÖFUNDAR Njálu. Þræðir úr
vestrænni bókmenntasögu er fræði-
rit eftir Jón Karl Helgason. Bókinni
fylgir margmiðl-
unardiskurinn
Vefur Darraðar
sem hefur að
geyma texta
Njálu, ásamt
fjölda ljóða og
myndskreytinga
sem sprottið
hafa af sögunni í
tímans rás.
Í fyrri bók
sinni, Hetjunni
og höfundinum (1998), fjallaði Jón
Karl Helgason um viðtökur Njáls
sögu á Íslandi en í Höfundum Njálu
er sjónum beint að endurritun sög-
unnar erlendis, einkum í hinum
enska og norræna menningarheimi.
Fram á sviðið stíga þýðendur, barna-
bókahöfundar, leikskáld, ferðalangar,
útgefendur, myndlistarmenn, skáld-
sagnahöfundar og ljóðskáld sem gera
sitt tilkall til þess að nefnast höf-
undar Njálu.
Margmiðlunardiskurinn Vefur
Darraðar geymir spánnýja útgáfu á
texta Reykjabókar, eins elsta og heil-
legasta handrits Njáls sögu. Texti
sögunnar er tengdur 150 Njálu-
ljóðum eftir liðlega 100 ljóðskáld og
tæplega 270 myndum sem birst hafa í
útgáfum og þýðingum sögunnar.
Einnig eru á diskinum hljóðupptökur
og kvikmyndabrot sem tengjast efn-
inu í Hetjunni og höfundinum og Höf-
undum Njálu. Auk Jóns Karls eru
Sveinn Yngvi Egilsson og Þórir Már
Einarsson ritstjórar Vefs Darraðar.
Útgefandi er Heimskringla - Há-
skólaforlag Máls og menningar. Bók-
in er 200 bls. og prentuð í Svíþjóð.
Erlingur Páll Ingvarsson gerði kápu.
Verð: 4.490 kr.
Nýjar bækur
Jón Karl
Helgason
TVÆR aukasýningar á Plat-
onov eftir Anton Tsjekov,
sem útskriftarhópur leiklist-
arnema við Listaháskóla Ís-
lands hefur að undanförnu
sýnt í Hafnarfjarðarleikhús-
inu, verða í kvöld og fimmtu-
dagskvöld.
Aukasýningar
á Platonov