Morgunblaðið - 06.06.2001, Blaðsíða 68

FÓLK Í FRÉTTUM
68 MIÐVIKUDAGUR 6. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
RAPPIÐ er ekki bara tónlistarform,
það er birtingarmynd menning-
arkima sem náð hefur að heilla millj-
ónir um heim allan. Sumum finnst
það kátlegt að helstu aðdáendur
rappsins séu hvít miðstéttaungmenni
og innan rappsins er sífellt togstreita
milli þeirra sem sjá það sem leið til að
treysta samstöðu blökkumanna og
ýta undir menntun þeirra og fram-
farir og þeirra sem eru bara að leita
að peningum. Í tveimur nýlegum
bókum ólíkum kemur þessi klofn-
ingur skýrt í ljós, þar sem annars
vegar er sjálfsævisaga Carltons Rid-
enhours, sem kallar sig Chuck D, og
hinsvegar bókin Westsiders, Stories
of the Boys in the Hood, eftir William
Shaw. Í fyrri bókinni segir frá braut-
ryðjendastarfi Chuck D sem tók þátt
í að móta nútímarappið, og í hinni frá
ungmennum í blökkumannahverfum
Los Angeles sem sjá rappið sem leið
út úr tilgangs- og vonleysi.
Hiphop-menning verður til
Chuck D var við nám í grafískri
hönnun um miðjan níunda áratuginn
og í frístundum var hann plötusnúð-
ur á kafi í rappinu. Hann lýsir því vel
í bókinni hve spennandi tímar þetta
hafi verið í New York þegar hiphop-
menning nútímans var að verða til,
en hann sá rappið fyrst og fremst
sem verkfæri til að vekja blökku-
menn til hugsunar um umhverfi sitt
og aðstæður, að hvetja þá til að berj-
ast fyrir auknum rétti og að standa á
eigin fótum.
Public Enemy var mikil bylting-
arsveit, bæði hvað varðaði
tónlistina, en einnig textalega því
Chuck var og er frábær textahöf-
undur með beittar hápólitískar ádeil-
ur og baráttusöngva. Með fleygum
orðum hans er sú staðhæfing að
rappið sé CNN fyrir svarta; frétta-
miðill sem segi sögu af lífinu eins og
það er í raun og veru, sem fletti ofan
af lygum og klækjum hvítu herra-
þjóðarinnar.
Chuck D finnst hann ekki vera
Bandaríkjamaður eins og málum er
háttað vestan hafs í dag. Hann segir
frá því í bókinni þegar þeir Public
Enemy-menn héldu í tónleikaferð til
Afríku og leynir sér ekki að honum
fannst hann vera kominn á heima-
slóðir, þó kynslóðir séu síðan for-
feður hans voru fluttir nauðugir vest-
ur um haf. Hann segir nánast beint
út að í Bandaríkjunum búi tvær þjóð-
ir, önnur svört og hin að mestu hvít,
og engar líkur á sáttum.
Undir lokin leggur Chuck áherslu
á að þær þjóðir sem högnuðust á
þrælahaldi greiði skaðabætur til af-
komenda þrælanna á álíka hátt og
Þjóðverjar greiddu skaðabætur fyrir
fjöldamorð sín, en hann leggur einnig
áherslu á að blökkumenn verði sjálfir
að taka til hendinni ætli þeir sér ekki
að vera annars flokks þegnar um alla
framtíð.
Public Enemy virtist vera þess
megnug að breyta heiminum á sínum
tíma, en fyrir ýmsar sakir varð
minna úr sveitinni en efni stóðu til.
Chuck D er þó enn að, enn reiður og
rökfastur og enn í framlínu þeirra
sem berjast fyrir réttindum blökku-
manna vestan hafs.
Dóp, byssur og kynlíf
Rappið í New York var á sínum
tíma pólitísk hreyfing og mikil
áhersla lögð á uppfræðslu og sam-
stöðu. Vestur í Kaliforníu var aftur
á móti annað upp á teningnum. Í
blökkumannahverfum Los Ange-
les óx úr grasi kynslóð í algjöru
von- og tilgangsleysi, þar sem
heilu hverfin voru ofurseld
blóðugri baráttu milli bófa-
gengja og mannfall mikið
meðal ungra manna. Í þeim
hverfum varð til önnur gerð
af rappi, þrungið tóm- og lífs-
nautnahyggju; í stað þess að yrkja
um menntun og samstöðu ortu menn
um dóp, byssur og kynlíf. Sú tónlist
TVÆR NÝJAR BÆKUR UM RAPPTÓNLIST
Vígalegir óvinir: Chuck D og Flavor Flav.
CNN fyrir svarta
Rappið er með helstu
tjáningarformum litra
listamanna vestur
í Bandaríkjunum og
víðar. Árni Matthíasson
las tvær ólíkar bækur
um rapptónlist.
SAGAN af Linux stýrikerfinu er
ævintýraleg í meira lagi, enda hefur
fátt valdið eins miklum breytingum á
tölvuumhverfi fyrirtækja á síðustu
árum og þetta ókeypis stýrikerfi sem
samið var af finnskum háskólanema
sem æfing í stýrikerfasmíðum. Lin-
ux hefur síðan orðið með helstu
stýrikerfum og ekki annars að vænta
í ljósi sögunnar en það verði helsta
stýrikerfi í fyrirtækja- og netum-
hverfi og skáki þannig til að mynda
Windows afbrigðum Microsoft.
Glyn Moody var með fyrstu blaða-
mönnum sem áttuðu sig á því hvað
væri á seyði, eða í það minnsta
hversu fréttnæmt stýrikerfið væri.
Eftir að hafa skrifað um Linux í
nokkur ár setti hann saman sögu
stýrikerfisins, Rebel Code, sem kom
út snemma á árinu.
Í Rebel Code rekur Moody söguna
frá því Linus Thorvalds fór að fikta
við tölvur og fram undir lok síðasta
árs. Bókin er að mestu byggð á við-
tölum við fjölmarga sem komið hafa
að Linux málum, þar á meðal við
Linus sjálfan, en einnig hefur hann
pælt í gegnum póstlista og vefsíður.
Helsti galli bókarinnar er að
Moody hefur ekki nægilega þekk-
ingu til að átta sig á því að viðmæl-
endur hans eru að fara með vitleysu.
Ágætt dæmi um það er frásögn hans
af klofningum sem hann kýs að nefna
svo, þegar Dave Miller og fleiri
Vger-menn voru nánast búnir að
kljúfa Linux-þróunarkóðann í eigin-
girni sinni.
Moody rekur prýðilega söguna af
einum mestu vonbrigðum opins hug-
búnaðar þegar Netscape-kóðinn var
opnaður, en lætur hjá liggja að kafa
ofan í það hvers vegna þá, sem héldu
þar um taumana, brast svo dóm-
greind að gleyma því hvers vegna
Linux hefur náð svo langt – gefa út
og laga síðan.
Sem heimild um merkilegan tíma
er Rebel Code prýðileg, ekki síst til
að gefa mönnum nasasjón af því hve
margir hafa í raun komið að þróun
stýrikerfisins í gegnum árin, aukin-
heldur sem sá sem hana les skilur
betur fyrirbærið opinn hugbúnaður,
hvers vegna það er eins byltingar-
kennt og raun ber vitni. Afskaplega
fróðlegt er að fá helstu æviatriði Al-
ans Coz, Teds Tso og fleiri framúr-
skarandi forritara sem lagt hafa sitt
af mörkum.
Rebel Code hefði þó orðið enn
betri með viðaukum, til að mynda
greinum Erics Raymonds, Hrekkja-
vökuskjölunum og einnig eldveislu
þeirra Linus Thorvalds og Andrews
Tannenbaums sem er hressileg lesn-
ing.
Ævintýra-
leg saga
Linux
Árni Matthíasson
Rebel Code, saga Linux og opins
hugbúnaðar eftir Glyn Moody.
Penguin gefur út 2001. 334 síðna
kilja í stóru broti. Kostaði um 1.500
kr. í Blackewells í Lundúnum.
Forvitnilegar bækur
LIKE Shaking Hands with God
inniheldur pallborðsumræður sem
áttu sér stað þegar Kurt Vonnegut
og Lee Stringer kynntu bækur sín-
ar, Timequake og Grand Central
Winter, í New York. Stringer er
fyrrum útigangsmaður sem náði að
snúa við blaðinu og skrifa á það bók.
En Vonnegut er höfundur þekktra
skáldsagna eins og Breakfast of
Champions, Slaughterhouse Five og
God Bless You, Dr. Kevorkian.
Auk þess að vera miklir aðdá-
endur hvor annars eiga þeir sameig-
inlegt að skrifa aðallega um eigin
upplifanir og hugleiðingar um líf og
skyldur höfundarins eru fyrirferð-
armestar í þessu spjalli þeirra.
Stringer segist nota skriftirnar
sem nokkurskonar meðferðarstofn-
un og því sé hann sjálfur miðpunkt-
urinn í sínum samsetningi. Vonne-
gut tekur undir þetta og segir að af
sömu ástæðum hafi hann ekki
nokkrar áhyggjur af dauða skáld-
sögunnar. Fólk haldi áfram að
semja sögur til að líða betur og af
sömu ástæðum muni fólk halda
áfram að lesa þær. Hann segir
skyldu höfundarins þó fyrst og síð-
ast að skemmta lesendum. Þessu er
Stringer ósammála. Hann segist
skrifa eingöngu sjálfs sín og pening-
anna vegna og sé nokkurnveginn al-
veg sama um lesendur. Um leið og
hann byrji að velta fyrir sér við-
brögum lesenda sitji hann
fastur.
Samtal félag-
anna er afslappað
og flest það sem
ber á góma hefur
svosem heyrst áður.
En Kurt Vonnegut
er bara svo fyndinn.
Á milli þess sem hann
gerir grín að sjálfum
sér hæðist hann að öðr-
um rithöfundum. Segir
þá flesta dreyma annað-
hvort um að vera frekar
tónlistarmenn eða hafa átt
aðeins verri æsku. Sjálfur
hafi hann átt hræðilega
góða bernsku en verið svo
heppinn að farast næstum í
sprengjuárás í síðari heims-
styrjöldinni.
Undir lokin tekur talið
óvænta stefnu þegar Stringer
viðurkennir, að hann hafi ekkert
getað skrifað mánuðum saman og
sá gamli byrjar að róa hann, með
sínum hætti.
Höfund-
ar og
lesendur
Huldar Breiðfjörð
Like Shaking Hands with God
– A conversation about writing
Ritstjórn Ross Klavan. Útgefandi
Washington Square Press. 80 bls.
Bókin fæst í Bókabúðinni við
Hlemm og kostar 1.950 kr.
Forvitnilegar bækur
Tupac
heitinn Shakur.
hefur verið kölluð bófarapp og má til
sanns vegar færa, því þegar Austur-
strandarbúar kepptust við að dissa
náungann í spunakeppnum, leystu
vesturstrandarmenn málin með því
að fá sér í pípu og skjóta síðan and-
stæðinginn.
Breski blaðamaðurinn William
Shaw, sem skrifar meðal annars fyrir
tímaritið Arena, sagði frá því eitt
sinn að hann hefði byrjað að spyrja
rappara sem hann ræddi við sömu
spurningarinnar: Hvenær sástu fyrst
lík? Fyrsta svarið sem hann fékk, frá
Ice Cube, kom honum óþægilega á
óvart, enda hafði Cube séð tvö morð
sem unglingur, og ekki batnaði það
eftir því sem hann spurði fleiri; Cool-
io sá mann barinn til bana með
hamri, Tupac byrjaði að svara en
missti svo töluna á jarðarförunum
sem hann hafði farið í.Shaw langaði
að kanna hvort þetta ætti við rök að
styðjast og eyddi nokkrum tíma með
ungum tónlistarmönnum á mestu
hættuslóðum ungra blökkumanna,
South Central hverfinu í Los Angeles.
Í Westsiders segir hann frá þeirri
reynslu og ungmennunum sjö sem
hann fylgdi eftir, en eitt þeirra var
myrt á meðan hann vann að bókinni.
Leið úr vítahring
ofbeldis og fátæktar
Allir eru ungu mennirnir að reyna
að komast áfram í tónlistinni, enda
sjá þeir rappið sem einu leiðina til að
ná sér í peninga til að komast út úr
vítahring ofbeldis og fátæktar. Þar
sem enga vinnu er að fá er pen-
ingamaðurinn konungur og gildir
einu hvort það fé er illa fengið eða
ekki. Að því Shaw segir frá er málum
víða svo komið að einu leiðirnar til að
komast í álnir eru að slá í gegn í tón-
listinni eða að gerast glæpamaður.
Sumir stunda reyndar hvort tveggja;
eru smákrimmar og bísar til að kom-
ast af á meðan þeir bíða eftir því að
komast á samning. Flestir þeir sem
Shaw segir frá eru hæfileikalitlir og
ekki miklar líkur á að þeir nái langt á
tónlistarbrautinni, en einn þeirra,
Khop, kemst á samning og þó hann
nái ekki teljandi vinsældum verður
hann stjarna í hverfinu sínu.
Shaw gefur góða mynd af South
Central og lífinu í Los Angeles og þó
víða sé fljótt farið yfir sögu segir
hann frá því er bófagengin urðu til og
hvernig þau hafa gegnsýrt líf ung-
menna í borginni, eins og sjá má í
rappmyndböndum og heyra í textum.
Hann nær einnig að gæða þá lífi sem
berjast fyrir lífi sínu í borginni, lifa á
jaðri örbirgðar og tilgangsleysis þar
sem það að vera í fötum í röngum lit-
um getur kostað menn lífið.
Westsiders eftir William Shaw, 394
síðna kilja, Bloomsbury gefur út, og
Fight the Power eftir Chuck D, 300
síðna kilja, Delta gefur út, fást í Penn-
anum Eymundsson.