Morgunblaðið - 27.07.2001, Side 21

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. JÚLÍ 2001 21
Ábyrgð –
áreiðanleiki
Gullsmiðir
EITT af því sem deilt er um þegar
reynt er að komast að samkomu-
lagi um varnir gegn loftslags-
breytingum er losun og binding
koldíoxíðs, CO2, í gróðri. Rússar
vilja fá stærri losunarkvóta, þeir
benda á að skógar landsins taki
við miklu af lofttegundinni en
ákveðið var m. a. á loftslagsfundi
aðildarríkja Sameinuðu þjóðanna
í Bonn í vikunni að reikna mætti
bindingu í ræktuðum skógum og
landgræðslu á móti útblæstri.
Frá Rússum koma um 17% af
heildarlosun mannkynsins af kol-
díoxíði út í andrúmsloftið en mest
frá Bandaríkjamönnum, um 25%.
Ávallt er átt við losun af manna-
völdum þegar rætt er um koldíox-
íðlosun í tengslum við varnir gegn
loftslagsbreytingum, ekki er tekin
með í dæmið losun vegna náttúru-
legra ferla eins og við t.d. eldgos
og rotnun jurta.
Lofttegundin koldíoxíð, öðru
nafni koltvísýringur, er eðlilegur
hluti af venjulegu andrúmslofti
sem aðallega er sett saman úr
köfnunarefni og súrefni en sam-
anlagt 1% af loftinu er síðan
vatnsgufa og nokkrar lofttegund-
ir, þar með talin koldíoxíð. Ákveð-
ið efnafræðilegt jafnvægi hefur
yfirleitt ríkt í jarðsögunni í sam-
spilinu milli lofts og sjávar en að-
eins 3% af því koldíoxíði sem er til
staðar utan setlaganna í jörðinni
og gróðursins er í sjálfu andrúms-
loftinu, afgangurinn í sjónum.
Meginhluti koldíoxíðs jarðarinnar
er hins vegar bundinn í föstum
efnum, þ.e. niðri í jörðinni.
Vísindamenn hafa kannað
hvaða breytingar hafi að líkindum
orðið á koldíoxíðbúskap jarðar-
innar. Að sögn Trausta Jónssonar
veðurfræðings var staðan sú í
upphafi iðnbyltingar fyrir um
tveim öldum að í setlögum jarð-
arinnar voru bundin 90–120 millj-
ónir gígatonna, rúmlega 36.000
gígatonn í hafinu, alls um 2.700
gígatonn í jarðvegi og lifandi efni
á landi (til dæmis skógum) og 615
gígatonn í lofthjúpnum.
Nú eru um 760 gígatonn af kol-
díoxíði í lofthjúpnum. Hlutfallsleg
aukning koldíoxíðs er talin eiga
þátt í að andrúmsloftið hefur
hlýnað þótt deilt sé um hve mikið
vægi mannsins sé í þeirri þróun og
hve mikil hlýnunin sé en rann-
sóknir í þessum efnum eru afar
flóknar. Brennsla olíu, kola og
annars jarðefnaeldsneytis er
helsta orsök aukningar af manna-
völdum en með brennslunni losar
maðurinn koldíoxíð sem ella hefði
verið áfram bundið í setlögum. Er
aukningin af völdum bruna jarð-
efnaeldsneytis talin vera um 6
gígatonn á ári en einnig má bæta
við 1,6 gígatonni vegna eyðingar
gróðurs í hitabeltinu. Nokkur
óvissa ríkir um tölurnar og óná-
kvæmnin sögð vera allt að eitt
gígatonn á hvorn veg en nettó-við-
bótin af hálfu manna virðist vera
um 4 gígatonn árlega.
Þótt breytingin í andrúmsloft-
inu á magni koldíoxíðs sé ekki
mikil í prósentum er talið að nátt-
úrulegt jafnvægi geti verið við-
kvæmt og ef það raskist skyndi-
lega geti afleiðingin orðið snögg
hlýnun, hækkun sjávarborðs um
allan heim og breytingar á haf-
straumum. Slíkt ferli hefur verið
nefnt gróðurhúsaáhrif. Og loks
ber að geta þess að því hlýrri sem
sjórinn verður þeim mun minna
getur hann bundið af koldíoxíði.
Koldíoxíðlosun í andrúmsloftinu
Hlutur manns-
ins vaxandi
Reuters
Koldíoxíð, öðru nafni koltvísýringur, er lofttegund sem er að
mestu bundin í jarðlögum en á yfirborði jarðar er hún aðallega í
hafinu sem skemmtir hér brimbrettamanni í Kaliforníu. Örlítið
brot af andrúmsloftinu er koldíoxíð en maðurinn hefur hækkað
hlutfallið síðustu aldirnar með brennslu kola og olíu.
íþróttaskór
á dömur og herra
Miðbæ Háaleitisbraut 58-60
Sími 553 2300
Ráðgjöf á fimmtud. kl. 14-18 og laugard. kl. 10-14.
Skóbúðin