Morgunblaðið - 13.09.2001, Blaðsíða 30

Morgunblaðið - 13.09.2001, Blaðsíða 30
30 FIMMTUDAGUR 13. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ Hallgrímur B. Geirsson. Styrmir Gunnarsson. Framkvæmdastjóri: Ritstjóri: STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík. Aðstoðarritstjórar: Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen. Fréttaritstjóri: Björn Vignir Sigurpálsson. ÁRÁS Á EINN – ÁRÁS Á ALLA Söguleg ákvörðun var tekin áfundi Norður-Atlantshafs-ráðsins í Brussel síðdegis í gær. Í fyrsta sinn í 52 ára sögu Atl- antshafsbandalagsins (NATO) er 5. grein stofnsáttmála bandalags- ins beitt, en hún kveður á um að vopnuð árás á eitt aðildarríki í Evrópu eða Norður-Ameríku skuli talin árás á þau öll. Ráðið segir í yfirlýsingu sinni að verði staðfest að árás hryðjuverkamanna á Bandaríkin í fyrradag hafi verið gerð af erlendum aðilum skuli líta svo á að 5. greinin eigi við um hana. Fimmta grein NATO-samnings- ins kveður jafnframt á um gagn- kvæma skyldu aðildarríkjanna til að aðstoða það ríki, sem á er ráðizt, með öllum nauðsynlegum ráðstöf- unum, þar á meðal beitingu vopna- valds, til að koma á og varðveita öryggi Norður-Atlantshafssvæðis- ins. Í yfirlýsingu Norður-Atlants- hafsráðsins er Bandaríkjunum heitið „þeirri aðstoð, sem þörf kann að vera á vegna þessara villi- mannlegu grimmdarverka“. Öll aðildarríki NATO, Ísland þar með talið, standa að þessari ákvörðun. Með því móti sýna þau Bandaríkjunum öflugan stuðning í baráttunni við hryðjuverkamenn- ina, sem rændu fjórum farþega- flugvélum og réðust á World Trade Center í New York og Pentagon í Washington. Sam- þykktin sýnir sömuleiðis að Norð- ur-Atlantshafssamningurinn er langt frá því að vera dauður bók- stafur og NATO er áfram það mik- ilvæga öryggis- og varnarbanda- lag, sem til var efnt í upphafi. Hryðjuverk hafa til þessa ekki verið talin með afdráttarlausum hætti falla undir 5. grein samn- ingsins, en á það ber að líta að at- laga hryðjuverkamannanna er að öllum líkindum mannskæðasta árás, sem gerð hefur verið á land- svæði aðildarríkis NATO frá stofnun bandalagsins. Engin hlið- stæða er til frá dögum kalda stríðsins. Á undanförnum árum hefur NATO í vaxandi mæli beint sjónum að þeirri hættu, sem stafar af alþjóðlegri hryðjuverkastarf- semi, og ekki fer á milli mála að Bandaríkjamenn líta á árásina á land sitt sem stríðsaðgerð. Fyrst um sinn er auðvitað eink- um um pólitískan stuðning NATO- ríkjanna við Bandaríkjastjórn að ræða, en sýni Bandaríkjamenn fram á að erlend hryðjuverkaöfl hafi ráðizt á stórborgirnar tvær – sem er ekki öruggt en virtist í gær sennilegra með hverri klukku- stundinni sem leið – verður að gera ráð fyrir að Atlantshafsbandalagið muni í heild standa saman að að- gerðum til að uppræta þau öfl. Ís- land hlýtur í samræmi við skyldur sínar, sem aðildarríki NATO, að taka þátt í þeim aðgerðum. Þótt Ísland taki auðvitað ekki beinan þátt í hernaði verðum við að gera ráð fyrir að Keflavíkur- flugvöllur kunni t.d. að verða not- aður í slíkum aðgerðum, eins og Halldór Ásgrímsson utanríkisráð- herra nefnir í samtali við Morgun- blaðið í dag. Aðstaðan í Keflavík hefur frá upphafi verið hugsuð sem framlag Íslands til sameigin- legra varna Atlantshafsbandalags- ins, jafnframt því að þjóna vörnum íslenzks yfirráðasvæðis. Að sjálf- sögðu hlýtur hún að verða notuð ef á þarf að halda, fari svo að NATO grípi til varna gegn þeirri ógn, sem lýðræðisríkjum stafar nú svo áþreifanlega af starfsemi hryðju- verkamanna. Framlag Íslands mun einnig vafalaust felast í því að herða hér verulega eftirlit með flugi, en vænta má alþjóðlegs átaks í því efni strax á næstu dögum og vik- um. Fram kemur í samtölum við yfirvöld lögreglu og landhelgis- gæzlu í Morgunblaðinu í dag að áætlanir um varnir gegn hryðju- verkum hér á landi, þar á meðal gegn flugránum, verði endurmetn- ar á næstunni í ljósi atburðanna í Bandaríkjunum. Slíkt er að sjálf- sögðu afar brýnt, því að atburðir þriðjudagsins sýna að hryðju- verkamenn svífast einskis og ekk- ert lýðræðisríki getur talið sig óhult fyrir aðgerðum þeirra. At- burðarás, sem flestir hefðu fyrir fáeinum dögum talið langsóttan söguþráð í spennusögu eða bíó- mynd, varð að skelfilegum veru- leika. Vissulega eru minni líkur á að hryðjuverkamenn láti til skarar skríða á Íslandi en í Bandaríkjun- um, en það væri óábyrgt og óskyn- samlegt af okkur að álykta sem svo að íslenzkt landsvæði eða íslenzk- ar farþegaflugvélar séu óhultar fyrir hugsanlegum aðgerðum hryðjuverkamanna og að við þurf- um ekki að hafa andvara á okkur. Við eigum því að fara yfir allan okkar viðbúnað og grípa til auk- inna öryggisráðstafana þar sem það er talið nauðsynlegt. Og rétt eins og við höfum skyldum að gegna við bandamenn okkar í Atl- antshafsbandalaginu hljótum við að vænta þess að þeir aðstoði okk- ur við að koma á og viðhalda nauð- synlegum viðbúnaði, hver sem hann kann að vera. Atlantshafsbandalagið hefur staðið vörð um frelsi, lýðræði og frið í meira en hálfa öld. Með sam- þykkt sinni í gær sýnir bandalagið að aðildarríki þess standa saman og hin gagnkvæma varnarskylda er ótvírætt fyrir hendi, þótt eðli ógnarinnar, sem beinist að aðild- arríkjunum, hafi breytzt. Hryðju- verkamönnum er jafnframt gefið skýrt til kynna að árásir þeirra gegn saklausum borgurum verði ekki liðnar og að lýðræðisríkin muni sameinast gegn þeim. GEORGE W. Bush forsetiBandaríkjanna stendurnú frammi fyrir stærraverkefni en hann gat ór- að fyrir þegar hann settist á for- setastól fyrir átta mánuðum. Á þriðjudag voru mestu hryðjuverk í sögu Bandaríkjanna unnin í New York og Washington. Árásunum á World Trade Centre og bandaríska varnarmálaráðuneytið hefur verið líkt við árásir Japana á Pearl Harbor í síðari heimsstyrjöldinni, árið 1941. Þegar er þó ljóst að miklu fleiri hafa látist í hryðjuverkaárás- unum nú en þeir 2.400 sem féllu í valinn í árás Japana. Þá er einnig sá grundvallarmunur á, að Franklin D. Roosevelt forseti velktist aldrei í vafa um hverjir hefðu verið þar að verki og hann gat tafarlaust gripið til aðgerða. Bush er miklu meiri vandi á höndum, því „nafnlausir hugleysingjar“, eins og hann kall- aði þá, stóðu að árásunum á þriðju- dag. Bandaríska þjóðin mun án efa fylkja sér um forseta sinn í kjölfar áfallsins, eins og vant er þegar þjóðir verða fyrir miklum áföllum og blóðtöku, og hann verður að sýna festu og ákveðni í viðbrögðum sínum, sem gæti reynst erfitt þegar óvinurinn er óþekktur. Þarf að vera sýnilegri Þegar Bush tók við völdum eftir harða og hnífjafna kosningabaráttu við Al Gore fyrrverandi varafor- seta, var því mjög haldið á lofti af andstæðingum hans að hann hefði fengið færri atkvæði samanlagt í forsetakjörinu en Gore og gæti reynst þrautin þyngri að sameina þjóðina að baki sér. Nú er tækifær- ið komið, þótt enginn þjóðarleiðtogi myndi óska sér að það bæri að með þessum hörmulega hætti. Stjórnunarstíll George W. Bush, þegar hann sat á ríkisstjórastóli í Texas, var sagður vera sá að hann deildi gjarnan verkefnum niður á samstarfsmenn sína en sinnti sjálf- ur almennri stefnumörkun. Hann reyndi að sinna starfinu að mestu frá 9 til 5 virka daga og þegar hann tók við forsetaembættinu voru margir sem sögðu að hann yrði að- eins forseti í hlutastarfi, ætlaði hann sér að halda fast í þessa siði. Starf forseta Bandaríkjanna hefur enda reynst flestum forverum hans nánast sólarhringsvakt allt árið um kring. Nú, þegar þjóðin er í sárum eftir atburðina á þriðjudag, leikur ekki vafi á að forsetinn þarf að verða miklu sýnilegri en áður. Hann þarf að vera sá sem ávarpar þjóðina, sýnir hluttekningu og full- vissar hana um að stjórnvöld tryggi öryggi hennar. Slíkt getur ekki ver- ið hlutverk varaforseta, utanríkis- ráðherra eða varnarmálaráðherra á þessum hörmungatímum. Fáir leiðtogar staðið frammi fyrir slíku verkefni Bandarískir fjölmiðlar eru á einu máli um að forsetatíð Bush hafi breyst um aldur og ævi við hryðju- verkin miklu. Dagblaðið Wash- ington Post segir að fáir þjóðarleið- togar hafi nokkru sinni staðið frammi fyrir jafn krefjandi verk- efni og það hljóti að reynast erfitt manni, sem hafi aðeins setið átta mánuði í embætti og gegnt opin- berri stöðu í sjö ár samtals. Hans bíði það stóra verkefni að greina þá hættu sem yfir vofir, grípa til við- eigandi aðgerða vegna hennar, byggja upp sjálfstraust þjóðar sem sé skekin af óöryggi og vanmætti, finna ódæðismennina og beita snörpum, áhrifamiklum og varan- legum aðferðum gegn þeim, leiða þjóð sína á tímabili sorgar og upp- byggingar, lagfæra það sem úr- skeiðis fór hjá leyniþjónustunni sem hafði engan pata af yfirvofandi árásum og móta framtíðarstefnu í baráttunni gegn hryðjuverkum. Þótt margir bandarískir stjórn- málamenn hafi frá upphafi kallað hryðjuverkaárásirnar „hernaðar- árásir“, sem hljóta þá að réttlæta gagnárásir bandaríska hersins, kaus Bush í fyrstu að kalla þær „fjöldamorð“. Ekki er ljóst hvort þetta orðaval benti til að hann ætl- aði sér að fara varlega í að beita hervaldi. Í gær hafði hann alla vega snúið við blaðinu, því hann óskaði neyðarfjárveitingar frá þinginu til að mæta „hernaðarárás á Banda- ríkin“. Washington Post bendir á að átakatímar hafi ýmist orðið forset- um að falli eða styrkt þá í sessi. Jimmy Carter hafi t.d. mistekist að leysa gíslamálið í Íran farsællega og í framhaldinu tapað forsetakosn- ingunum fyrir Ronald Reagan árið 1980. Bill Clinton hafi hins vegar átt mjög undir högg að sækja áður en hryðjuverkamenn sprengdu Al- fred P. Murrah alríkisbygginguna í Oklahoma árið 1995. Þar létu 168 lífið. Þá steig Clinton fram á sjón- arsviðið sem leiðtoginn er huggaði þjóð sína og kom lögum yfir hina seku. Clinton var einkar lagið að sýna innilega hluttekningu þegar við átti og það aflaði honum mikillar aðdáunar og virðingar þjóðarinnar. Vatnaskil á forsetatíðinni Washington Post segir engan vafa leika á að viðbrögð Bush í kjöl- far hinna ógnarlegu hryðjuverka muni fylgja honum alla hans for- setatíð. Dagblaðið Los Angeles Times vitnar í sagnfræðinginn Robert Dallek, sem segir að enginn geti undirbúið sig fyrir verkefni af því tagi sem blasi við forsetanum, en vafalaust verði nú vatnaskil setatíð hans. Washington Pos ur eftir sagnfræðingnum Greenstein hjá Princeton há að engir leiðarvísar séu til fyr seta um hvernig bregðast sk aðstæðum sem þessum. For þurfi að bregðast við af sty orðfimi, hann þurfi að vera andi og ná að byggja upp hug landa sinna, um leið og hann að sýna árvekni en ekki móðu uppbyggingu varna. Los Angeles Times bendir á, að þótt þjóðin fylgi forseta einhuga á næstu dögum og v þá hljóti að koma fram hörð rýni á stjórnvöld fyrir slaka ö isgæslu sem gerði hryðjuv mönnunum kleift að skilja ef slóð dauða og eyðileggingar. Styrkur sem sæmir fors Sagnfræðingurinn Doris K Goodwin rifjar upp í samta Washington Post að eftir árá Pearl Harbor hafi Roosevelt f sýnt sambland af reiði, grem fullvissu um að bandaríska myndi standa uppi sem sigu ari, þegar hann hvatti lands til að undirbúa sig fyrir þátt heimsstyrjöldinni. Bush yr finna sambærileg orð, sýna einbeitni og dómgreind ef h ætti að auðnast að leiða þjóð næstu dögum og vikum. Los Angeles Times bendir stað þess að rifja upp við Roosevelts við árásinni á Harbor væri nær að líta til Jo Kennedys í Kúbudeilunni í ok árið 1962. Kennedy lá undir rýni fyrir reynsluleysi, enda hann þá aðeins setið í embæ janúar 1961. Hann sýndi hins og sannaði að hann hafði Eldraun Geo W. Bush Í kjölfar hryðjuverkanna á þriðjudag l ur bandaríska þjóðin til forseta síns ef leiðsögn. Ragnhildur Sverrisdóttir se að George W. Bush þurfi að reka af sé það orð að hann hafi ekki næga reyns eða styrk til að leiða þjóðina á þessum hörmungatímum. Re George W. Bush Bandaríkjaforseti um borð í flugvél forsetaemb isins, Air Force One, ræðir í síma við Rudy Guiliani, borgarstjó New York, og George Pataki, ríkisstjóra í New York-ríki.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.