Morgunblaðið - 13.09.2001, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 13. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Árásin á Bandaríkin
„STRÍГ, „dómsdagur“, „þriðja
heimsstyrjöld“ eru orð sem komu
fyrir í forsíðufyrirsögnum dagblaða
út um allan heim í gær, í kjölfar
hinna hrikalegu hryðjuverka í New
York og Washington.
Í fréttaskýringum bandarísku
stórblaðanna ber mest á áhyggjum
af því að nú eigi bandarísk stjórn-
völd við andlitslausan en skelfilegan
andstæðing að etja. Margir evrópsk-
ir fjölmiðlar draga þá ályktun að
árásirnar þýði að tíð óbilandi sjálfs-
öryggis Bandaríkjamanna sé liðin,
en varað er við því að þeim verði
svarað með bráðræðislegum aðgerð-
um.
Hvort tveggja The New York
Times og The Washington Post
leggja áherzlu á að þótt árásirnar
minni á óvænta sprengjuárás Jap-
ana á Perluhöfn á Hawaii, sem varð
til þess að Bandaríkin drógust inn í
síðari heimsstyrjöldina, þá sé nú sá
mikli munur á, að „óvinurinn er and-
litslaus“, þ.e. ekkert sé vitað um það
hverjir standi að baki árásunum.
„Ríkisstjórn [George W.] Bush
[Bandaríkjaforseta] verður að ganga
fram af ákveðni (...) til að verja land-
ið gegn hugsanlegum áframhaldandi
árásum,“ segir Washington Post í
forystugrein. „Og þjóðin verður að
búa sig af árvekni og einbeitingu
undir sitt fyrsta stríð á þessari öld –
og það hefst með því að bera kennsl
á og refsa upphafsmönnum fjölda-
morða gærdagsins,“ segir þar.
Í The International Herald Trib-
une voru Perluhafnarárásin og árás-
in í fyrradag sagðar hliðstæðar að
einu leyti. „Rétt eins og hernaðar-
árás Japana vakti reiði bandarísku
þjóðarinnar sem ekki unni sér hvíld-
ar fyrr en óvinurinn var sigraður
kann áfall gærdagsins að skapa slíka
þjóðarreiði að hún magni aðgerðir
Bandaríkjanna gegn meintum
hryðjuverkamönnum upp í hömlu-
laust, hnattrænt stríð.“
„Við erum öll Ameríkumenn“
„Við erum öll Ameríkumenn“ lýsti
franska dagblaðið Le Monde yfir í
forystugrein á forsíðu, og lýsti með
því samstöðu Frakka með Banda-
ríkjamönnum á þessari raunastund.
Var þessi yfirlýsing tilbrigði við
fræg orð Johns F. Kennedys þáver-
andi Bandaríkjaforseta, sem hann
lét falla í ræðu í Vestur-Berlín fyrir
40 árum: „Ich bin ein Berliner,“ en
með því lýsti hann samstöðu með
þeim Vestur-Berlínarbúum og öðr-
um Evrópubúum sem voru í fram-
línu baráttunnar gegn ógn og helzi
kommúnismans.
„Heimurinn er sleginn ótta,“ sagði
Le Parisien og Le Figaro kallaði
árásirnar „Hið nýja stríð“.
Brezka dagblaðið The Daily Tele-
graph notaði fyrirsögnina „Stríð
gegn Ameríku“ og birti tugi mynda
af vettvangi á Manhattan.
„Eftir þennan þriðjudag verður
heimurinn aldrei samur,“ sagði í
Frankfurter Allgemeine Zeitung í
Þýzkalandi.
Spænska blaðið El País sagði að
„við verðum að vera tilbúin til að
bregðast hart við“ en varar við því
að flýtir við að benda á sökudólga sé
óráðlegur og gæti leitt af sér enn
meira óréttlæti.
Lundúnablaðið Independent tek-
ur í sama streng: „Jafnvel andspæn-
is slíkri hrikalegri ögrun verður að
gæta stillingar,“ þar sem „þá aðeins
er hægt að segja að hryðjuverka-
mennirnir hafi náð sínu fram ef sið-
aðar þjóðir yfirgefa sjálfar gildi sið-
menningarinnar og láta ofbeldi bitna
á saklausum“.
„Lexía fyrir harðstjóra“
Eitt örfárra dagblaða sem ekki
tóku þátt í hinum alþjóðlega for-
dæmingar- og samúðarkór var Al-
Iraq, málgagn Saddams Husseins
Íraksforseta. Undir fyrirsögninni
„Ameríka brennur“ sagði að árás-
irnar væru „lexía fyrir alla harð-
stjóra og kúgara“. „Bandarískir leið-
togar verða að vera við slíkum
lexíum búnir vegna þess að þeir hafa
sýnt fólki óbærilegan hrottaskap,
sem hefur sprungið framan í þá,
eyðilagt kennileiti þeirra og komið
Bandaríkjamönnum til að gráta bitr-
um tárum,“ segir í Al-Iraq.
Samstöðu lýst en varað
við bráðræðishefndum
Reuters
Albanir í Kosovo-héraði halda á lofti bandaríska fánanum í Pristina í gær. Tugir þúsunda söfnuðust saman á götum úti og veifuðu bandarískum og alb-
önskum fánum og héldu á lofti borðum sem á stóðu skilaboð til Bandaríkjamanna: Við stöndum með ykkur.
Stór orð ekki spöruð í umfjöllun
heimspressunnar um hryðjuverkin
SUMUM farþega flugvélanna sem
hryðjuverkamenn rændu í Banda-
ríkjunum í fyrradag tókst að
hringja í ástvini sína áður en þeir
týndu lífi er flugræningjarnir
stýrðu vélunum á „skotmörk“ sín.
Flugfreyjan CeeCee Lyles
hringdi úr farsíma í eiginmann sinn
heim til þeirra í Fort Myers í Flór-
ída, að því er frænka hennar, Mar-
eya Schneider, greindi frá. Flug-
vélin sem hún var um borð í
hrapaði til jarðar í grennd við Pitts-
burgh.
„Hún hringdi í hann og tjáði hon-
um hvað hún elskaði hann og
drengina mikið,“ hefur AP eftir
Schneider. Örvæntingaróp annarra
sem um borð voru heyrðust óma í
gegnum símann. Lyles sagði „það
er búið að ræna flugvélinni“ og þá
slitnaði sambandið.
Örskömmu áður en vélin fórst
náði Thomas Burnett, kaupsýslu-
maður frá San Ramon í Kaliforníu,
sambandi við eiginkonu sína. Hann
tjáði henni að hann óttaðist að ör-
lög flugvélarinnar og allra um borð
væru ráðin, en hann sagði að hann
og tveir aðrir farþegar ætluðu sér
að gera eitthvað í því. Sagði
Burnett flugræningjana þegar hafa
drepið einn farþega. Hafði San
Francisco Chronicle þetta eftir
presti Burnett-fjölskyldunnar.
Yfirvöld hafa ekki sagt hvort lík-
legt sé að tilraun farþega til að
spilla fyrir áformum flugræningj-
anna hafi valdið því að þotan skyldi
hrapa á víðavangi í Pennsylvaníu í
stað þess að lenda á einhverri þýð-
ingarmikilli byggingu.
Á heimili Alice Hoglan hringdi
síminn rétt áður en sólin kom upp í
San Francisco í Kaliforníu að
morgni þriðjudagsins. Sonur henn-
ar, Mark Bingham, var á línunni.
Hann var um borð í sömu flugvél
United Airlines-flugfélagsins.
„Sæl mamma ... ég elska þig
mjög,“ sagði hann. „Ég hringi úr
flugvélinni. Það er búið að ræna
okkur. Það eru þrír menn hérna
sem segjast vera með sprengju.“
Aðrir hringdu úr þotunum sem
flogið var á Pentagon, aðalbygg-
ingu bandaríska varnarmálaráðu-
neytisins í Washington, og háhýsi
World Trade Center í New York.
Barbara Olson, lögfræði- og
stjórnmálaskýrandi m.a. fyrir sjón-
varpsstöðina CNN, hringdi tvisvar í
eiginmann sinn, alríkislögmanninn
Theodore Olson, og gaf nákvæmar
lýsingar á flugráninu. Sagði hún
meðal annars að flugræningjarnir
væru vopnaðir hnífum og dúkahníf-
um og þeir hefðu þjappað farþeg-
um og áhöfn vélarinnar, þar með
talið flugstjóranum, aftast í hana.
„Hvað á ég að segja flugmönn-
unum að taka til bragðs?“ kvað
CNN Olson hafa spurt eiginmann
sinn.
Theodore Olson mun hafa hringt
strax í stjórnstöð í dómsmálaráðu-
neytinu til að koma þessum upplýs-
ingum áleiðis. Tjáði hann CNN, að
kona hans hefði áformað að fara til
Los Angeles á mánudag en hefði
frestað því um einn dag til að geta
verið með eiginmanninum á afmæl-
isdegi hans á þriðjudegi.
„Hún var í flugvélinni sem lenti á
Pentagon,“ sagði hann. „Hún
hringdi úr vélinni er verið var að
ræna henni. Ég vildi óska, að þetta
væri ekki satt, en svona er þetta.“
Hinzta kveðja úr háloftunum
New York. AP.
AP
Cee Cee Lyles, flugfreyja hjá Unit-
ed, ásamt sonum sínum tveim.
STJÓRNMÁLA- og embættismenn
kröfðust þess í kjölfar árásanna á
þriðjudaginn að gripið yrði til víð-
tækari tæknilegra aðferða við að
aftra hryðjuverkum. En tækni-
sérfræðingar sögðu að aukið eftirlit
með samskiptum og upplýsingum á
Netinu myndi hafa lítil áhrif vegna
þess að háþróuð dulkóðunartækni
geri samskipti hryðjuverkamanna
ólæsileg.
„Sú hugmynd að við getum gert
kraftaverk og komið upp tækni til
að aftra hryðjuverkum er út í blá-
inn,“ sagði Bruce Schneider, yf-
irmaður tæknideildar netfyrirtækis
sem sérhæfir sig í öryggismálum og
þekktur dulmálssérfræðingur. „Það
er ekki hægt að hlera öll samtöl ...
við höfum ekki bolmagn til þess.“
En þingmaðurinn Richard
Shelby, fyrrverandi formaður
leyniþjónustunefndar þingsins,
hvatti eindregið til þess að Banda-
ríska þjóðaröryggisráðið (NSA)
yrði styrkt og fært í nútímalegra
horf. NSA er sú alríkisstofnun sem
sér um megnið af rafrænum njósn-
um sem Bandaríkjamenn stunda.
Christopher Cox, formaður þjóð-
aröryggisnefndar þingsins, kvaðst
aftur á móti andvígur því að gripið
yrði til strangra eftirlitsaðgerða.
Sagði hann algerlega óvinnandi veg
að „leita á öllum í heiminum“.
Bob Stump, formaður hermála-
nefndar þingsins, hvatti til þess að
meiri áhersla yrði lögð á þróun
njósnanets. „Við getum hlustað á
hvaða símtöl í heiminum sem okkur
sýnist, en við komumst ekki inn í
þessa hópa. Við höfum lengi haldið
því fram að okkur skorti njósnara.“
Borgararéttindasinnar lýstu
ánægju með þessi viðhorf, en spáðu
því að meiri kröfur yrðu gerðar um
að farnar verði tæknilegar leiðir.
Það gæti falið í sér nýjar hömlur á
hugbúnaðardulkóðun og aukna
notkun manngreinitækja á opinber-
um stöðum. Manngreinitæki greina
nákvæmlega einstæða einstaklings-
bundna eiginleika, s.s. fingraför,
blóðæðafar í auga eða raddfar.
Sérfræðingar segja þó að um-
fangsmikil notkun slíkra tækja hafi
reynst óáreiðanleg. Á úrslita-
leiknum í bandaríska ruðningsbolt-
anum í janúar sl. voru um 100 þús-
und áhorfendur myndaðir á laun í
því skyni að bera kennsl á meinta
glæpamenn í hópnum.
„Í þessum græjum lítur einn af
hverjum 50 út eins og Sjakalinn,“
sagði Jim Wayman, manngrein-
isérfræðingur við San Jose-
ríkisháskólann í Kaliforníu, þegar
tækjunum var beitt í janúar. „Og
það eru bara 50% líkur á að Sjak-
alinn líti út eins og hann á að sér.“
Deilt um
aukið
eftirlit
Los Angeles Times.