Morgunblaðið - 01.12.2001, Side 40

Morgunblaðið - 01.12.2001, Side 40
HEILSA 40 LAUGARDAGUR 1. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ Spurning: Mér fannst athyglisverð greinin þín um þunglyndislyf í Mbl. nýlega. Eitt fannst mér þó vanta í hana; hve gríðarleg framför hefur orðið í þessum lyfjaflokki und- anfarna áratugi. Alvarlegt þung- lyndi er skelfilegur sjúkdómur og mér finnst of lítið gert af því að lýsa fyrir fólki fyrstu einkennum hans – að ég tali nú ekki um þegar hann er kominn á alvarlegt stig. Sjálfur lenti ég í þessu á miðjum 8. ára- tugnum. Mér var búið að líða skelfilega illa langan tíma og einn morguninn, þegar ég ætlaði á fæt- ur og til vinnu, neituðu fæturnir að bera mig – mér leið eins og ég væri á blýþyngdum kafaraskóm. Ég ætla ekki að lýsa skelfingunni sem ég upplifði – ég hélt að ég væri að lamast. Smám saman komst ég á fætur og fór til læknis. Þegar ég hafði lýst þessu fyrir honum sagði hann þetta vera þunglyndi á alvar- legu stigi. Ég varð mjög hissa – flest annað hefði mér dottið í hug þótt ég væri á þessum tíma undir gríðarlegu álagi vegna vinnu. Ég fékk ávísun á geðlækni. Hann reyndist mér vel og gaf mér lyfseðil fyrir tryptisol, sem ég var á í nokkur ár. Það læknaði þunglynd- ið en því fylgdu hins vegar skelfi- legar aukaverkanir, mér var t.d. aldrei sagt að vara mig á að drekka ekki áfengi verandi á tryptisol – sem gat verið skelfilegt. Ég komst út úr þessum víta- hring og losnaði við tryptisol með því að fara að stunda innhverfa íhugun sem ég gerði í mörg ár. En „svarti hundurinn“, eins og Árni Tryggvason leikari nefndi þunglyndið í bók sinni, var ekki bú- inn að gleyma mér því eftir hjarta- skurðaðgerð tuttugu árum seinna lenti ég aftur í svona lægð. Þá hafði ég gleymt innhverfri íhugun (hefði þurft að fara á annað námskeið) en fékk fluoxetin (prosac) hjá heim- ilislækninum. Það hjálpaði og ekki ætla ég að bera saman hliðarverk- anir þess og tryptisol, sem voru ólíkt minni, en hins vegar finnst mér ástæða til að nefna að ein af áberandi hliðarverkunum þessa nýja lyfs, a.m.k. hvað mig varðar, er að það steindrepur alla kynferð- islega löngun. Þess vegna er ég að hugsa um að taka aftur upp inn- hverfa íhugun. Svar: Það er rétt að á und- anförnum áratugum hafa orðið miklar framfarir í meðferð á þung- lyndi þótt enn sé langt í land að við ráðum almennilega við þennan ill- víga sjúkdóm. Þunglyndi getur verið misalvarlegt, allt frá smáveg- is depurð og kvíða og yfir í algert svartnætti með sjálfsvígshugleið- ingum, og allt þar á milli. Einkenn- in fara eftir því hve alvarlegur sjúkdómurinn er. Algeng byrj- unareinkenni eru svefnleysi (t.d. að vakna of snemma), lystarleysi og almennt áhuga- og framtaksleysi. Þetta getur þróast yfir í það að sjúklingurinn getur ekki einbeitt sér eða tekið ákvarðanir, hann lok- ar sig af og getur hvorki tekið þátt í gleði né sorg annarra, tekur ekki þátt í samræðum, fyllist vonleysi og fer æ oftar að hugsa um dauð- ann. Sumir fá annars konar ein- kenni og allt er þetta mjög ein- staklingsbundið. Þeim þunglyndu líður oft verst þegar skemmtilegast er hjá öðrum og má þar nefna há- tíðir eins og jól og nýár og svo á vorin þegar náttúran er að lifna úr vetrardvala. Þunglyndi er oftast sveiflukennt, það kemur í mis- löngum köstum og á milli kasta er sjúklingurinn alveg eðlilegur eða því sem næst eðlilegur. Meðferð við þunglyndi getur verið ýmiss konar og fer hún m.a. eftir því á hve alvarlegu stigi sjúk- dómurinn er. Við þunglyndi í væg- ari kantinum er hægt að beita sam- talsmeðferð, náttúrulyfjum (Jóhannesarjurt), innhverfri íhug- un eða öðru í þeim dúr eins og bréf- ritari lýsir. Við alvarlegu þunglyndi þarf næstum alltaf að beita lyfja- meðferð auk ýmiss konar stuðn- ingsmeðferðar og oft þarf að leggja sjúklinginn inn á sjúkrahús meðan ástandið er verst. Sjúklingar með alvarlegt þunglyndi eru stundum í aukinni sjálfsvígshættu þegar lyfin eru að byrja að verka vegna þess að þau auka framkvæmdasemi áð- ur en þunglyndið sjálft fer að lagast; á þessu tímabili þarf þess vegna að fylgjast vel með þeim. Tryptisol tilheyrir flokki gamalla þunglyndislyfja sem hafa oft kröft- uga verkun en geta haft ýmsar óþægilegar aukaverkanir vegna þess að lyfin hafa margs konar áhrif á taugar í miðtauga- og út- taugakerfi. Þau geta t.d. verið varasöm fyrir sjúklinga með hjartasjúkdóm, gláku eða stækk- aðan blöðruhálskirtil, þau geta valdið blóðþrýstingsfalli og hafa ró- andi verkun sem eykur verulega áhrif áfengis. Þessi lyf auka oft matarlyst og sjúklingarnir þyngj- ast, stundum óhóflega mikið. Ekki má samt gleyma því að margir sjúklingar hafa verulegt gagn af þessum lyfjum án teljandi auka- verkana. Á síðustu 10–15 árum hafa verið að koma á markað lyf með miklu sértækari verkun á heil- ann og þar af leiðandi minni tíðni aukaverkana. Lyfið fluoxetin er eitt elsta lyfið í þessum flokki og hefur notið mikilla vinsælda. Þessi lyf geta haft aukaverkanir eins og aukna svitamyndun, niðurgang og fleiri meltingartruflanir, lyst- arleysi, svima, minnkaða kynhvöt og margt fleira. Aukaverkanir þessara lyfja eru sjaldgæfari og vægari en eldri lyfjanna en á móti kemur að verkunin á þunglyndi er líklega ekki eins öflug. Til eru fleiri lyf við þunglyndi en hér hafa verið nefnd og oft þarf að prófa sig áfram fyrir hvern sjúkling til að finna hentugustu meðferðina. Meðferð við þunglyndi MAGNÚS JÓHANNSSON LÆKNIR SVARAR SPURNINGUM LESENDA Framfarir í meðferð  Lesendur Morgunblaðsins geta spurt lækninn um það sem þeim liggur á hjarta. Tekið er á móti spurningum á virkum dög- um milli klukkan 10 og 17 í síma 5691100 og bréfum eða símbréfum merkt: Vikulok. Fax 5691222. Einnig geta lesendur sent fyrirspurnir sínar með tölvupósti á net- fang Magnúsar Jóhannssonar: elmag@hotmail.com. ekki. Merkjanlegur árangur náðist jafnvel meðal þeirra sem reykja mik- ið daglega, unglinga og reykinga- manna sem sögðust lítt tilbúnir til að hætta. Dr. Jean-Francois Etter við Genf- arháskóla, sem stjórnaði rannsókn- inni, sagði að tölvuforrit sem yki lík- ur á að fólk hætti að reykja og sem væri aðgengilegt stórum hluta reyk- ingafólks opnaði möguleika á að koma í veg fyrir ýmsa sjúkdóma sem tengjast reykingum. Tölvuforritið er hægt að nálgast ókeypis á slóðinni www.stop-tab- ac.ch og er boðið á frönsku, þýsku, ensku, ítölsku og dönsku. TÖLVUFORRIT get- ur hjálpað reykinga- mönnum að losna und- an fíkninni, að því er fram kemur í rannsókn vísindamanna í Genf í Sviss. Niðurstöður rann- sóknarinnar voru birt- ar í nóvemberhefti læknaritsins Archives of Internal Medicine. Vísindamennirnir telja að sérstakt tölvu- forrit, sem styður þá sem vilja hætta að reykja, auki líkur á að reykingamönnum tak- ist að losna úr viðjum tóbaksins og segja að þetta eigi jafnvel við um þá sem ólík- legastir séu til að ná árangri. Þeir segja forritið geta hjálpað allt að 3,8 milljónum reykingamanna í Vestur- Evrópu til að hætta, en alls munu reykingamenn þessa heimshluta vera um 105 milljónir talsins. 2934 reykingamenn tóku þátt í rannsókninni, allt fólk sem reykti daglega. Þeim var skipt í tvo hópa og fékk annar tölvuforritið en hinn reyndi að hætta af sjálfsdáðum. Persónuleg ráðgjöf Tölvuforritið er byggt þannig upp að notandinn svarar spurningum og mótar þannig persónulegt viðmót forritsins. Þeir sem notuðu forritið voru 2,6 sinnum líklegri til að hætta að reykja en þeir sem notuðu það Tölvuforrit gegn reykingum TENGLAR .............................................. www.stop-tabac.ch PR Newswire. Sérblað alla sunnudag H E I L B R I G Ð S K Y N S E M I LÝSI&LIÐAMÍN Allra liða bót án A og D vítamína Hvað er Liðamín? Liðamín inniheldur amínósýruna glúkósamín, sem er hráefni til viðgerðar á brjóski, og kondróítín sem er eitt algengasta byggingarefnið í liðbrjóski. Hvers vegna lýsi? Lýsið í Lýsi & Liðamíni inniheldur a.m.k. 30% af omega-3 fitusýrum. Rannsóknir sem gerðar hafa verið á liðagigt benda til þess að við reglubundna neyslu á omega-3 fitusýrum dragi úr einkennum eins og stirðleika á morgnana, verkjum og þreytu. www.lysi.is Y D D A / SÍ A

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.