Morgunblaðið - 18.12.2001, Síða 61

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. DESEMBER 2001 61
BARÁTTAN við
hryðjuverkahreyfingu
Osama bin Ladens og
aðrar af sama toga er
ekki barátta kristin-
dóms og íslamstrúar
og enn síður barátta
Vesturlanda við Aust-
urlönd, heldur birtast
hér enn einu sinni
átök framfaraafla og
afturhaldsafla í heim-
inum. Þegar nánar er
að gáð á barátta um-
bótaafla og afturhalds
sér sitt birtingarform
í öllum þjóðfélögum á
öllum tímum, en með
árásinni á Bandaríkin 11. septem-
ber 2001 náðu þessi átök hámarki
á heimsmælikvarða. Heimsvið-
skiptaturnarnir í New York, sem
hryðjuverkamenn réðust á með
viðurstyggilegum hætti, voru tákn-
gervingar alþjóðavæðingar at-
vinnulífs og viðskipta, sem ásamt
tæknivæðingunni hefur knúið fram
meiri hagvaxtarhraða á heimsvísu
en dæmi eru um í sögunni. Í kjöl-
far bættra lífskjara koma ávallt
fram kröfur um aukin lýðréttindi,
og gamla þjóðfélagsskipanin riðar
þá til falls. Víða hefur heimsvæð-
ing viðskiptanna drepið staðnað
atvinnulíf úr dróma og stórbætt
hag almennings. Þetta á einnig við
um hinn svo kallaða þriðja heim.
Þessa heimssögulegu þróun reyna
afturhaldsöflin með öllu móti að
stöðva.
Segja má, að Vesturlönd, með
Bandaríkin í broddi fylkingar, leiði
þessa jákvæðu þróun til aukinnar
velmegunar í heiminum öllum. Er-
lendar fjárfestingar leiða til hærra
menntunarstigs þriðja heimsins,
og slík þróun er höf-
uðnauðsyn til að af-
stýra hrikalegum
hörmungum í framtíð-
inni vegna geigvæn-
legrar misskiptingar
verðmæta, sem yrði
ofan á, ef gamla
stöðnunin héldi velli.
Þjóðfélagsþróun í
svipaða átt og Vest-
urlönd hafa fetað hef-
ur víða skotið rótum í
heiminum og virðist
eiga greiðan aðgang
að þjóðfélögum, þar
sem stjórnmál og
trúarbrögð hafa verið
aðskilin, en víða í Evrópu áttu slík-
ar þjóðfélagsbreytingar sér stað
þegar á 16. og 17. öld.
Evrópa
Lengi hefur verið ljóst, að hin
sögulega þróun Evrópu lægi til
viðskiptalegs samruna og stjórn-
málalegs í einhverjum mæli. Ís-
land hefur tekið ríkan þátt í við-
skiptalegum samruna með EES-
samningnum, sem reyndar leggur
miklar kvaðir á landsmenn um að
taka upp löggjöf Evrópusam-
bandsins, ESB, nánast í heild
sinni. Það má vera hverju barni
fullljóst, að slíkt gengur ekki til
lengdar, enda var EES-samning-
urinn í eðli sínu bráðabirgðaráð-
stöfun, eins konar aðlögun.
Full aðild að ESB er nú óhjá-
kvæmileg, enda er það tímanna
tákn, að ríki sameinist um að
stjórna sameiginlegum hagsmuna-
málum sínum. Það er einboðið, að
laga þurfi stjórnarskrá Íslands að
nýjum tímum til að gera þetta
kleift, enda er hún að stofni til frá
19. öld. Einna harkalegast birtist
okkur um þessar mundir úlfa-
kreppa utanríkismálanna í geng-
issveiflunum. Þessi staða er ekki
boðleg íslenzkum fyrirtækjum og
íslenzkum almenningi vegna þess,
að hún jafngildir lakari samkeppn-
isaðstöðu íslenzkra fyrirtækja og
þar með lakari lífskjörum á Íslandi
en í ESB. Þessu má líkja við kapp-
hlaup, þar sem íslenzki keppand-
inn þarf að rogast með 10 kg lóð,
en hinir eru án byrðar. Það hlýtur
að veikja stöðu Íslendingsins í
keppninni, þó að seigur sé. Evran
er gullið tækifæri fyrir hin minni
ríki Evrópu til að jafna samkeppn-
isstöðu sína við hin stærri, sem áð-
ur gátu skákað í skjóli sterks
gjaldmiðils. Gengissveiflur á Ís-
landi eru hins vegar efnahags-
vandamál. Til að draga úr efna-
hagssveiflum væri réttast að
lögbinda strax gengi krónunnar
við evruna.
Ýmsum hefur orðið tíðrætt um
sjávarútveginn, þegar aðildarum-
ræður að ESB hefur borið á góma.
Aðaleinkenni sjávarútvegsins er,
að hann nýtir mjög takmarkaða
auðlind, og augljóslega er ekkert
rúm fyrir erlend veiðiskip innan
íslenzkrar landhelgi, og engin
sanngirni væri í slíkum kröfum,
þar sem Íslendingar ráða sjálfir
yfir miklu meiri veiðigetu en auð-
lindin ber. Út frá auðlindastefnu
ESB þarf vart að óttast slæma
samningsniðurstöðu í þessum efn-
um, en hins vegar er eðlilegt að
setja úthöfin utan landhelgi aðild-
arlandanna undir sameiginlega
stjórn.
Fiskveiðistefnan
Það er ekki hægt að horfa fram-
an í ESB eða nokkurn annan með
allt á hælunum, hvað umgengnina
við lífríki hafsins snertir. Til að
nýting auðlindanna í hafinu verði
sjálfbær þarf að söðla um. Ná-
grannar okkar og frændur, Fær-
eyingar, gætu orðið okkur nokkur
fyrirmynd í þessum efnum. Nýtt
fiskveiðistjórnunarkerfi þarf að
hafa siðlega umgengni við auð-
lindina að leiðarljósi, þ.e.a.s. kerfið
má hvorki beint né óbeint stuðla
að því, að ekki sé komið með allan
veiddan afla að landi. Auðlinda-
gjald er aðeins enn eitt skattlagn-
ingarformið, aðstöðugjald, sem al-
mennt hefur verið horfið frá.
Viðskipti með veiðileyfi draga ekki
úr brottkasti, nema síður sé. Til-
kostnað útgerðar á ekki að auka
með stjórnvaldsaðgerðum umfram
tikostnað annarra greina. Laga-
ákvæðið um að fiskimiðin séu sam-
eign þjóðarinnar þýðir ekki, að
veiðileyfi geti gengið kaupum og
sölum, heldur hitt, að ríkisvaldið
hafi fullan ráðstöfunarrétt á mið-
unum og beri að vernda og ávaxta
þessa auðlind þjóðarinnar. Það
ætti ríkisvaldið að gera með því að
afnema í áföngum núverandi
kvótakerfi og koma á sóknarkerfi í
staðinn ásamt veiðarfæratakmörk-
unum, hólfalokunum og banndög-
um. Þetta gæti verið blanda af út-
hlutun sóknardaga á skip á
ákveðnum svæðum og ákvarðaðri
heildarveiði af öðrum svæðum,
þannig að þar yrðu veiðar stöðv-
aðar, þegar veiðar einnar tegundar
hefðu náð leyfilegu hámarki veiði-
tímabilsins. Utan landhelginnar
tæki væntanlega við sameiginleg
stjórnun ESB (og Norðmanna) á
nýtingu stofna.
Við stefnumótun um nýtingu
allra auðlinda landsins almennt
verður að leggja til grundvallar
sjálfbæra nýtingarstefnu reista á
vísindalegri þekkingu, sem á ekk-
ert skylt við einhliða verndar-
stefnu. Aðeins með beztu þekkingu
að vopni verður afrakstur náttúr-
unnar hámarkaður til langs tíma
litið, en slíkt er höfuðnauðsyn vax-
andi þjóð.
Átökin um alþjóðavæðinguna
Bjarni Jónsson
Stríðið
Með beztu þekkingu að
vopni, segir Bjarni
Jónsson, verður afrakst-
ur náttúrunnar hámark-
aður til langs tíma litið,
en slíkt er höfuðnauðsyn
vaxandi þjóð.
Höfundur er rafmagns-
verkfræðingur.
Allt til jólanna
í Hólagarði