Morgunblaðið - 20.03.2002, Page 31

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. MARS 2002 31
auka þann
. „Skoðun
þyrfti ís-
sem sér-
sameigin-
nar. Með
rýra gildi
stefnunn-
æma hana
ðstæðum,
m nýtingu
eigu, og
SB deila
nar á Ís-
B
rt að rifja
bandsins.
stofnunar
rópu árið
þess voru
ur-Þýska-
Lúxem-
n Rómar-
ur, stofn-
ags Evr-
ópu forvera Evrópusambandsins.
Þar segir í landbúnaðarkafla sátt-
málans, en fiskveiðar falla undir
hann: „Sameiginlegi markaðurinn
skal ná til landbúnaðar og verslunar
með landbúnaðarafurðir. Hugtakið
landbúnaðarafurðir nær hér yfir af-
urðir jarðræktar, búfjárræktar og
fiskveiða sem og afurðir á fyrsta
vinnslustigi sem tengjast beint þess-
um afurðum.“
Annað segir ekki um sameigin-
legu sjávarútvegsstefnuna í stofn-
sáttmálanum og hún hefur síðan
þróast með útgáfu reglugerða og til-
skipana. Sérstök stjórnardeild fyrir
sjávarútveg var ekki sett á laggirnar
fyrr en árið 1976, enda höfðu stofn-
ríkin sex framan af lítinn áhuga á
sameiginlegri stefnu í sjávarútvegi
þar sem þau veiddu 90% heildarafla
síns utan þáverandi eigin fiskveiði-
lögsögu. Sambandið hefur hins veg-
ar stækkað jafnt og þétt síðan og
gengið í gegnum aðildarviðræður
þar sem sjávarútvegsmálin hafa ver-
ið einn af þeim málaflokkum sem
mikið hefur verið tekist á um, auk
þess sem segja má að þau hafi átt
stóran þátt í því að Norðmenn hafa í
tvígang fellt aðild að Evrópusam-
bandinu. Í ársbyrjun 1973 gengu
Bretland, Danmörk og Írland í Evr-
ópusambandið eða þáverandi Efna-
hagsbandalag Evrópu. Noregur
sótti þá einnig um aðild en aðildar-
samningurinn var felldur í þjóðarat-
kvæðagreiðslu. Grikkland gerðist
aðili 1981 og Portúgal og Spánn
1986. Svíar, Finnar og Austurríkis-
menn gerðust aðilar 1995, en Norð-
menn felldu þá aðild í annað sinn og
nú standa yfir aðildarviðræður við
ríkin í austanverðri Evrópu. Jafn-
hliða þessu hefur sjávarútvegsstefna
sambandsins þróast og tekið breyt-
ingum, m.a. með hliðsjón af niður-
stöðu aðildarviðræðna. Lengi vel
gilti til dæmis að Miðjarðarhafið
hefði sérstöðu gagnvart sameign-
legu sjávarútvegsstefnunni í sam-
aburði við Atlantshafið, en nú er ein-
mitt komið að endurskoðun stefn-
unnar og á henni að vera lokið í
árslok 2002 þegar Danir fara með
forystuhlutverkið innan ESB.
Evrópusambandið, eins og við
þekkjum það í dag, hefur þannig
þróast stig af stigi og tekið breyt-
ingum í tímans rás í ljósi aðstæðna
hverju sinni, en þó þannig að haldið
hefur verið uppi þeim meginreglum
sem settar voru í Rómarsáttmálan-
um upphaflega. Velta má því fyrir
sér hvað Evrópusambandið muni
halda fast í túlkun á sjávarútvegs-
stefnunni sem í raun útiloki allan
norðvesturhluta Evrópu frá Evr-
ópusambandinu, eins og utanríkis-
ráðherra benti á í framangreindu er-
indi sínu þegar hann segir að það
sama eigi við um Norðmenn, Græn-
lendinga og Færeyinga og gildi um
Íslendinga. Það sé ekki vegna mark-
miða sjávarútvegsstefnu Evrópu-
sambandsins sjálfrar heldur hvernig
hún sé framkvæmd í raun.
Augljóslega að
þreifa fyrir sér
Baldur Þórhallsson, lektor í
stjórnmálafræði við Háskóla Ís-
lands, sagði spurður um hvaða mat
hann legði á þau viðhorf utanríkis-
ráðherra sem komið hefðu fram á
fundinum í Berlín, að menn hefðu
áður bent á að þessar leiðir væru
færar og að kannski væri hægt að
nota þær í viðræðum við Evrópu-
sambandið. Það væri hins vegar
mjög athyglisvert að utanríkisráð-
herra skuli taka þær upp og ljá máls
á þessu á fundi í Berlín. Hann sé
augljóslega að þreifa fyrir sér til að
fá viðbrögð þýskra stjórnvalda og
annarra ríkisstjórna í Evrópusam-
bandinu fyrir þessum hugmyndum.
„Ég held að hann sé kannski að
þreifa fyrir sér á
tvenns konar vett-
vangi. Annars vegar
meðal ríkisstjórna í
Evrópu en líka hér á
landi og í eigin flokki
hvað hann getur
fengið flokkinn langt með sér í Evr-
ópuumræðunni og í rauninni erum
við kannski líka auðvitað að tala um
ríkisstjórnina í þeim efnum,“ sagði
Baldur.
Hann sagði að áður hefði verið á
það bent að það mætti reyna að yf-
irfæra skilgreiningu á landbúnaði á
norðurslóðum yfir á fiskveiðar á
norðurslóðum. Það myndi þýða að
við myndum áfram halda utan um
fiskveiðar okkar og stjórna sjávarút-
vegsstefnunni. Utanríkisráðherra
sé í raun og veru að tala um und-
anþágu frá sjávarútvegsstefnu
ESB til frambúðar. Evrópusam-
bandið hafi ekki gefið slíkar und-
anþágur í aðildarviðræðum. Hins
vegar séu aðstæður að breytast
innan ESB. Unnið sé að því að taka
inn ríkin í austri. Áður fyrr hafi ný
aðildarríki þurft undanþágur til
þess að laga sig að reglum Evrópu-
sambandsins, en nú sé málum svo
komið að Evrópusambandið þurfti
sjálft undanþágur frá eigin reglum
til þess að geta aðlagast nýjum að-
stæðum. Til að mynda geti ESB
ekki styrkt landbúnað í Austur-
Evrópuríkjunum í sama mæli og
gert sé innan sambandsins í dag.
„Evrópusambandið er farið að
biðja um undanþágur fyrir sjálft
sig og það getur opnað ákveðnar
glufur fyrir ríki að fá langtíma und-
anþágur. Það virðist vera orðin
meiri sveigjanleiki í þessum aðild-
arviðræðusamningum en áður hef-
ur verið,“ sagði Baldur ennfremur.
Íslenska hag-
kerfið sveiflukennt
Það kann þannig að vera komið
að þeim tímamótum að ekki verði
lengur vísað til þess að sameiginleg
sjávarútvegsstefna Evrópusam-
bandsins útiloki fyrirfram vanga-
veltur um aðild Íslendinga og þjóð-
in þurfi þannig að velta því fyrir
sér í alvöru hvort hún vilji vera inn-
an Evrópusambandsins eða ekki
að því gefnu að viðunandi lausn fá-
ist í sjávarútvegsmálum. Það er
nefnilega alveg sjálfstæð spurning
hvort við viljum sækja um aðild að
ESB. Viljum við vera í Evrópu-
sambandinu eða viljum við það
ekki og hvað færir aðild íslenskri
þjóð umfram það sem þegar hefur
fengist fram í samningnum um
Evrópska efnahagssvæðið. Tals-
menn aðildar hafa ekki, að mati
andstæðinga aðildar, fært fram
sannfærandi rök fyrir því hvað að-
ildarviðræður myndu færa Íslend-
ingum í aðra hönd umfram það
sem er fyrir hendi í samningnum
um Evrópska efnahagssvæðið.
Knýjandi rök fyrir aðildarumsókn
þurfi að vera fyrir hendi til þess að
jafn afdrifarík skref séu stigin eins
og þau að sækja um aðild með því
framsali á fullveldi sem því fylgi.
Hugmyndafræðileg rök um sam-
einaða Evrópu dugi ekki ein og sér
í þeim efnum til að mynda né held-
ur að áhrif okkar í samfélagi Evr-
ópuþjóða sem telur hundruð millj-
óna vaxi til mikilla muna við aðild.
Sérstaklega hafa menn til dæmis
bent á þær efnahagslegu afleiðing-
ar sem það myndi hafa í för með
sér að geta ekki mætt sveiflum í
efnahagslífinu með sjálfstæðri
gengisskráningu. Íslenska hag-
kerfið sé í eðli sínu mjög sveiflu-
kennt vegna þess hversu háð það
sé fiskveiðum og það gæti í versta
falli kallað á stórfelldan flutning
fólks af landi brott afsöluðum við
okkur því efnhagslega sjálfstæði
sem felst í sjálfstæðri myntskrán-
ingu.
Það er ekki stefna Íslendinga nú
að leita eftir viðræðum við Evrópu-
sambandið, eins og utanríkisráð-
herra sagði eftir fund sinn með
þýska utanríkisráðherranum í síð-
ustu viku og vitnað er til hér að
framan. Ýmislegt bendir hins veg-
ar til þess að breytingar kunni að
vera í aðsigi í þeim efnum og ekki
er ólíklegt að þetta geti orðið eitt af
stærstu málum næstu kosninga,
sem ekki eru langt
undan. Ef niður-
staðan verður sú að
óska eftir aðildar-
viðræðum mun það
í tímans rás skýrast
hvort viðunandi
lausn næst fram í sjávarútvegs-
málum og hvort íslensk þjóð telur
sig eiga heima innan Evrópusam-
bandsins eða ekki. Eftir það verður
alla vega erfiðara að ásaka okkur
Íslendinga fyrir það að vilja bara
borða rúsínurnar úr kökunni en
ekki kökuna sjálfa, eins og nú er
stundum gert þegar við viljum ná
einhverju fram gagnvart ESB.
ugmyndir sem snerta sjávarútvegsstefnu ESB
i stefna
inga í dag
ta lausna
fa komið fram þær skoðanir að
ð leita lausna á stöðu Íslands
eiginlegri sjávarútvegsstefnu
andsins, en það er ekki stefna
ag að sögn utanríkisráðherra.
Hjálmars Jónssonar kemur
merki eru um að draga kunni
ópumálum á næstu misserum.
Morgunblaðið/RAX
Evrópusambandsins er í brennidepli þegar
d Íslands að sambandinu ber á góma.
Evrópusambandið
farið að biðja um
undanþágur fyrir
sjálft sig
hjjo@mbl.is
ÍNÝRRI þjóðhagsspá sem Þjóð-hagsstofnun gaf út í gær segirað svo virðist sem betra jafn-vægi sé nú að komast á í þjóð-
arbúskapnum eftir mikla þenslu á
undanförnum árum og horfur séu á
að efnahagsstarfsemin sæki á ný í sig
veðrið eftir fremur milda lægð.
Þensla undanfarinna ára er sögð
hafa leitt til gríðarlegs viðskiptahalla
og versnandi skuldastöðu gagnvart
útlöndum en aðlögun í átt að betra
jafnvægi hafi hafist á fyrri hluta síð-
asta árs með gengislækkun krónunn-
ar og aukinni verðbólgu.
„Þetta aðlögunarferli hefur leitt til
snarps viðsnúnings í hagkerfinu.
Þannig hefur viðskiptahallinn farið
ört minnkandi og forsendur virðast
vera fyrir því að verðbólgan hjaðni
niður á viðunandi stig á næstu miss-
erum. Horfur eru því á að efnahags-
starfsemin sæki á ný í sig veðrið á
næstunni eftir tiltölulega milda nið-
ursveiflu.“
Þjóðarútgjöld loks að lækka
Í helstu niðurstöðum skýrslu Þjóð-
hagsstofnunar segir að vegna mikils
halla af viðskiptum við útlönd hafi
verið brýnt að lækka þjóðarútgjöld,
sem um árabil hafa vaxið meira en
þjóðartekjur. Segir að umskiptin á
síðasta ári hafi orðið nánast eins og
hendi væri veifað.
„Á öðrum ársfjórðungi dragast
þjóðarútgjöldin verulega saman og
heldur sú þróun áfram það sem eftir
er árs. Talið er að þjóðarúgjöldin í
heild hafi minnkað um 3% á árinu
2001 borið saman við aukningu þeirra
um 6,6% árið 2000. Reiknað er með
svipuðum samdrætti þeirra á þessu
ári og því gætu þjóðarútgjöldin
minnkað um nær 6% á þessum tveim-
ur árum.
Áhrifin á viðskiptajöfnuð hafa ekki
látið á sér standa, hallinn fer úr 10,1%
af landsframleiðslu árið 2000 í 4,4%
2001 og niður í 2% á þessu ári sam-
kvæmt áætlunum,“ segir í skýrslunni.
Aðlögun að mestu rakin til
minnkandi innflutnings
Aðlögunin í hagkerfinu er að
stórum hluta rakin til gríðarlegrar
minnkunar innflutnings. Í fyrra dróst
innflutningur saman um 7,8% og
áætlar Þjóðhagsstofnun að hann
dragist saman um 3,6% á þessu ári.
Útflutningur jókst hins vegar í fyrra,
um 7,6% og spáð er 1,9% aukningu í
ár.
Áætlað er að landsframleiðslan
hafi aukist um 3% á árinu 2001 en
spáð er að hún dragist saman um
0,5% á þessu ári. Þessi samdráttur í
landsframleiðslu markar endalok
hagvaxtarskeiðs sem hófst um miðjan
síðasta áratug.
Þjóðhagsstofnun telur að verð-
bólga hjaðni á næstu mánuðum og
spáir að verðlag hækki um 2,6% frá
upphafi til loka árs 2002, samanborið
við 9,4% hækkun frá upphafi til loka
árs 2001, og um 5,2% milli áranna
2001 og 2002. Þá er reiknað með að
atvinnuleysi verði að meðaltali 2,3% á
þessu ári en það var 1,4% í fyrra.
Kaupmáttur ráðstöfunartekna á
mann er sagður hafa aukist um 1,5% í
fyrra en muni aukast um innan við
1% í ár og yrði það áttunda árið í röð
sem kaupmáttur eykst. Einkaneysla
ræðst að stórum hluta af kaupmætti
ráðstöfunartekna og dróst hún sam-
an um 2,8% í fyrra eftir að hafa vaxið
árlega um 5,3% að meðaltali frá 1994
til 2000. Reiknað er með áframhald-
andi samdrætti á árinu 2002, eða um
1%.
Samneysla óx hins vegar áfram
eins og verið hefur síðustu ár. Vöxt-
urinn er talinn hafa numið 3% á árinu
2001 og búist er við 2,8% vexti á árinu
2002.
Áætlað er að tekjuafkoma hins op-
inbera hafi verið neikvæð um einn
milljarð króna á árinu 2001 en 2000
var hún jákvæð um 16 milljarða en á
líðandi ári er gert ráð fyrir ríflega
fjögurra milljarða kr. tekjuhalla.
Rétt úr kútnum
árið 2003
Þjóðhagsstofnun segir margt
benda til þess að að efnahagslífið nái
að rétta að fullu úr kútnum á árinu
2003 og reiknar með að hagvöxturinn
verði um 1,5–2% á því ári og í fram-
haldi aukist hann í 3–3,5% á ári. Hag-
vöxtur á árinu 2001 var, eins og fyrr
segir, um 3% en gert er ráð fyrir 0,5%
samdrætti í ár.
Reiknað er með að árleg verðbólga
verði 2½–3% að meðaltali á árunum
2003–2006 eða í samræmi við verð-
bólgumarkmið Seðlabankans og at-
vinnuleysi verði um 2% á árunum
2004–2006. „Gert er ráð fyrir að
einkaneysla vaxi um tæplega 2½% á
ári að meðaltali á spátímabilinu og er
vöxturinn í takt við aukningu í kaup-
mætti launa. Áfram er búist við vexti
samneyslu, en þó er gert ráð fyrir að
töluvert dragi úr vaxtarhraðanum og
hann nemi 2½% á ári að meðaltali. Til
samanburðar óx samneysla um 3% á
ári að meðaltali frá 1995–2001. Búast
má við að samdráttar í fjárfestingu
gæti fram á árið 2003, en eftir það
aukist fjárfesting ár frá ári út spá-
tímabilið. Þannig nái fjárfesting lág-
marki sem hlutfall af landsfram-
leiðslu á næsta ári, eða 17%, en í lok
spátímabilsins verði hlutfallið komið í
21%. Samkvæmt þessu er útlit fyrir
að samdráttar gæti í þjóðarútgjöld-
um á næsta ári, en eftir það vaxi þau
um 3½–5% á ári.“
@+< 9A B$$ =
 

 !

-"+C$ 
(<+C$ 
; <<C9
)*!" *+


D =   '#   E$ 
F=   '#   E$ 
,
"

)*!" 2$") "  =
)*!" *
"

"
- *  ."
- *+ @  = GHI = 9$= < +$ 
J +C  GHI ")< 
$ #= +"  <
J +C  GHI +C$ '+ $







& /' &
  & '/ (
& ' &0
K
& ' &0
/' 0
K
K
K
K L

L
KL
/1
L
KL

/1

L

1

KL

L
L
K
L
L

K
L
10

L
KL
1

L
1/

K L
L

L
$

! ! 
M!  ()
$ %
&


'&

'





&&('0(
  & '0&
& ' 
K
& ' &0

'


I

I N& +C  +  +"  =#$  '+    $$
 I @  = = E +"< =C   $L +"  =#$  '+  
Þjóðhagsspá Þjóðhagsstofnunar
Horfur á
betri tíð