Morgunblaðið - 11.04.2002, Qupperneq 34

UMRÆÐAN
34 FIMMTUDAGUR 11. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
„VEL viðhaldið hús
til sýnis á næstunni,
byggt 1952. Frábær
staðsetning, vel byggt,
traustar undirstöður.
Fimm stórar íbúðir og
þrjár litlar. Standsett
fyrir ári. Umhverfis-
vænt, barnvænt, fjöl-
skylduvænt. Áhuga-
samir snúi sér til
Norðurlandaráðs.“
Þannig gæti fast-
eignaauglýsing fyrir
norræna fjölbýlishúsið
hljóðað væri það á sölu-
skrá og í samkeppni við
önnur hús – norrænt
samfélag í samanburði
við önnur samfélög um víða veröld.
Staðreyndin er sú að Norðurlöndin
hafa lengi verið í fararbroddi í upp-
byggingu kröftugs samfélags þar
sem hagsæld ríkir, jöfn tækifæri eru
tryggð og velferð sýnd í verki. Um
þessi gildi, og fleiri, hefur verið sam-
staða á Norðurlöndunum og það er
okkar hlutverk að varðveita þau og
þróa áfram í takt við nýja tíma. Nor-
ræna fjölbýlishúsið er traust eign
sem er vel viðhaldið og vert er að búa
í.
Mikilvægi norræns samstarfs
Hið merka samstarf milli Íslands,
Noregs, Svíþjóðar, Danmerkur,
Finnlands og sjálfstjórnarsvæðanna
Færeyja, Grænlands og Álandseyja
er sjaldan efst á baugi í fjölmiðlum.
Þýðing þessa samstarfs er hins vegar
ótvíræð og kostir þess birtast okkur í
ýmsum myndum. Tökum dæmi. Ís-
lenskir námsmenn eiga greiðan að-
gang að skólum á Norðurlöndunum,
sameiginlegur norrænn vinnumark-
aður hefur gefið þúsundum manna
tækifæri á að starfa erlendis og auka
við þekkingu sína, og norræn sam-
starfsverkefni á borð við Nordjobb og
ýmis menningar- og rannsóknarverk-
efni hafa skilað miklu inn í íslenskt
þjóðfélag. Mjög margir eiga fjöl-
skyldu eða vini á Norðurlöndunum
sem þeir heimsækja. Þannig lærum
við Norðurlandabúar um siði og lífs-
hætti hver annars og styrkjum sam-
skipti okkar og samkennd. Um þess-
ar mundir búa rúmlega 250 þúsund
Norðurlandabúar í öðru norrænu ríki
en heimalandi sínu og sýnir það
glöggt hve samofin Norðurlöndin eru
orðin, íbúunum til hagsbóta.
Það er gott að finna hvað norrænt
samstarf nýtur mikils stuðnings og
skilnings. Það er eðlilegt að félaga-
samtök, fyrirtæki og skólar vilji ná
sambandi við samstarfsaðila sína á
hinum Norðurlöndunum í því skyni
að fá nýjar hugmyndir, skiptast á
upplýsingum og rækta vinskapinn.
Norræn vinabæjasambönd eru virk
en þau hafa verið og eru ómetanlegur
grunnur grasrótarsamstarfs. Þessi
árangur norræns samstarfs er ekki
tilviljun heldur afrakstur hálfrar ald-
ar markviss starfs í löndunum.
50 ára afmæli Norðurlandaráðs
Á þessu ári eru 50 ár síðan Norð-
urlandaráð var stofnað. Á afmælis-
árinu verður samvinnunnar minnst á
ýmsan hátt í aðildarríkjunum og á
sjálfsstjórnarsvæðunum. Einn fyrsti
og jafnframst stærsti viðburðurinn er
þemaráðstefna Norðurlandaráðs sem
verður haldin hér í Reykjavík 15.–16.
apríl. Yfirskrift ráðstefnunnar er
„Norrænt lýðræði 2020“ og verður á
henni varpað ljósi á framtíðarsýn
norrænnar lýðræðis-
þróunar. Meðal annars
verður fjallað um nor-
ræna velferðarríkið og
lýðræði, norræn lýð-
ræðisgildi í hnattræn-
um heimi, áhrif fjöl-
menningar á lýðræðið
og hvernig nýir borgar-
ar í þessum löndum
koma að stjórnkerfinu.
Segja má að ráðstefnan
marki upphaf hátíða-
halda vegna 50 ára af-
mælis Norðurlandaráðs
en þetta er jafnframt í
fyrsta skipti sem ráðið
heldur þemaráðstefnu
hérlendis. Ísland hefur
ávallt lagt metnað sinn í að taka þátt í
norrænu samstarfi til jafns við hin
Norðurlöndin, þrátt fyrir stærðar-
mun, og er því sérlega ánægjulegt að
ráðstefnuna í Reykjavík skuli bera
upp á afmælisárinu. Alls er von á um
300 þátttakendum á ráðstefnuna. Í
tengslum við ráðstefnuna verður
einnig frumsýnd fræðslumynd um
norrænan samstarfsanda, ætluð ung-
lingum, þar sem 16 krakkar frá Norð-
urlöndum eru saman á víkingaskipi í
Noregi. Myndin er ætluð til nota í
skólum og vonandi fæst hún jafn-
framt sýnd í sjónvarpi.
Enn er verk að vinna
Í norræna fjölbýlishúsinu standa
íbúunum allar dyr opnar. Við komum
okkur saman um umgengnisreglur
með umræðu og skoðanaskiptum.
Upp geta komið vandamál milli
tveggja landa eða norræn verkefni
sem þarf að leysa betur sameiginlega.
Til dæmis á sviði skattamála eða í
sambandi við gagnkvæm réttindi sem
ekki reynast hin sömu þegar á reynir.
Enn er verk að vinna við að fjarlægja
landamærahindranir af öllu tagi. Á
það leggur Norðurlandaráð megin-
áherslu í starfi sínu á þessu ári.
Við erum norræn fjölskylda og
höldum saman ef kaldir vindar blása.
Án víðtækrar samvinnu við aðra
heimshluta myndi húsið okkar hins
vegar verða innilokað og íbúarnir ein-
angraðir. Því er mikilvægt að sam-
starfið sé opið gagnvart umheiminum
og að Norðurlöndin haldi áfram að
leggja sitt af mörkum til alþjóðasam-
félagsins. Hin norrænu gildi um lýð-
ræði, frið og mannúð eiga fullt erindi
á alþjóðavettvang og eru e.t.v. mik-
ilvægari nú en nokkru sinni fyrr.
Norrænt fjöl-
býlishús til sýnis
Rannveig
Guðmundsdóttir
Samvinna
Við fögnum 50 ára af-
mæli, segir Rannveig
Guðmundsdóttir, með
þemaráðstefnu Norður-
landaráðs í Reykjavík
um lýðræði.
Höfundur er þingmaður Samfylk-
ingar í Norðurlandaráði.
UM áratugaskeið
hef ég rekið fyrirtæki
í miðborg Reykjavík-
ur og unað hag mínum
bærilega undir borg-
arstjórn Sjálfstæðis-
flokksins, þar sem
mætir menn fóru hóf-
lega með vald sitt og
beittu sér fyrir fram-
förum. Fyrst í hugann
koma nöfn Bjarna
Benediktssonar,
Gunnars Thoroddsen,
Geirs Hallgrímssonar
og síðan núverandi
forsætisráðherra,
Davíðs Oddssonar.
Engum blandast hug-
ur um að vitsmunir, grundvallaðir
á menntun og reynslu, en fyrst og
fremst heiðarleiki og einlægur vilji
til góðra verka er grundvöllur
góðrar stjórnunar. Að mínu mati
hefur Reykjavík undir stjórn R-
listans ekki verið sú höfuðborg
landsins, sem hún áður var, henni
ber, og hún verður að vera í fram-
tíðinni ef þjóðlífið á að halda áfram
á framabraut og ná þeirri reisn,
sem vekur virðingu og viðurkenn-
ingu í samfélagi þjóðanna. Áber-
andi skortur á stórri heildarsýn
hefur einkennt R-listann, svo að
borgin hefur dregist aftur úr í ei-
lífu stappi og karpi um smámál, og
miðborgin að verða eins og illræmd
hverfi í stórborgum heimsins um
helgar. Hér þarf að snúa við
blaðinu og beita markvissri upp-
byggingarstefnu undir nýrri for-
ystu, og ekki seinna vænna, áður
en nágrannabæjarfélög skjóta höf-
uðborginni ref fyrir rass, sem þau
eru á góðri leið með eins og nú
stefnir. En sannarlega ber að lofa
hvert framtak til góðra verka, hvar
sem þau eru unnin og eru þjóð-
félaginu til styrktar. Einhver kyrr-
staða og lognmolla ríkir í höfuð-
borginni á mesta vel-
ferðaráratug, sem
gengið hefur yfir Ís-
land. Tími er kominn
til að Reykjavík taki
þeim stakkaskiptum
sem þarf til að rísa
undir nafni höfuð-
borgar framsækins
þjóðfélags, sem und-
anfarið hefur, þrátt
fyrir smæð sína, vakið
nokkra athygli á al-
þjóðavettvangi og
sannað sig í samstarfi
menningarríkja
heimsins. Víst var það
hróður Íslands, að Ís-
lendingur leiddi sam-
eiginlegt átak í tónlistarflutningi
menningarhöfuðborga Evrópu árið
2000, en að sama skapi nöturleg
staðreynd að Reykjavík á enn ekki
neitt tónlistarhús. Vegna sögulegr-
ar sérstöðu landsins og legu þess
mitt í Atlantshafi milli aðgreind-
ustu heimshlutanna, er Reykjavík
vel fallin til ráðstefnuhalds á
heimsvísu, en hvar er ráðstefnu-
höllin, og hvar er gistiaðstaðan,
glæsihótel, sem er grundvöllur
þess að taka á móti tignum gest-
um, viðskiptajöfrum og þeim öðr-
um, sem skilja eftir mesta fram-
legð af ferðaþjónustu? Reykjavík
vantar stærri sýn og stefnumótun.
Stöðumælastefna R-listans
Dæmigert fyrir smásálarhátt R-
listans er stefnan í bílastæðamál-
um í miðborginni, sem er fram-
kvæmd af þvílíkri þrjósku og óbil-
girni að minnir helst á illræmd
lögregluríki. Íslendinga vantar
ekki landrými, og í fáum borgum
er byggð jafndreifð og hér. Ég hef
dvalist langdvölum í erlendum
milljónaborgum, en aldrei lent í
útistöðum við stöðumælaverði þar.
Árum saman var ég í tölu hæstu
skattgreiðenda í Reykjavík og tel
mig hafa lagt nokkuð af mörkum
til uppbyggingar borgarinnar, en
auk þess lagt lítið lóð á vogarskálir
menningarmála. Er það skemmst
að segja að atgangur stöðumæla-
varða á hendur mér og fyrirtæki
mínu upp á síðkastið líkist mest of-
sókn. Nokkur undanfarin ár hef ég
greitt leigu mánaðarlega fyrir not
af bílastæðahúsi, en fyrir kemur,
að ég þurfi ýmissa erinda vegna að
leggja bílnum annars staðar. Síðan
ég lenti í stórslysi fyrir nokkrum
árum, á ég ekki jafnlétt um gang
og áður, einkum í illviðrum. Er
ekki að sökum að spyrja, að stöðu-
mælavörður bíður álengdar að
festa sektarseðil á bílinn, um leið
og mælirinn fellur, og þannig hafa
þrír sektarmiðar stundum verið
festir á bílinn samdægurs, sekt þá
komin í kr. 4.500 þann daginn.
Fyrir nokkrum dögum var ég bú-
inn að fá tvo sektarmiða í Austur-
strætinu sama daginn, og hafði taf-
ist vegna annríkis, sektarinn stóð
við bílinn, þegar ég loks kom að og
sagðist vera á förum, en hann festi
sektina á engu að síður. Eftir
stuttan akstur kom mér í hug að
ég hafði gleymt áríðandi skjali á
skrifstofu minni, og varð að snúa
við að sækja það, lagði bílnum á
sama stað, þar sem stæðið var
laust, brá mér inn og kom aftur
innan fimm mínútna. Ekki var að
sökum að spyrja, þegar ég kom að
bílnum aftur, var vörðurinn búinn
að festa þriðju sektina á bílinn og
var á bak og burt! Svipað hefur
endurtekið sig alloft á undanförn-
um mánuðum.
Nú vill svo til atvinnu minnar
vegna, að ég þarf oft að bregða
mér til útlanda, og sé sektin ekki
greidd innan fárra daga, hækkar
hver sekt um kr. 1.000 og kostar
þá dagurinn eftir slíka aðför orðið
kr. 7.500, sem kemur til viðbótar
föstu mánaðargjaldi í bílastæða-
húsi.
Á rúmu ári hef ég þannig greitt
um kr.300.000 í bílastæðagjöld og
sektir til bílastæðasjóðs, eða að
meðaltali rúmlega kr. 10.000 á dag
miðað við virka daga. Ætli þetta sé
ekki heimsmet, án tillits til fólks-
fjölda! Væri ekki ráð að gefa R-
listanum frí frá svona stjórnunar-
háttum? Þessi aðferð þeirra við að
halda uppi lögum og reglu í borg-
inni hrekkur skammt. Væri ekki
ráð að efla frekar löggæslu í borg-
inni, uppræta veggjakrotið, óspekt-
irnar, eiturlyfin og ofbeldið, sem er
að koma Íslendingum á bekk með
undirmálsþjóðum á lægsta siðferð-
isplani og er meiri ógn við sjálf-
stæði, framfarir og framtíð þjóð-
arinnar en nokkuð annað.
Þarf annað en að líta á spegil-
mynd þjóðarsálarinnar í nýjasta
sviðsverki borgarinnar? Ég er á
förum úr miðborginni, sem mér
finnst ég þó partur af eftir langa
og góða sambúð, en réttlætiskennd
minni er misboðið, og ég uni því
ekki lengur.
Erfitt að vera Reykvík-
ingur í miðborg R-listans
Ingólfur
Guðbrandsson
Miðbærinn
Á rúmu ári hef ég greitt
um kr. 300.000 í bíla-
stæðagjöld og sektir til
Bílastæðasjóðs, segir
Ingólfur Guðbrands-
son, og er á förum úr
miðborginni.
Höfundur er tónlistarmaður og for-
stjóri Heimsklúbbs Ingólfs-PRIMA.
ÁRIÐ 2000 tóku í
gildi ný lög um jafna
stöðu og jafnan rétt
karla og kvenna nr. 96/
2000. Þegar lögin voru
til meðferðar á Alþingi
fór fram fjörug um-
ræða í samfélaginu um
jafnréttismál. Umræð-
an snerist þó mest um
þá ákvörðun félags-
málaráðherra að setja
Jafnréttisstofu niður
úti á landi. Margar
merkilegar breytingar
urðu á lögunum um-
rætt sinn, sem undir-
rituð telur mikilvægt
að fjallað verði nánar
um á opinberum vettvangi. Tilgang-
ur greinar þessarar er að fjalla um
nokkrar þeirra.
Með lögunum breyttist töluvert
löggjöfin, sem snýr að vinnumark-
aðnum, en III. kafli laganna fjallar
um hana. Í 2. mgr. 13. gr. laganna
er lögð sú skylda á fyrirtæki og
stofnanir með fleiri
starfsmenn en 25 að
setja sér jafnrétt-
isáætlun eða hafa
ákvæði um það í
starfsmannastefnu
sinni. Þessari áætlun
eða stefnu er ætlað að
koma á markmiði eða
tryggja aðgerðir sem
14.–17. gr. laganna
kveða á um. Umrædd-
ar greinar fela m.a. í
sér launajafnrétti
kynjanna, en í lögun-
um eru laun skilgreind
mjög víðtækt; sem al-
mennt endurgjald fyr-
ir störf, hvers konar
frekari þóknun, bein eða óbein,
hlunnindagreiðslur, lífeyris-, orlofs-
og veikindaréttindi og fleira. Öll
störf skulu standa báðum kynjum
opin og báðum kynjum skal tryggð-
ur sami möguleiki til endurmennt-
unar og starfsþjálfunar. Atvinnu-
rekendur skulu gera starfsfólki
kleift að samræma starfsskyldur
sínar og skyldur gagnvart fjölskyld-
unni. Sú nýjung er einnig í lögunum
að atvinnurekendum og yfirmönn-
um er gert skylt að koma í veg fyrir
kynferðislega áreitni á vinnustað,
stofnun, í félagsstarfi eða skólum. Í
lögunum er skilgreint hvað er kyn-
ferðisleg áreitni. Flest af ofan-
greindu eru nýjungar á þessu sviði
og því ekki komin mikil reynsla á
lögin, þar sem frekar stutt er síðan
ákvæðin tóku gildi. Gaman verður
að fylgjast með framtíðinni á þessu
sviði.
Með ofangreindum lögum varð
einnig önnur mikilvæg breyting á
sviði jafnréttismála, sem fæstir
gera sér grein fyrir. Viðurlög vegna
brota á lögunum geta varðað sekt-
um sbr. 29. gr. laganna. Í grein-
argerð með lögunum kemur fram
upptalning á því hvaða ákvæði lag-
anna geti varðað sektum, en það eru
m.a. ákvæði um jafnréttisáætlanir
eða markmið um jafnrétti í starfs-
mannastefnu, brot á ákvæðum um
launajafnrétti geta einnig varðað
sektum, svo og ákvæði sem varða
jafnan rétt til endurmenntunar og
starfsþjálfunar. Einnig ákvæði sem
varðar skyldu atvinnurekenda og
fleiri aðila til að koma í veg fyrir
kynferðislega áreitni á vinnustað.
Samtök atvinnulífsins, Háskóli
Íslands og Jafnréttisstofa hafa beitt
sér fyrir því að standa fyrir nám-
skeiðum til þess að aðstoða fyrir-
tæki við gerð jafnréttisáætlana. Ég
vil skora á alla þá sem mál þetta
varðar að kanna hvort þessi mál séu
í lagi á þeirra vinnustað. Jafnrétt-
imál eru ekki bara mál kvenna held-
ur okkar allra.
Er fyrirtækið þitt
að brjóta lög?
Margrét María
Sigurðardóttir
Jafnréttislög
Margar merkilegar
breytingar urðu á lög-
unum og telur Margrét
María Sigurðardóttir
mikilvægt að fjallað
verði nánar um þær á
opinberum vettvangi.
Höfundur er lögfræðingur á Jafn-
réttisstofu.