Morgunblaðið - 18.05.2002, Blaðsíða 38

38 LAUGARDAGUR 18. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
NÆSTKOMANDI föstu-dag verður fluttur áListahátíð í ReykjavíkHrafnagaldur, tónverk
Hilmars Arnar Hilmarssonar, með-
lima Sigur Rósar, þeirra Jóns Þórs
Birgissonar, Kjartans Sveinssonar,
Georgs Hólm og Orra Páls Dýra-
sonar, og Steindórs Andersens, við
Eddukvæðið Hrafnagaldur Óðins.
Verkið var frumflutt í Barbican-
listamiðstöðinni í Lundúnum fyrir
skemmstu með London Sinfonietta
strengjasveitinni og The Sixteen
miðaldakórnum en verður flutt í
Laugardalshöll í nokkuð endur-
bættri mynd.
Hrafnagaldur er kvæði sem var
líklega skrifað á fjórtándu eða
fimmtándu öld. Um miðja nítjándu
öld var það mat fræðimanna að
kvæðið væri ekki eiginlegt forn-
kvæði heldur sautjándu aldar spuni
og í framhaldi af því féll það í
gleymsku. Fyrir nokkurm árum
fóru menn aftur á móti að rýna í það
að nýju og eru flestir nú þeirrar
skoðunar að það eigi heima með
öðru Eddukvæðum. Kvæðið segir
frá því að goð hafa spurnir af því að
eitthvað ógnvænlegt sé í uppsigl-
ingu og gera út af örkinni sendiboða
til að grafast fyrir um það hjá Ið-
unni Ívaldsdóttur djúpvitru. Ekki
hefur hann erindi sem erfiði og snýr
aftur til Valhallar þar sem slegið er
upp veislu. Er bjarmar af degi blæs
Heimdallur goðin til þings og við
það lýkur kvæðinu. Það er mat
margra að hér vanti aftan á kvæðið
en þeir félagar Hilmar, liðsmenn
Sigur Rósar og Steindór skilja þó
kvæðið svo að þegar Heimdallur
blæs séu hafin ragnarök og þurfi
ekki að orðlengja um það.
Hilmar Örn hefur lengið verið
áhugamaður um Hrafnagaldur og
þegar hann vann tónlist við kvik-
myndina Engla alheimsins með
Sigur Rós, sem á tvö lög í myndinni,
sagði hann þeim félögum frá kvæð-
inu og þegar kviknaði hugmynd um
að þeir myndu einhvern tímann
semja tónlist við það. Aðstandend-
ur Listahátíðar í Reykjavík fréttu
af þessum vangaveltum þeirra og
óskuðu eftir því að verkið yrði flutt
á Listahátíð. Það varð þeim tæki-
færi til að ljúka við það og þrátt fyr-
ir miklar annir, Sigur Rós á kafi í
upptökum á breiðskífu og Hilmar
að vinna tónlist við Fálka Friðriks
Þórs Friðrikssonar, bjuggu þeir sér
til tíma til að vinna við tónlistina.
Steindór Andersen kvæðamaður
kom snemma að verki og stein-
harpa Páls Guðmundssonar á
Húsafelli kórónaði það síðan, en
stjórnandi hljómsveitar og kórs er
Árni Harðarson.
Í spjalli við þá Hilmar Örn Hilm-
arsson, Steindór Andersen og Jón
Þór Birgisson kemur fram að eftir
tónleikana í Barbican hafi menn
sest niður og farið yfir verkið,
skerpt á ákveðnum þáttum, bætt
flæði þess og ákveðið að hægja eilít-
ið ferðina á stöku stað auk
sem þeir lengdu lokaka
Næst á dagskrá var síðan
kammerkór Hallgrím
Schola cantorum, til að sjá
hlutverkið og síðan hljóð
ara í strengjasveitina, 3
alls. „Þegar við fórum yf
var ekki mikið sem okku
þurfa að breyta,“ segja þe
en bæta við að þeim hafi þó
hafa meiri kraft í lokakafla
þess sem ævinlega komi e
ljós sem betur megi fara ef
ralprufu og á sviðinu í Barb
smávægilegir tækjaörð
líka hrjáð menn. „Við brey
kórtextanum lítillega,“ seg
ar, „og bætum meðal an
fleiri Óðinsheitum en Alföð
mynda Bölverkur, H
Hangantýr og svo framveg
hans sögn er hægara um
breyta textanum þegar átt
lenskumælandi kór.
Hver gerði hvað
Eins og getið er á ve
nokkurn aðdraganda þó b
við það hafi ekki hafist
skömmu fyrir tónleikana
an. Þeir segja að verkið s
samið að nánast ógerning
segja hver gerði hvað. Se
Hrafnagaldu
Steindór Andersen kvæðamaður, Hilmar Örn Hilmarsson og
Hrafnagaldur Óðins hefur verið reist
fluttur á Listahátíð í Reykjavík við tón
arsson og Sigur Rós. Árni Matthíasso
Hilmar Örn Hilmarsson, Jón Þór Birg
STURLA Böðvarsson samgönguráðherra
tilkynnti á blaðamannafundi á Hótel Kefla-
vík í gær, ásamt áhugahópi um öryggi
Reykjanesbrautar, að í sumar myndi Vega-
gerðin bjóða út fyrsta áfanga breikkunar
Reykjanesbrautar milli Hafnarfjarðar og
Reykjanesbæjar. Ráðherra sagði að með
þessu væri hafin tvöföldun brautarinnar
þannig að ný akbraut yrði lögð sunnan við
þá sem fyrir væri. Áætlaður kostnaður við
þennan áfanga er 900 milljónir króna og
verklok áætluð sumarið 2004, eða eftir tvö
ár.
Fyrsti áfanginn nær frá Hvassahrauni
um Kúagerði og upp á Strandarheiði og er
um 8 kílómetra langur. Auk þess verða
lagðir um 5 kílómetrar af hliðarvegum auk
tilheyrandi tenginga við Reykjanesbraut.
Hliðarvegirnir eru Vatnsleysustrandarveg-
ur, Höskuldarvallavegur og útivistarstígur í
Hvassahrauni.
Tvenn mislæg gatnamót eru á þessum
kafla og mun Reykjanesbraut liggja yfir
hliðarvegina á brúm. Mislægu gatnamótin
eru annars vegar í Hvassahrauni og hins
vegar þar sem Vatnsleysustrandarvegur og
Höskuldarvallavegur mætast.
Á blaðamannafundinum í gær kom einnig
fram að vegfláar og umhverfi Reykjanes-
brautar væri hannað með tilliti til aukins
umferðaröryggis og verða fláar núverandi
brautar einnig lagaðir og gerðir meira aflíð-
andi. Helstu magntölur fyrir fyrsta áfang-
ann eru þær að fylling og burðarlag er upp
á 260 þúsund rúmmetra og leggja á malbik
á um 77 þúsund fermetra.
Samgönguráðherra boðar útboð í sumar á fyrsta
Kostnaður um 900
milljónir og verklok
áætluð eftir tvö ár
Sturl
stakk
með
Hallg
AUÐLINDAGJALD Í ÞÁGU
ÞJÓÐARINNAR ALLRAR
Haraldur Sturlaugsson útgerðar-maður hefur varpað fram þeirrihugmynd að tekjum af auðlinda-
gjaldi, sem lagt verður á veiðiheimildir,
verði ráðstafað í þeim sveitarfélögum,
þar sem það er innheimt. Þannig renni
t.d. þær 200 milljónir króna, sem Har-
aldur telur að verði innheimtar í Vest-
mannaeyjum, beint aftur til Vestmanna-
eyinga. Hann vill að féð renni til t.d.
íþróttamannvirkja, mennta-, menning-
ar- og heilbrigðismála og atvinnuupp-
byggingar í byggðarlögunum.
Árni M. Mathiesen sjávarútvegsráð-
herra hefur svarað þessum röksemdum
Haraldar og sagt að helztu rökin fyrir
auðlindagjaldinu séu þau að þjóðin eigi
að fá sjáanlega hlutdeild í arðinum af
auðlindinni. Í Morgunblaðinu í gær var
haft eftir ráðherranum að honum þætti
af þessum sökum einkennilegt ef menn
væru misjafnlega réttháir eftir búsetu
þegar kæmi að skiptingu gjaldsins. Hins
vegar telur ráðherrann skynsamlegt að
nota auðlindarentuna til uppbyggingar
atvinnulífi á þeim svæðum, þar sem gera
megi ráð fyrir breytingum vegna breyt-
inga í sjávarútvegi. Þannig telur ráð-
herrann víst að megnið af veiðigjaldinu
færi til landsbyggðarinnar. „Ég sé ekki
ofsjónum yfir að fjármunirnir fari til
þessara svæða en ég tel að það þurfi að
vera á grundvelli hagsmuna heildarinn-
ar, því það er þjóðin öll sem á auðlindina
og hún á því öll að njóta hennar jafnt,“
segir Árni M. Mathiesen.
Morgunblaðið getur að ýmsu leyti tek-
ið undir þessi rök sjávarútvegsráðherra.
Þjóðin öll er eigandi auðlindarinnar og
hún á öll að njóta hennar, hvorki lands-
byggðarmenn einir né höfuðborgarbúar
einir. Auðlindanefndin, sem mótaði til-
lögur þær sem liggja til grundvallar auð-
lindagjaldinu, lagði til að hluta tekna af
gjaldinu yrði varið í sjávarbyggðunum
en að hluta yrði því varið þannig að allur
almenningur hagnaðist á því, t.d. til
skattalækkana.
Hins vegar er spurning hvort tíma-
bært sé að ræða hvernig deila eigi hluta
auðlindagjaldsins niður á byggðarlög.
Þótt útgerðarmenn hafi fallizt á auð-
lindagjaldið, að vísu mjög treglega,
höfðu þeir lýst sig reiðubúna til að taka á
sig þann kostnað, sem skattgreiðendur
hafa hingað til haft af sjávarútveginum.
Miðað við áætlaðan afla á þessu ári hefði
auðlindagjald orðið rúmir tveir milljarð-
ar króna. Það nær ekki þeim upphæðum,
sem skattgreiðendur verja árlega í t.d.
rannsóknir á auðlindinni og aðra þjón-
ustu við útgerðina. Hins vegar er full
ástæða til að ætla, að þegar fram líða
stundir nemi gjaldið hærri upphæðum.
Í skýrslu auðlindanefndar kom skýrt
fram að endurgjald skyldi koma fyrir
hvers konar nýtingarrétt á auðlindum í
þjóðareign eða þjóðarforsjá, þ.á m. á
tíðnisviði vegna sjónvarpssendinga og
reksturs farsímakerfa og á vatns- og
jarðhitaréttindum. Þetta verður að hafa
í huga þegar menn gera kröfur um að
auðlindagjald í einni atvinnugrein eigi að
renna aftur til sveitarfélaga, þar sem
það er innheimt. Fjarskipta- og fjöl-
miðlafyrirtæki, sem líkleg eru til að
greiða fyrir afnot af tíðnisviði, eru til
dæmis flest hver með meginstarfsemi
sína á höfuðborgarsvæðinu. Sama á við
um ýmis orkufyrirtæki. Myndi lands-
byggðarfólk sætta sig við að tekjur af
auðlindagjaldi, sem innheimt yrði af
slíkum fyrirtækjum, rynnu allar til verk-
efna á höfuðborgarsvæðinu? Að sjálf-
sögðu ætti þjóðin öll að njóta þeirra,
enda eru þær auðlindir, sem þar um ræð-
ir, þjóðareign með sama hætti og fiski-
miðin.
EVRÓPA OG INNFLYTJENDURNIR
Morðið á Pim Fortuyn og velgengniflokks hans í kosningunum í kjöl-
farið hefur haft áhrif langt út fyrir
landamæri Hollands. Fortuyn var áber-
andi maður, sem var óhræddur við að
segja skoðanir sínar. Hann sagði að Hol-
land væri fullt og ekki ætti að hleypa
fleiri innflytjendum inn í landið. Hann
sagði að barátta sín snerist um að halda í
hið umburðarlynda Holland. Fortuyn
var samkynhneigður og kvaðst enga
samleið eiga með mönnum á borð við
Jean Marie Le Pen í Frakklandi og Jörg
Haider í Austurríki. Hann kvaðst ekki
fyrirlíta aðra kynþætti, en beindi spjót-
um sínum að öðrum menningarheimum
og spurði hvers vegna landamæri Hol-
lands ættu að vera opin fyrir fólki, sem
fyrirliti sig vegna kynhneigðar sinnar.
Það er enginn vafi á því að málflutn-
ingur Fortuyns á hljómgrunn víða. Í
Hollandi hefur almenningur flykkst út á
götur eftir að Fortuyn var myrtur og
þar hefur mátt sjá fólk af öllum kynþátt-
um. Fjölmiðlar í Evrópu eru nú uppfull-
ir af leiðurum og fréttaskýringum þar
sem því er haldið fram að Fortuyn hafi
sagt það, sem allir séu að hugsa, en eng-
inn hafi þorað að segja vegna þess að
hinir hefðbundnu vinstri-, hægri- og
miðflokkar séu í spennitreyju pólitískr-
ar rétthugsunar. Við slíkar aðstæður
myndist glufur fyrir viðhorf og sjónar-
mið öfga, hvort sem þær eru til hægri
eða vinstri – ef það er þá svo mikill mun-
ur þar á. Sumir fjölmiðlar ganga svo
langt að segja að hin pólitíska miðja sé
hrunin í Evrópu.
Slíkar yfirlýsingar kunna að vera efni
í grípandi fyrirsagnir, en þær lýsa ekki
reyndinni. Málefni innflytjenda hafa
verið í deiglunni undanfarna áratugi í
helstu ríkjum álfunnar og keimlíkur
málflutningur hefur oft heyrst áður án
þess að flokkarnir sitt hvorum megin
miðjunnar hafi horfið. Á þessum málum
eru hins vegar engar auðveldar lausnir
og það að loka öllum landamærum og
gera nafn smábæjarins Schengen að
einhvers konar samnefnara brynvarnar
hinna auðugu Evrópuríkja gegn snauð-
um umheimi er ekki leiðin frekar en yf-
irgripsmiklar aðlögunarreglur. Pim
Fortuyn ætlaði að verja umburðarlynd-
ið með andstæðu þess. Umburðarlyndið
verður hins vegar best varið með því að
skapa viðunandi skilyrði fyrir einstak-
linga hvers þjóðfélags til að dafna og
þroskast. Í þeim efnum væri nær að
horfa á þætti á borð við innbyggt at-
vinnuleysi fremur en að hugsa um að
víggirða landamærin. Það hefur marg-
sýnt sig að þau ríki, sem einangra sig,
heltast úr lestinni, en opin þjóðfélög eru
líklegust til að dafna og blómstra. Það er
staðreynd, óháð trúarbrögðum í við-
komandi ríkjum. Þar sem straumar mis-
munandi menningar fá að mætast og lit-
róf þjóðanna að njóta sín er helstu
möguleikana að finna.