Morgunblaðið - 18.05.2002, Blaðsíða 53

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. MAÍ 2002 53
✝ Guðmundur Jó-hannsson fædd-
ist í Miðkrika í
Hvolhreppi 6. júní
1904. Hann lést á
Sjúkrahúsi Suður-
lands 7. maí síðast-
liðinn. Foreldrar
hans voru Jóhann P.
Þorkelsson, f. í Mið-
koti í Landeyjum
1870, d. 1936, og
Valgerður Guð-
mundsdóttir, f. í
Langagerði í Hvol-
hreppi 1875, d.
1962. Systkini Guð-
mundar: Jónína, Pálmi, Þorkell,
Elísabet, Sigurður og Valgerð-
ur.
Guðmundur hóf sambúð 1957
með Gunnbjörgu Steinsdóttur
frá Kirkjulæk í Fljótshlíð, f. 13.
maí 1910, d. 10. ágúst 1992. Þau
gengu í hjónaband 31. desember
1965. Foreldrar hennar voru
Steinn Þórðarson, f. í Háamúla í
Fljótshlíð 1882, d. 1979, og Sig-
urbjörg Dóróthea Gunnarsdótt-
ir, f. á Torfastöðum
í Fljótshlíð 1875, d.
1969. Systkini
Gunnbjargar: Ingi-
leif Þóra, Ólafur og
Guðrún Hulda.
Börn Gunnbjargar
frá fyrra hjóna-
bandi eru: 1) Stein-
dór Ágústsson, f.
1933, maki Katrín
Þorláksdóttir, látin,
börn þeirra eru:
Ólöf og María. 2)
Óli Ágústsson f.
1936, maki Ásta
Jónsdóttir, börn
þeirra eru: Jón Gils, Steindór
Óli, Ágúst, Gunnbjörg, Kristinn
og Brynjólfur. 3) Sigurbjörg
Ágústsdóttir Dix f. 1946, maki
1. Daníel Guðmundsson, börn
þeirra: Brynjar og Birna Björk,
maki 2. Donald Dix, dóttir
þeirra er Sarah Thelma.
Útför Guðmundar verður
gerð frá Stórólfshvolskirkju í
dag og hefst athöfnin klukkan
13.30.
Nú er á enda síðasti kaflinn í lífs-
bók Guðmundar frá Miðkrika. Hún
var orðin löng, bókin sú. Háaldr-
aður er hann fallinn frá, saddur líf-
daga.
Gummi fæddist í Miðkrika í
Hvolhreppi við upphaf síðustu ald-
ar. Ólst þar upp á venjulegu sveita-
heimili, við þau störf sem til féllu.
Hann sótti skóla í Hvolsvöll. Gang-
andi. Frostaveturinn 1918 var það
oft erfitt. Auk sinna skyldustarfa
heimavið stundaði hann nokkuð
íþóttir. Tók þátt í héraðsmótum.
Var góður glímumaður og stundaði
reiptog, sem þá var keppnisþraut.
Ungur fór hann að róa frá Land-
eyjasandi. Þótti góður sjómaður og
öflugur við að draga. Þegar sjósókn
lagðist af á sandinum sótti hann
vertíðir til Vestmannaeyja, eins og
þá var siður. Þegar faðir hans lést
1936 tóku móðir hans og þau systk-
inin við búskapnum. Gummi stund-
aði ýmis störf í héraði samhliða bú-
skapnum. Hann var í vegavinnu
m.a. þegar vegurinn frá Hvolsvelli
niður að Þverá var lagður. Þá voru
haki og skófla helstu vinnutækin.
Hann starfaði einnig við símalögn
og póstflutninga. 16 ára gamall hóf
hann að fara á fjall, fór í 35 ár.
Stundum tvær ferðir. Var fjall-
kóngur nokkur skipti. Hann lifði
miklar breytingar í búskaparhátt-
um með tæknibyltingunni eftir
stríð. Hann leit á þær breytingar
sem miklar framfarir.
Árið 1957 urðu umskipti í lífi
Gumma. Þá kynntist hann ömmu,
Gunnbjörgu Steinsdóttur, frá
Kirkjulæk í Fljótshlíð. Hún var þá
ráðskona á Strönd á Rangárvöllum.
Hún var mikil myndarkona. Það
sagði hann oft. Í því fólst svo miklu
meira en orðið gefur til kynna. Í
framhaldi hófu þau sambúð í
Reykjavík. Þar átti amma hús.
Bjarg við Suðurgötu. Í Reykjavík
starfaði Gummi m.a. hjá Símanum
og Eimskip, lengst af í Borgar-
skála. En hugur þeirra beggja leit-
aði í sveitina, í Rangárþing. Árið
1962 festu þau kaup á æskuheimili
hans, Miðkrika í Hvolhreppi, og
hófu þar búskap. Þar ræktuðu þau
landið saman, báru umhyggju fyrir
skepnum og sinntu sínu af alúð og
nærgætni. Þannig nutu og börn og
fullorðnir nærveru þeirra. Hún var
góð, nærveran sú. Gummi var ein-
staklega barngóður. Þess hafa
mörg börnin notið. Þau minnkuðu
við sig 1981 og fóru að njóta ævi-
kvöldsins. Árið 1989 fluttust þau að
Kirkjuhvoli á Hvolsvelli. Þar fór vel
um þau. Voru í fallegri íbúð. En
amma var þá orðin lasburða. Hún
lést í ágúst 1992. Það varð Gumma
mikill harmur.
Þó hélt hann æðruleysi sínu. Tók
áfram vel á móti þeim sem komu.
Hélt þeim sið að segja sögur og
rifja upp. Rifja upp lífshlaup sitt.
Segja frá mönnum og málefnum.
Rifja upp harða stjórnmálabaráttu,
þar sem ólíkar fylkingar tókust á í
hita og þunga baráttunnar. Hann
var pólitískur, á annan hátt en er í
dag, og talaði um Ingólf Jónsson á
Hellu með mikilli virðingu. Við ók-
um um héraðið með honum og nut-
um leiðsagnar. Hann kenndi okkur
nöfn á bæjum, fjöllum og ám.
Kenndi okkur að unna sveitinni
sinni, sem varð með tímanum líka
sveitin okkar. Árlega fórum við
Vatnsdalshringinn. Það var nokk-
urs konar helgiathöfn. Ókum inn í
Fljótshlíð, upp hjá Tumastöðum að
bænum Vatnsdal. Áfram norðurúr,
yfir Eystri-Rangá að eyðibýlinu
Reynifelli. Þaðan horfðum við til
Þríhyrnings, Tindfjalla, Heklu og
hann rifjaði upp þegar þar var
skógur, í hlíðum Heklu. Svo ókum
við heim. Það var ávallt góð ferð. Á
þennan hátt hefur hann verið ríkur
þáttur í lífi okkar allt frá bernsku.
Með því að rifja upp og segja frá.
Allt á hans einstaka hátt, með hans
sýn, með hans orðum. Nú segir
hann ekki fleiri sögur og rifjar ekki
oftar upp. Það á við hér, að láta
niðurlagið í vísunni sem oft lá hon-
um á tungu, fljóta hér með; „…það
gengur nú svo á þessari jörð.“
Nærri fjörutíu ára samferð okkar
er lokið. Við það endar ákveðinn
kafli í lífsbók okkar. Og lífsbók
Gumma er sett í hillu minninganna.
Ekki gleymd, heldur geymd. Oft-
sinnis verður hún dregin fram og
opnuð. Til að rifja upp, brot og
brot. Þannig gerir maður með góð-
ar bækur.
Að leiðarlokum er honum þökkuð
samfylgdin og hann Guði falinn.
Ágúst Ólason og fjölskylda.
Þau eru sérkennileg áhrifin sem
fylgja fregnum og blæbrigðarík
þegar þær berast um langan veg af
heimafólki og heimahögum. Þannig
fór fyrir mér þegar mér var sagt að
afi Gummi væri dáinn. Í fyrstu
settist gamalkunnur kökkur í háls-
inn en fyrr en varði fylltust vit mín
af mjúkum ilmi af heitri fjósamjólk,
af þurrheyi í hlöðu, af vaselíni í sári
lambs, af nýslegnum engjum og af
framandi járnangan úr verkfæra-
skemmum. Og þar sem ég sat við
símann í velkominni þögninni rann
upp fyrir mér að allur þessi ilmur
er minning um endalausa starfsemi
sveitarinnar og myndugt búfólk.
Þannig var afi Gummi, eins og
sveitin, sístarfandi jafnvel þegar
hann hvíldist á milli tarna. Og jafn-
vel þegar hann hvíldist var hann
eins og risi enda vissi ég vel að
hann var af jötunættum. Bæði
þekkti hann Nikulás draug sem bjó
á bitanum í fjósinu, gat feykt þús-
undköllum um héruð og gripið þá í
næstu vindhviðu, barist við naut og
haft betur og enginn tók í vörina
eins og afi Gummi né gat nokkur
maður blótað eins fallega og hann.
Ég hafði blótsyrðin yfir í huganum
til að muna þau þangað til mér yrði
leyft að blóta og fannst ég vera
nokkuð fullorðin. Vænst þótti mér
þó um leyndarmálið sem við áttum
saman. Það var leyndarmálið um
mjólkina sem ég fékk að bera heim
úr fjósinu í litlum dásamlegum
mjólkurbrúsa sem var minn. Ávallt
vildi hann þá mjólk út í kaffið sitt
og sagði jafnan að það væri lang-
besta mjólkin í bænum og spurði
mig hvort ég vissi af hverju hún
væri best. Nei það vissi ég ekki og
hann hvíslaði leyndarmálinu kon-
unglega að mér og sagði að hún
væri best af því hún væri úr tudda.
Og svo skellihló hann og ég varð
bergnumin af hamingju og fylltist
alheilögu stolti yfir mjólkinni minni
í litla brúsanum sem ég vissi þá að
var líka úr jötunheimum eins og
Gummi.
Þegar síviðkvæm unglingsárin
komu yfir dvaldi ég sumarlangt hjá
þeim hjónum, ömmu Gunnbjörgu
og afa Gumma. Í sárri leit að sjálfs-
mynd vildi ég verða eins og Steini
bróðir sem mér fannst óendanlega
flottur bróðir, eins og stórir bræð-
ur eru, og afi Gummi. Það virtist
ungu stelputryppi örugg leið í
jötnaheimum. Þannig gekk ég í fót-
spor Gumma á leið í fjósið, reyndi
að ganga eins og Steini bróðir,
hafði hárið úfið og lét toppinn vaxa
ofan í augu. Æfði augnbrúnirnar
niður að augum og neitaði að brosa.
Og svo blótaði ég við gamla mann-
inn á meðan við bogruðum yfir
kúnum og kúamykjunni og spítti í
hauginn eins og hann svo honum
varð nóg um. Horfði á mig þögull
stundum og spurull og tautaði með
sjálfum, „Ja, heyr á endemi.“ Og
þannig lét ég þangað til ég hitti
strákinn á næsta bæ sem kunni að
temja hesta. Þá ákvað ég að verða
aftur stelpa. Ætlaði raunar að eiga
það leyndarmál alveg út af fyrir
mig en þaulvanar sálir sveitafólks-
ins urðu eitthvað brosmildar yfir
óðavilja stelpunnar að hjálpa til
þegar sækja átti tól og tæki að
næsta bæ. Þau afhjúpuðu leynd-
armálið eins og hendi væri veifað.
Og svo sagði amma: „Nú þetta er
allt eðlilegt stellan mín. Drengur-
inn er gullfallegur.“ Blygðun mín
var algjör undir þessari óvæntu
alvisku hjónanna en góðlátleg
glettnin í roðagullnu kvöldinu var
nærgætin og bjargaði ringluðu
brjósti frá gráti.
Þannig ríkir raunar minningin í
huga mínum af þeim hjónum báð-
um. Og þegar árin tóku upp á því
að líða allt of hratt og þeim stund-
um fækkaði sem ég naut hjá þeim,
er þó jafnan sú tilfinning ríkust.
Þau voru eikur á öruggum stað,
stoðir sem veittu ákveðið skjól við
hverja nýja sjálfsmyndarbaráttu.
Nafna mín batt að lokum óslítan-
legan streng milli okkar þegar
heilsa hennar byrjaði að bresta og
hún átti það til að biðja mig að
finna sig oftar en einu sinni í ein-
rúmi. Það gat verið í miðri jötna-
sögu afa Gumma en hann sagði
manni jafnan sögurnar sínar og
stundum þúsund sinnum eins og
ævintýri í þúsund nóttum og einni
til. Amma mín var tíguleg í þol-
inmæðinni, kímdi svo og sagði góð-
látlega við mig: „Það komast allir
kallar á grobbaldur, Gunný mín.“
Og við hlógum öll að þessari visku
einnig, öll þrjú og Guðmundur þótt-
ist skilja að þetta var merkið um að
nú skyldi hann bregða sér fram á
meðan við nöfnur ættum okkar tal.
Lífið er sterkur straumur og það
verður sérhver samferða sál að
mótunarafli í lífi ungsálarinnar og
áhrifamáttur þegar árunum fjölgar.
Guðmundur og Gunnbjörg gáfu ör-
látlega af anda sínum bæði börn-
um, ókunnugum, kunnugum og
ávallt þessum öllum ef veðrin höfðu
valdið fólki áföllum og dregið úr
lífsafli þess. Þetta gerðu þau til-
gerðarlaust og kenndu án orða að
sá sem er lítill að afli, sama hvað
stór hann heldur sig á milli, er heil-
ög áminning Guðs til allra manna.
Þau gáfu jafnan slíkum sess í lífi
sínu fálmlaust, hiklaust og af þekk-
ingu, gáfu sjálf sig eins og auð-
menn og tóku framlagi þess sem
ekkert átti með náttúrlegri virð-
ingu. Þetta var sjálfsagt og ónefnt
leyndarmál á sléttunni í Hvol-
hreppnum og ringlaður stelpu-
krakki sem gengur hægt að eldast
fær aldregi nógsamlega þakkað
fyrir svo risháa menntun sem gefin
var með svo látlausum hætti.
Með þeim orðum kveð ég öldung-
inn með þakklæti fyrir allt og allt
og bið Guð að blessa minningu
þeirra beggja, Guðmundar Jó-
hannssonar og Gunnbjargar Steins-
dóttur.
Gunnbjörg Óladóttir.
Á vorin hófst sauðburðurinn og
við Gummi gengum til kinda og
leituðum lamba. Lappi fylgdi okkur
eftir hvert fótspor og leitaðist við
að ganga í augun á Gumma, sem
sagði um leið og hann klappaði
honum um kollinn, „grey kallinn“.
Við hlupum svo uppi nýlega fædd
lömbin og Gummi markaði þau.
Fyrstu lömbin fæddust oft á af-
mælisdaginn hennar ömmu 13. maí.
Amma og Gummi bjuggu á jörðinni
Miðkrika í Hvolhrepp.
Gummi var með kartöflugarð
upp undir læk næst þjóðveginum,
þar sem girðingin myndaði horn.
Einn daginn vorum við að taka upp
kartöflur, og Lappi þvældist á með-
an upp í þorp í rannsóknarleiðang-
ur. Við gáfum því ekki gaum, fyrr
en við fórum að tína pokana upp á
vagninn að Lappi hafði ekki skilað
sér. „Hann kemur heim bráðum,“
sagði Gummi rólegur á svipinn. En
þá heyrðum við ýlfrið og fórum upp
á veg að gá, og þarna var Lappi í
vegkantinum, dró sig áfram á fram-
löppunum. Hann hafði orðið undir
bíl. Hann horfði á Gumma eins og
hann væri að biðjast fyrirgefningar
og dó svo í fanginu á honum. Við
grófum hann við hornstaurinn og
gengum heim grátandi, ég upphátt
en Gummi í hljóði.
Um kvöldið eftir matinn hölluð-
um við okkur og Gummi las Mogg-
ann. Ég sofnaði við hliðina á
Gumma og þegar hann hnippti í
mig leit ég strax undir rúmið að gá
að Lappa, en hann var ekki þar.
Gummi strauk höndina á mér og
sagðist sakna hans líka. Svo kallaði
amma á okkur og Gummi fékk kaffi
og ég mjólk og kremkex. Seinna
um kvöldið þegar við fórum að sofa
náði Gummi í mig inn í mitt her-
bergi og ég fékk að sofa í millinu.
Mér þótti mjög vænt um Ömmu og
Gumma.
Og nú er Gummi dáinn eftir
langa ævi. Amma dó fyrir 10 árum
og Gummi var í rauninni leiður al-
veg síðan þá.
Hann gladdist þó alltaf yfir börn-
um, og hef ég engum manni kynnst
eins barngóðum og honum. Og það
sama segja mín eigin börn, sem
sakna hans sárt og finnst þeim
mikið vanta að komast ekki fleiri
ferðir austur, að hitta afa gamla
sem alltaf átti kók og nammi og svo
fengu þau „einn rauðan“ þegar þau
kvöddu en Guðmundur Jóhann
stundum einn fjólubláan.
Þegar Gummi var enn barnung-
ur gisti oft að Miðkrika Loftur
landpóstur á ferðum sínum með
póst sunnan úr Reykjavík og aust-
ur í Skaftafellssýslur. Gummi var
oft sendur með honum austur fyrir
Þverá, sem var í þá daga líkari
fljóti en á. Gummi þekkti vel til
vaðsins í ánni sem breytti sér
gjarnan á einni nóttu, og kom hann
alltaf hestum Lofts yfir ána áfalla-
laust. Einu sinni gaf Loftur
Gumma heila krónu fyrir fylgdina
og þóttu það miklir peningar.
14 ára reri Gummi frá Landeyja-
sandi á opnum bát. Átta menn voru
í áhöfn og leist engum þeirra á að
draga línu á móti stráknum. For-
maður bátsins sagði yfir hópinn:
,,Ég dreg með stráknum.“ Gummi
tók svo eftir því að formaðurinn lét
alltaf stærstu fiskana í balann hjá
honum en hirti þá litlu sjálfur.
Öðruvísi hugsunarháttur en gerist
nú til dags.
16 ára fór Gummi fyrst á fjall og
urðu þær ferðir yfir fimmtíu. Þar af
var hann fjallkóngur í yfir tuttugu
ferðum. Margar sögur sagði
Gummi mér af Emstrunum, þar lík-
aði honum vel.
Árum saman fór Gummi á vertíð-
ir til Vestmannaeyja og lét hann
vel af veru sinni þar. Hann sagði
mér eitt sinn að í raun hefði hugur
hans stefnt meira til sjávar en
sveita, en í sveitinni undi hann
samt hag sínum vel. Þó trúði hann
mér einu sinni fyrir því að tvennt
væri það sem honum leiddist, kýr
og framsóknarmenn.
Gummi var ekkert ánægður með
að verða svona háaldraður, sam-
tímamenn hans flestir farnir og
hraustmennið tók því sárt að
hnigna og beygjast.
Ég kveð nú besta mann sem ég
hef kynnst, sannan vin og blíðan fé-
laga, klett í samfélagi mannanna.
Hvíl þú í friði, elsku Gummi.
Steindór Óli Ólason
og fjölskylda.
Við sjáum að dýrð á djúpið slær,
þó degi sé tekið að halla.
Það er eins og festingin færist nær,
og faðmi jörðina alla.
Svo djúp var þögnin við þína sæng,
að þar heyrast englar tala,
og einn þeirra blakar bleikum væng,
svo brjóst þitt fái svala.
Nú strýkur hann barm þinn blítt og
hljótt,
svo blaktir síðasti loginn.
En svo kemur dagur og sumarnótt,
og svanur á bláan voginn.
(Davíð Stefánsson.)
Elsku afi við söknum þín sárt.
Maren Rós, Eva Laufey,
Guðmundur Jóhann og
Allan Gunnberg
Steindórsbörn.
Guðmundur Jóhannsson hefur
lokið langri og farsælli ævi. Hann
lést eftir stutta legu á Sjúkrahúsi
Suðurlands 7. maí. Heilsa og kraft-
ar entust honum ótrúlega vel og
lengi. Framan af ævi bjó hann á
fæðingarjörð sinni, Miðkrika í
Hvolhreppi, ásamt móður sinni og
systkinum. Þegar hann var kominn
á miðjan aldur kynntist hann
Gunnbjörgu Steinsdóttur. Með
þeim tókust góðar ástir, þau giftu
sig og Guðmundur keypti jörðina
Miðkrika þar sem þau bjuggu góðu
búi.
Gunnbjörg var mikil dugnaðar-
og myndarkona, eins og hún átti
ætt til. Á heimili þeirra hjóna ríkti
glaðværð og gestrisni. Ungir sem
aldnir áttu þar athvarf um lengri
og skemmri tíma. Árið 1962 tóku
þau hjónin til sín foreldra Gunn-
bjargar, Sigurbjörgu og Stein, sem
þá voru farin að heilsu og kröftum.
Þar voru þau til dauðadags. Sig-
urbjörg lést 1969 en Steinn 1979.
Þau nutu frábærrar umönnunar
Guðmundar og Gunnbjargar. Ekki
lá Guðmundur á liði sínu við að
gera þeim þessi ár sem best. Steinn
var að mestu rúmliggjandi og í
hjólastól síðustu árin vegna liða-
gigtar, en hann hélt allri hugsun og
skýrleika til hins síðasta. Segja má
að Gunnbjörg hafi varla vikið frá
föður sínum öll þessi ár.
Guðmundur hafði þann hátt á að
þegar hann fór af bæ eða til úti-
verka og kom aftur inn, fór hann
alltaf fyrst inn að rúmi tengdaföður
síns, til þess að segja honum frá
öllu sem hann sjálfur upplifði þarna
fyrir utan. Hann gerði þetta af svo
mikilli alúð, að stundum var erfitt
að sjá, hvor var ánægðari með
þessar stundir þeirra. Eins lögðu
þau hjónin á sig það erfiði að bera
þennan stóra og fatlaða mann inn í
jeppann sinn og keyrðu hann um
gömlu sveitina sína og víðar.
Guðmundi verður aldrei full-
þakkað fyrir þann kærleika og um-
hyggju sem hann veitti tengdafor-
eldrum sínum þeirra síðustu ár.
Annað er það sem lýsir Guð-
mundi vel, en það er hvað börn og
málleysingjar löðuðust að honum.
Það var mælikvarðinn á hans innri
mann. Þar var aldrei hugsað um að
safna í sjóði, en trú mín er sú að
hann fari héðan ríkari en margur,
af þeim sjóði sem mölur og ryð fá
ekki grandað.
Blessun Drottins umvefji Guð-
mund. Hjartans þakkir.
Guðrún Hulda
Guðmundsdóttir,
Ingileif Steinsdóttir.
GUÐMUNDUR
JÓHANNSSON