Morgunblaðið - 18.05.2002, Blaðsíða 48

48 LAUGARDAGUR 18. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
FREGNIR af því að
nánast allir jöklar á Ís-
landi hafi hopað veru-
lega á undanförnum
árum vekja menn til
umhugsunar um það,
hvort hlýnun andrúms-
loftsins gangi nú hrað-
ar fyrir sig en nokkurn
óraði fyrir. Skemmst
er að minnast frétta af
því að mörg þúsund
ferkílómetra íshella við
Suðurskautslandið hafi
brotnað af og sé nú að
bráðna í hafinu. Þetta
vekur nokkra ógn en
þó ekki örvæntingu,
vegna þess að stutt er í það að menn
búi yfir tækni sem gæti snúið þess-
ari óheillaþróun við.
Eins og kunnugt er hefur Bragi
Árnason, prófessor við Háskóla Ís-
lands, verið einn af mikilvægum
brautryðjendum í þeirri hugsun að
nota vetni sem orkugjafa í stað olíu-
afurða og annarra mengandi orku-
gjafa. Við allan venjulegan bruna
myndast koltvísýringur og kolmón-
oxíð, sem menga andrúmsloftið og
taka þátt í að framkalla gróðurhúsa-
áhrifin, sem við erum þegar farin að
fá smjörþefinn af í loftslagsbreyt-
ingum síðustu ára. Við samruna
vetnis og súrefnis myndast hins veg-
ar orka án þess að nokkur mengun
verði til en afurð þessara efnahvarfa
er vatn.
Bandaríska vikuritið Newsweek
gerði nýlega ítarlega grein fyrir
stöðu mála hvað vetn-
isorku snertir og get-
um við Íslendingar
verið stoltir af þætti
prófessors Braga
Árnasonar í þessu
starfi. Stjórnvöld hér á
landi hafa og stutt mik-
ilvæg þróunarverkefni
á sviði vetnisnýtingar,
t.d. með samvinnu við
Daimler-Chrysler
Corporation.
Nú háttar svo til á
Íslandi að framundan
eru ákvarðanir um nýt-
ingu fallvatna, sem
miklar deilur hafa stað-
ið um í þjóðfélaginu, nefnilega virkju
Jökulsár á Dal og Jökulsár í Fljóts-
hlíð við Kárahnjúka. Þetta er mikil
framkvæmd, sem getur gefið mikið í
aðra hönd fyrir íslenskt samfélag, en
veldur umhverfisspjöllum sem
margir eiga erfitt með að kyngja.
Þó svo að áliðnaður á Íslandi sé
vistvænni en víðast hvar annars
staðar er álframleiðsla að sjálfsögðu
ekki eina leiðin til að nýta þessa mik-
ilvægu orkulind og auk þess hleypur
hún ekki frá okkur þótt eitthvað sé
beðið með framkvæmdir. Að setja
þetta mál upp sem byggðamál fyrst
og fremst er skammsýni.
Mín skoðun er sú að það muni
verða mjög erfitt, jafnvel fyrir hörð-
ustu umhverfisverndarsinna, að
setja sig upp á móti Kárahnjúka-
virkjun, ef úr orkunni ætti að fram-
leiða vetni, sem myndi koma í stað-
inn fyrir brennslu olíuafurða, t.d. í
bílum og skipum. Þá væru þessi
mótmæli farin að snúast um annað
en umhyggju fyrir hinum raunveru-
legu vandamálum í umhverfismálum
í heiminum sem við Íslendingar er-
um að sjálfsögðu hluti af.
Stjórnvöld ættu því að bíða með
áform um álver í Reyðarfirði og ein-
beita sér að stækkun Norðuráls á
Grundartanga og Ísals, ef áhugi er
fyrir hendi, en þetta eru áreiðanlega
hagkvæmari kostir vegna tengsla
við þá starfsemi sem fyrir er og að-
gangs að öðrum mannvirkjum. Aust-
firðir munu að sjálfsögðu standa fyr-
ir sínu hér eftir sem hingað til og
verða e.t.v. frægir í framtíðinni fyrir
að hafa orðið sá staður þar sem lagð-
ur var hornsteinn að lausn gróður-
húsavandans.
Vistvæn orkunýting á Íslandi
Steinn Jónsson
Álver
Stjórnvöld ættu því að
bíða með áform um ál-
ver í Reyðarfirði, segir
Steinn Jónsson, og ein-
beita sér að stækkun
Norðuráls á Grund-
artanga og Ísals.
Höfundur er læknir og áhugamaður
um hálendi og jökla Íslands.
FYRIR nokkru
ákvað meirihluti bæj-
arstjórnar Vestur-
byggðar að fella niður
skólahald í Örlygshöfn
við Patreksfjörð.
Ákvörðun sem í sjálfu
sér er ekkert hægt að
segja við, sveitar-
stjórnir eru í fullum
rétti að taka slíkar
ákvarðanir. En vel að
merkja sé það gert
samkvæmt réttum
leikreglum. Slíkar regl-
ur eru ekki settar af
goðgá. Þær eru til að
tryggja að ákvarðanir
séu skynsamlegar, að þau sem
ákvörðunin beinist að haldi virðingu
sinni og síðast en ekki síst, þær eru
grundvöllur lýðræðisins. En hverjar
voru þessar reglur sem bæjarstjórn-
in braut?
Í fyrsta lagi var niðurfellingin ekki
formlega borin undir skólastjóra,
skólastjórn eða skólanefnd. Ákvörð-
unin var ekki borin undir foreldra,
nemendur eða starfsfólk skólans.
Skólasamfélagið var því algjörlega
hundsað, sem er alvarlegt brot á
leikreglum um rekstur grunnskóla.
Í öðru lagi lágu engar tillögur á
borðinu um hvað tæki við um áfram-
haldandi skólagöngu barnanna þeg-
ar ákvörðunin var tekin. Verður þar
ekki annað séð en að bæjarstjórnin
hafi þar verið að setja lögbundna
skólagöngu barnanna í alvarlegt
uppnám. Tilboðið sem bæjarstjórnin
kynnti síðan foreldrunum fólst í því
að koma börnunum fyrir í heimahús-
um á Patreksfirði eða Bíldudal gegn
greiðslu. Tilboð sem flestir foreldr-
arnir höfðu enga aðstöðu til að taka.
Það er erfitt að koma níu börnum, á
aldrinum 8 til 13 ára, fyrir með þess-
um hætti í allt að átta vetur, frá
sunnudagskvöldi og fram að síðdegi
föstudags.
Það er með eindæmum að bæjar-
yfirvöld hafi ekki kannað áður hvort
foreldrar gætu nýtt sér slíkt tilboð.
Það er með eindæmum að ábyrg
stjórnvöld taki ákvarðanir sem ekki
aðeins setja skólahald barna í
Rauðasandshverfinu í alvarlegt upp-
nám, heldur skekur einnig alvarlega
byggðina í sveitinni.
Það er líka með ein-
dæmum að bæjarstjórn
skuli ekki hafa ráðfært
sig við foreldra og
starfslið skólans til að
leita sameiginlegra
lausna sem sátt hefði
verið um.
Í litlu samfélagi hlýt-
ur að vera mikilvægt að
yfirvöld bæjarmála
ráðfæri sig við íbúana
um málefni sem varða
þá miklu. Menntun
barnanna og samneyti
við þau eru þau mál
sem varða alla foreldra
mestu. Það hlýtur því að vera mjög
alvarlegt brot gegn rétti foreldra og
barna þegar bæjaryfirvöld virða þau
ekki viðlits fyrr en einhliða stjórn-
valdsákvörðun hefur verið tekin í svo
mikilvægu máli.
Alvara þessa máls er mikil. Hin
veika byggð í hinum fornfræga
Rauðasandshreppi má varla við því
að hróflað sé við undirstöðum henn-
ar með þessum hætti. Enda blasir
við að nokkrar fjölskyldur flytji brott
úr sveitinni. Þegar skriðan er hafin
hvað verður þá um hinar? Það er
mjög alvarlegt þegar sveitarstjórn
setur byggð í heimahéraði í slíkt
uppnám, án þess að hafa nokkuð ráð-
fært sig við íbúana sem aðgerðirnar
bitna á.
Já, hvað skal með yfirvöld sem
koma fram við íbúana af slíku virð-
ingarleysi?
Skólahald í
Örlygshöfn í
Vesturbyggð
Jóhann Ásmundsson
Höfundur er safnstjóri.
Menntamál
Hin veika byggð í hinum
fornfræga Rauðasands-
hreppi má varla við því,
segir Jóhann Ásmunds-
son, að hróflað sé við
undirstöðum hennar
með þessum hætti.
SAMKVÆMT árs-
reikningum bæjar-
sjóðs fyrir síðasta ár
nemur rekstrarkostn-
aður 98% af heildar-
tekjum Akraneskaup-
staðar. Þegar þannig
árar er lítið fé eftir til
framkvæmda og við-
halds. Ekki hægt að
laga götur né byggja
leikskóla, svo hægt sé
að útrýma biðlistum
þannig að fjölskyldan
fái þá þjónustu sem
hún óskar. Hvað er til
ráða?
Í stefnuskrá okkar
sjálfstæðismanna er stefnt að lækk-
un útgjalda um 48 milljónir á ári.
Þessi stefna hefur þegar valdið titr-
ingi á meðal margra. Þeir sem ekki
eru sammála um nauðsyn hagræð-
ingar í rekstri hafa reynt að koma
þeirri hugsun inn hjá kjósendum að
hagræðingin bitni t.d. á þjónustu við
elstu og yngstu borgarana. Svo er
alls ekki.
Hagræðing í verki
Til að hagræða ætlum við m.a. að
fækka nefndum, sameina innkaup
fyrir stofnanir bæjarins og flytja
alla umsýslu eigna á eina hendi.
Ekki aðeins sparast umtalsverðir
fjármunir með þessum hætti heldur
er tryggt að viðhaldi eigna yrði bet-
ur sinnt en áður. Auk þess gefur
þessi hagræðing forstöðumönnum
stofnana aukið svigrúm til að sinna
innra starfi þeirra.
Oft er talað um ábyrga áætlana-
gerð og að fjárhagsáætlun sé notuð
sem stjórntæki. Því miður á þetta
ekki við um Akraneskaupstað í dag.
Nægir að nefna að rekstur mála-
flokka fór rúmar 184 millj. kr. fram
úr fjárhagsáætlun!
Fjárfesting (bæði
gjaldfærð og eignfærð)
var 76 millj. kr. um-
fram áætlun. Hvað
gerðist?
Hinn almenni kjós-
andi spyr sig: Hvernig
má þetta vera? Útsvar-
ið aldrei hærra, íbúum
fjölgar stöðugt, Akra-
nesveita sameinuð
bæjarsjóði (þar átti að
verða veruleg hagræð-
ing) og leikskólunum
lokað í tvær vikur yfir
sumarið til þess að
spara.
Óábyrg áætlanagerð
Skýringin er einföld. Ábyrg áætl-
anagerð er ekki fyrir hendi í yfir-
stjórn bæjarins. Rokið hefur verið í
framkvæmdir án nægrar undirbún-
ingsvinnu. Nýi safnaskálinn að
Görðum er hér talandi dæmi. Áætl-
un hljóðaði upp á 36 millj. kr. Kostn-
aðurinn er hins vegar kominn í 77
millj. kr. og ballið er ekki búið! Ann-
að dæmi um óábyrga fjármála-
stjórnun er þegar bæjarfulltrúar
taka ákvarðanir þvert ofan í fyrir-
liggjandi áætlanir. Sem dæmi um
það má nefna fyrirhugaðan samning
Akraneskaupstaðar og Björgunar-
félagsins um byggingu slökkvi-
stöðvar. Samkvæmt honum á að
byrja á slökkvistöð á næsta ári án
þess að fyrir liggi endanlegt verð.
Þriggja ára áætlun núverandi meiri-
hluta gerði ráð fyrir slökkvistöðinni
á árinu 2005. Hverju á að fresta í
staðinn? Viðbyggingu við leikskól-
ann Vallarsel?
Þessu viljum við breyta. Ólíkt
öðrum framboðum sem hafa birt
stefnuskrár sínar þá erum við þau
einu sem sýnum kjósandanum fram
á, að til að geta staðið við loforðin
verður að hagræða í rekstri. Ég
nefndi það í upphafi, að 98% af
tekjum Akraneskaupstaðar fara í
rekstur. Önnur sveitarfélög í ná-
grenni okkar eru með talsvert lægra
hlutfall í rekstur og eru að auki með
lægra útsvar í sumum tilvikum. Það
má því gera betur á Akranesi. Besta
leiðin til þess er að tryggja Sjálf-
stæðisflokknum öflugan stuðning.
Ábyrg áætlanagerð
Guðrún Elsa
Gunnarsdóttir
Akranes
Í stefnuskrá okkar sjálf-
stæðismanna, segir
Guðrún Elsa Gunn-
arsdóttir, er stefnt að
lækkun útgjalda um 48
milljónir á ári.
Höfundur skipar 2. sæti á framboðs-
lista Sjálfstæðisflokksins á Akranesi.
RÖSKVA leggur
mikla áherslu á lifandi
og skemmtilegt há-
skólasamfélag. Á þessu
starfsári hefur Röskva
beitt sér af krafti fyrir
nýjungum til þess að
glæða Háskólann
auknu lífi. Nýnemavika
var haldin í fyrsta
skiptið, nýr matsölu-
staður opnaður í Stúd-
entaheimilinu, 90 ára
afmæli Háskólans fagn-
að með viðeigandi
hætti, Stúdentadagur-
inn festur í sessi,
íþróttalíf stúdenta eflt
og innan tíðar verður
opnaður nýr og glæsilegur Stúdenta-
kjallari.
Matsölustað í
Stúdentaheimilið
Magamál voru fyrirferðamikil í
stefnuskrá Röskvu í síðustu kosning-
um og lofaði Röskva m.a. að opna nýj-
an veitingastað í Stúdentaheimilinu
við Hringbraut. Mikill skortur hefur
verið á slíkum stað á háskólalóðinni. Í
sumar tók Röskva upp viðræður við
eigendur Delí sem leiddu til þess að
Delí opnaði í byrjun haustannar.
Stúdentar hafa tekið staðnum mjög
vel og mikið líf hefur færst í Stúd-
entaheimilið með tilkomu Delí.
Nýr Stúdentakjallari
í febrúar
Í haust hefur Röskva unnið að end-
urskipulagningu Stúdentakjallarans
enda orðið nauðsynlegt að gera veru-
legar breytingar á rekstri og hús-
næði Stúdentakjallarans. Fyrir
nokkrum vikum var leitað til rekstr-
araðila Delí og sýndu þau strax
áhuga á að taka við rekstri kjallarans.
Í febrúar verður opnaður nýr og
glæsilegur Stúdentakjallari en nú er
unnið að endurbótum húsnæðisins.
Kjallarinn verður áfram stúdenta-
vænn bar og verður boðið upp á þá
nýbreytni að hægt verður að panta
mat fyrir hópa. Þá verður fastur af-
greiðslutími en það hefur skort til
þessa. Röskva hvetur stúdenta til að
leggja sér lið við að gera Stúdenta-
kjallarann að öflugri miðstöð lifandi
skemmtanalífs námsmanna.
Í síðustu kosningum kynnti
Röskva þá hugmynd að halda sér-
staka nýnemaviku að hausti til þess
að taka enn betur á
móti nýnemum. Vikan
var samstarfsverkefni
Stúdentaráðs og nem-
endafélaganna og fór
fram 10.–14. septem-
ber. Í nýnemavikunni
var boðið upp á fjöl-
breytta dagskrá og
tókst vikan vonum
framar. Nýnemavikan
er svo sannarlega kom-
in til að vera.
Stúdentadagur
festur í sessi
Fyrstu vikuna í októ-
ber fögnuðu stúdentar
því að 90 ár voru liðin
frá því að kennsla hófst við Háskóla
Íslands. Hápunkturinn í afmælisvik-
unni var Stúdentadagurinn sem hald-
inn var í annað skiptið. Röskva
kynnti hugmyndina að Stúdentadeg-
inum í kosningunum fyrir tveimur ár-
um og nú er hann orðinn ómissandi
liður á haustönn. Stúdentadagurinn
sameinar nemendur úr ólíkum deild-
um Háskólans og eykur samkennd
stúdenta.
Röskva hefur unnið ötullega að efl-
ingu íþróttalífs stúdenta og að frum-
kvæði Röskvu var skipaður starfs-
hópur í haust sem hefur kynnt
fjölmargar hugmyndir til að efla
íþróttir í Háskólanum. Á döfinni er
innanhúsmót í knattspyrnu, þá er
stefnt á að Háskóli Íslands taki í
fyrsta sinni þátt í alþjóðaleikum stúd-
enta, leita á til stúdenta um kennslu í
íþróttahúsinu og efla Íþróttafélag
stúdenta.
Það á að vera gaman að vera í Há-
skóla Íslands. Á síðastliðnu starfsári
hefur Röskva gert margt til að lífga
upp á háskólasamfélagið og boðið
upp á ýmsar nýjungar. Áhersla hefur
verið lögð á samstarf Stúdentaráðs
og nemendafélaganna og hefur það
skilað sér í fjölskrúðugum atburðum
sem hafa sett skemmtilegan svip á
skólann. Framundan er vorönnin
með iðandi lífi í Háskóla Íslands.
Lifandi háskólasamfélag
Jón Geir
Jóhannsson
HÍ
Á síðastliðnu starfsári
hefur Röskva gert
margt til að lífga upp á
háskólasamfélagið,
segir Jón Geir Jóhanns-
son, og boðið upp á
ýmsar nýjungar.
Höfundur situr í Stúdentaráði fyrir
Röskvu.