Morgunblaðið - 06.07.2002, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 6. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
M
EÐ vaxandi eftirvæntingu er beðið niðurstöðu
um framtíð tveggja mikilvægra fjármála-
stofnana, Landsbanka Íslands og Sparisjóðs
Reykjavíkur og nágrennis. Mikilvægum
ákvörðunum vegna þeirra hefur verið slegið á
frest, á meðan beðið er eftir afstöðu opinberra aðila.
Hluthafafundur Landsbanka Íslands samþykkti hinn 1. júlí
að fresta kosningu í nýtt bankaráð. Ástæðan var tilboð frá
innlendum fjárfestum, feðgunum Björgólfi Guðmundssyni,
Björgólfi Thor Björgólfssyni auk Magnúsar Þorsteinssonar, í
svonefndan kjölfestuhlut í bankanum, það er um 30% af
hlutafé bankans.
Eru góð tíðindi, að íslenskir einstaklingar séu svo fjárhags-
lega sterkir, að þeir hafi burði til að standa að jafnháu tilboði,
sem leiðir strax til þess, að kjöri nýs bankaráðs er frestað, á
meðan einkavæðingarnefnd ríkisins skoðar málið. Gefur það
til kynna, að eigendur bankans telji tilboðið áhugavert, eins og
Davíð Oddsson forsætisráðherra hefur staðfesti og boðað nið-
urstöðu nú fyrir helgina.
Stjórn Sparisjóðs Reykjavíkur og nágrennis (SPRON)
frestaði í síðustu viku fundi stofnfjáreigenda SPRON, sem
átti að halda hinn 28. júní, til að taka ákvörðun um að breyta
sparisjóðnum í hlutafélag. Vill stjórnin fá úrskurð frá fjár-
málaeftirlitinu, áður en fundurinn er haldinn, um það hvort til-
boð fimm fjárfesta fyrir hönd Búnaðarbankans um að kaupa
stofnfé SPRON fyrir fjórfalt hærra verð en stjórn sparisjóðs-
ins býður sé löglegt.
Stjórnendur SPRON segjast í einu og öllu miða tilboð sitt
til stofnfjáreigenda við lög, sem heimila að breyta megi spari-
sjóðum í hlutafélög. Stofnfjáreigendur hafi samkvæmt ákvæð-
um gildandi laga aldrei getað vænst þess að öðlast hlutdeild í
eigin fé sparisjóðs umfram verðbætta stofnfjáreign sína. Til-
boð Búnaðarbankans feli í sér um það bil tveggja milljarða
króna greiðslu til stofnfjáreigenda til þess að ná yfirráðum yf-
ir eigin fé sparisjóðsins, sem sé bókfært á 3,2 milljarði króna
og metið á markaðsvirði fjórir til fimm milljarðir króna.
Stofnfé sé ekki ígildi hlutafjár heldur hafi allt annað gildi að
lögum og það sé ekki fyrr en eftir breytingu sparisjóðs í hluta-
félag, að stofnfjáreigendur geti sem hluthafar gert tilkall til
hluta og vaxtar eigin fjár eins og í öllum öðrum hlutafélögum.
x x x
Þeim, sem tekið hafa þátt í aðalfundum SPRON, kemur
óeining innan hóps stofnfjáreigenda um málefni sparisjóðsins
eða störf stjórnar hans í opna skjöldu. Á aðalfundunum hefur
undanfarna áratugi jafnan ríkt mikill einhugur og hafa stjórn-
armenn notið um og yfir 90% og allt að 100% stuðnings í
óbundnu kjöri á fundunum. Hefur þetta ekki breyst, þótt
stofnfjáreigendum hafi fjölgað hin síðari ár, en þeir eru nú
milli ellefu og tólf hundruð.
Fjöldi stofnfjáreigenda er ekki lögbundinn heldur ræðst af
samþykktum einstakra sparisjóða. Undanfarin ár hefur þeirri
stefnu verið fylgt innan SPRON að fjölga í þessum hópi, en
hver einstaklingur innan hans getur að h
stofnbréf. Með verðbótum er hvert bréf
krónur og er það innlausnarverð tryggt m
tryggingu Búnaðarbankans bjóða fimmm
krónur í hvert bréf, eða 104.220 króna yf
þannig 2.084.400, ef stofnfjáreigandi á 20
Á síðasta aðalafundi SPRON var stofn
nákvæm grein fyrir rétti þeirra í því ferl
þykkti einróma að hefja til að breyta SPR
G. Tómasson stjórnarformaður, sem er f
ari og borgarlögmaður og síðar ríkislögm
kvæmni yfir alla þætti málsins og einnig
son sparisjóðsstjóri. Að loknu máli þeirr
spurningar hjá stofnfjáreigendum og stó
samþykktum aðalfundarins.
Á grundvelli ákvarðana aðalfundarins
næsta skref og boðaði stofnfjáreigendur
ingarfunda og loks til fundarins 28. júní,
að. Eftir að dagskrá þess fundar hafði ve
tveir stofnfjáreigendur eftir að leggja til
voru á svig við tillögur stjórnarinnar og k
tilmæli þeirra. Var dagskrá fundarins br
lýstur að nýju, svo að taka mætti þessar
ir á honum. Það var hins vegar óvissan u
fjárfestanna fimm í skjóli Búnaðarbanka
vegna þess til fjármálaeftirlitsins, sem le
inum var frestað um óákveðinn tíma.
x x x
Iðnaðarmenn í Reykjavík voru helstu
un Sparisjóðs Reykjavíkur og nágrennis
réttum 70 árum. Voru þeir löngum helstu
og ábyrgðarmenn, sem er eldra heiti á st
fjárhagsleg ábyrgð þeirra vegna sparisjó
stofnfjáreign hvers og eins. Sparisjóðuri
horni Smiðjustígs og Hverfisgötu en síða
11. Það var ekki fyrr en á 50 ára afmæli h
sjóðurinn fékk heimild til að opna útibú.
Á síðustu áratugum hefur starfsemi S
þétt og stjórnendur hans hafa nýtt aukið
fjármálastofnana til að þróa þjónustu ha
sem nánust tengsl við viðskiptavini sína
bundna þjónustu. Helstu markmiðum ha
lýst þannig: SPRON byggir samkeppnis
og hæfu starfsfólki sem nýtur sjálfstæði
traust viðskiptavina og veitir þeim framú
skjóta þjónustu. SPRON er sjálfseignar
annt um menningu og umhverfi á höfuðb
sem flestir viðskiptavina búa og starfa. S
fyrirtæki sem stefnir að því að vera ávall
aðnum og nýta þau sóknarfæri sem gefa
eða í samvinnu við önnur fyrirtæki. SPR
vera ávallt besta fjármálafyrirtækið á Ís
Átökin um SPRON
Eftir Björn Bjarnason
VETTVANGUR
Í RÍKJUM araba er samfélagmanna að mörgu leyti aftar-lega á merinni ef borið er sam-an við sex önnur heimssvæði
og einkum er ástandið slæmt í
þrennu tilliti: skortur er á frelsi, kon-
ur fá ekki að njóta sín og þekking-
aröflun er bágborin. Þetta kemur
fram í þróunarskýrslu sem virtir
fræðimenn og sérfræðingar frá
arabalöndunum gerðu á vegum
Sameinuðu þjóðanna og birt var í
vikunni. Skýrsluhöfundar mæla
meðal annars með því að komið verði
á „frjálsum, heiðarlegum og reglu-
bundnum kosningum“, losað verði
um tök skriffinna á frjálsum félaga-
samtökum og fjölmiðlafrelsi aukið.
Hvatt er til að mannréttindi verði
virt og dómstólar verði sjálfstæðir.
Bandaríska dagblaðið The New
York Times fjallaði um skýrsluna í
leiðara á fimmtudag og hældi höf-
undum hennar fyrir að tjá sig skýrt
og umbúðalaust. Blaðið benti á að
frelsi og lýðræði hefði sótt hratt
fram síðustu áratugi um nær allan
heim, arabaríkin væru undantekn-
ingin frá þeirri reglu. Bandaríkin
hafi lengi stutt dyggilega spillta og
einræðishneigða arabaleiðtoga og
látið duga að biðja þá um fullnægja
olíuþörfum vesturlanda og valda
ekki Ísrael allt of miklum vandræð-
um. „Afleiðingin er sú að of margir
ungir arabar eiga auðveldara með að
tengja ímynd Bandaríkjanna við
harðstjórana sem þau styðja í Mið-
austurlöndum en umburðarlynda
lýðræðisstefnuna sem fylgt er í
Bandaríkjunum sjálfum.“
Hin heimssvæðin sex sem ætlunin
er að gera úttekt á eru Afríka sunn-
an Sahara, Suður- og Austur-Asía,
Rómanska Ameríka, Evrópa, Eyja-
álfa og Norður-Ameríka. Ríki Araba
eru 22 og þar búa alls um 280 millj-
ónir manna en vegna mikillar fjölg-
unar í flestum þeirra er gert ráð fyr-
ir að mannfjöldinn verði allt að 450
milljónir eftir 20 ár.
Um 65 milljónir fullorðinna araba
kunna ekki að lesa og ólæsið er um
50% meðal kvenna. Talið er að um
tíu milljónir barna í ríkjun
ekki skóla. Arabaríkin verj
tímaritsins The Economist
til menntunar en önnur þr
en peningarnir nýtast illa,
tiltölulega lítið um skapa
menntir eða kvikmyndager
eru þýddar um 300 erlendar
ári að jafnaði í löndum ara
samanburðar þýða Grikk
sinnum fleiri bækur.
Fram kemur að arabarí
0,5% af þjóðarframleiðslu
vísindarannsókna en sam
hlutfall er 2,9% í Japan. O
0,6% íbúa arabalandanna no
notkunin er enn minni í ar
um en í Afríku sunnan Sa
er þó fátækasta svæði í heim
Vandamálin skilgre
Rima Khalaf Hunaidi, fyr
aðstoðarforsætisráðherra
stjórnaði verkinu sem tók
uði. Sagði hún að í skýrslu
ekki sett fram áætlun um
en vandamálin skilgreind
Arabar auki
kvenfrelsi
og þekkingu
Jórdanskar stúlkur úr r
Palestínu á samkom
Þjóðirnar hvattar til að taka sig á í
nýrri skýrslu arabískra sérfræðinga
BETUR MÁ EF DUGA SKAL
ASÍ hefur nú um nokkurt skeið gertverðsamanburð í verslunum hér-lendis þar sem að auki er kannað
verð erlendis til hliðsjónar. Þessi tilhög-
un er lofsverð, því hún sýnir með afger-
andi hætti hvar ætla mætti að verð-
myndun hér væri óeðlileg miðað við
önnur lönd og ýtir þannig undir heil-
brigða og raunhæfa neytendavitund.
Kostir þessa samanburðar við erlenda
verslun komu mjög vel fram í verðkönn-
un ASÍ á grænmeti og ávöxtum þann 19.
júní sl. sem birtist hér í blaðinu á
fimmtudag. Þar kemur í ljós að Bónus
stendur sig best þegar kemur að lágu
vöruverði á Íslandi, en samt sem áður er
afar athyglisvert að sjá að af 42 vöruteg-
undum voru 23 ódýrastar í Tesco í Lond-
on. Í alltof mörgum tilfellum var verð-
munurinn á milli verslana hér og í
London mjög mikill (í tíu tilvikum var
verð hér yfir 200% hærra) og hið hvers-
dagslega jöklasalat var rúmlega 7 sinn-
um dýrara hér í versta tilfellinu og nærri
þrisvar sinnum dýrara í ódýrasta tilfell-
inu. Það eitt segir sína sögu um að betur
má ef duga skal.
Verðmunur á ávöxtum hér og erlendis
er minni en á grænmeti og segja má að
þar standi íslenskar verslanir sig mun
betur, bjóða jafnvel stundum betra verð
þó aldrei muni mjög miklu. Samskonar
aðhaldi ætti að vera hægt að ná fram í
verslun með flestallt grænmeti svo ljóst
er að neytendur verða að halda áfram að
knýja á um að grænmetisverð lækki í
réttu samræmi við þá möguleika sem að-
gerðir ríkisstjórnarinnar fyrr á þessu ári
leyfa. Það vekur athygli að verð á græn-
meti hjá Tesco er mun jafnara en hjá
okkur því að steinselju undanskilinni fer
kílóverð ekki yfir 307 kr. á neinni tegund
og á flestum tegundum er kílóverð innan
við 200 kr. Hér á landi fer kílóverð á
sumum tegundum grænmetis vel yfir
700 krónur þar sem þær eru dýrastar og
í því sambandi vekur sérstaka athygli að
kílóverð á kúrbít, eggaldini og sætum
kartöflum er mjög hátt í öllum verslun-
um hér og munar 405%, 283% og 339% á
verði Tesco og hæsta verði hér. Allt eru
þetta þó hversdagslegar grænmetisteg-
undir og síður en svo vandmeðfarnar svo
erfitt er að finna haldbær rök fyrir þessu
háa verði. Ef hægt er að þoka verði á
margumræddum agúrkum niður í það
sem lægst gerist í Evrópu, eða í 119 kr.,
af hverju er þá ekki hægt að finna ná-
skylda tegund, kúrbítinn, fyrir minna en
299 kr. þegar mjög litlu munar á verði á
þessum tveimur tegundum í Tesco? Og
það má geta þess í þessu sambandi að
verð á kúrbít var í flestum verslunum
tæpar 500 kr. og fór allt uppí 729 kr.
Eins og Morgunblaðið hefur áður bent
á er mjög mikilvægt að kanna ekki ein-
ungis verð á algengustu tegundum
grænmetis í slíkum könnunum, heldur
einnig á þeim tegundum sem lands-
mönnum er meira nýnæmi að. Þannig er
hægt að efla verðskyn neytenda í heild
en þeir virðast alltof oft sætta sig við
óheyrilega hátt verð á því grænmeti sem
enn er talið framandi eða jafnvel mun-
aðarvara hér á landi, þó það teljist til
hversdaglegra matvæla annars staðar.
Með slíku aðhaldi er einnig hægt að
hvetja verslanir til að auka fjölbreytni í
grænmetisborðum sínum þannig að
neytendur geti sniðgengið algengar teg-
undir þegar þær hækka í verði og gerst
djarfari í vali á öðru grænmeti í sam-
ræmi við það sem er ódýrast hverju
sinni.
LENGRI SKÓLATÍMI
Skiptar skoðanir eru um þá ákvörðunFræðsluráðs Reykjavíkur að bæta
einni kennslustund á dag við stundaskrá
sjö til níu ára barna.
Hún gerir ráð fyrir að börnum standi
til boða að vera í skólanum til u.þ.b.
14.30 í stað 13.30. Breytingin tekur gildi
í áföngum; fyrst í Breiðholti og Vest-
urbæ næsta haust. Fleiri hverfi bætast
við haustið 2003 og þau sem eftir eru ár-
ið 2004. Ekki verður um mætingar-
skyldu að ræða fyrr en breytingin hefur
tekið gildi hjá öllum skólum borgarinn-
ar.
Í Morgunblaðinu á miðvikudag kemur
fram að skólastjórar eru ekki á eitt sátt-
ir um samþykktina, meðal annars vegna
þess að sumir hverjir óttast að kennslu-
stundir séu orðnar of margar hjá þess-
um aldurshópi. Aftur á móti eiga þeir
von á að langstærstur hluti nemenda
komi til með að nýta sér möguleikann.
Það hlýtur að benda til þess að foreldrar
séu sáttir við þessar breytingar enda
stór hluti nemenda í heilsdags gæslu.
Í samþykktinni kemur fram að draga
eigi úr heimavinnu samfara breyting-
unni sem þýðir væntanlega að kennslu-
stundin verði meðal annars nýtt í heima-
nám. Það verður að teljast jákvætt að sá
tími sem foreldrar hafa með börnum
sínum verði nýttur í annars konar sam-
verustundir en heimanám þó svo að ein-
hver hluti heimanáms fari fram á heim-
ilinu undir leiðsögn foreldra, því það er
mikilvægt að foreldrar fylgist vel með
námi barna sinna og ábyrgðinni ekki al-
farið velt yfir á skólana.
Hlíðaskóli náði í ár, þriðja árið í röð,
hæstu meðaleinkunn á samræmdum
prófum 10. bekkjar á landsvísu, en í
skólanum stunda á sjötta hundrað börn
og unglingar nám. Í samtali við Morgun-
blaðið segir Árni Magnússon, skóla-
stjóri Hlíðaskóla, að fyrst og fremst
megi þakka árangurinn góðri kennslu í
skólanum frá upphafi námsferils nem-
enda. Lítið sé um mannabreytingar
bæði hvað varðar kennara og annað
starfslið skólans. „Þegar fólk er búið að
vera lengi í starfi og orðið vant því að
búa nemendur undir próf er ósköp eðli-
legt að betri árangur náist en í skólum
þar sem kennarar staldra stutt við,“
segir Árni.
Meðal þeirra áhrifa sem lenging
skóladagsins getur haft er að auðvelda
skólum að búa til fullar stöður fyrir
kennara. Má því búast við að kennarar
staldri lengur við vegna meira öryggis í
starfi.
Skólastjóri Hlíðaskóla bendir á að
skólinn er með hæstu meðaleinkunn í
bóklegum greinum en þrátt fyrir það sé
mikil áhersla lögð á nám í verk- og list-
greinum í skólanum. Það er tilvalið að
skólarnir reyni að nýta viðbótar-
kennslustundina í að auka vægi verk- og
listgreina í skólastarfinu, því þol barna
á þessum aldri við ástundun hefðbund-
ins bóknáms er takmarkað. Ef hægt
verður að bjóða upp á aukna fræðslu til
að mynda um nánasta umhverfi þar sem
fróðleikur og hreyfing eru samtvinnuð
þá er það af hinu góða. Eins má benda á
starf sem Hlíðaskóli hefur þróað en þar
er rekin listasmiðja fyrir nemendur í
eldri árgöngum. Það er hugmynd sem
skólastjórnendur ættu að hafa í huga
þegar skólastarf barna á aldrinum sjö til
níu ára verður skipulagt með tilliti til
lengri skóladags en áður.