Morgunblaðið - 06.07.2002, Page 36

MINNINGAR
36 LAUGARDAGUR 6. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Sigurlaug Árna-dóttir fæddist á
Sauðárkróki 6. febr-
úar 1910. Hún lést á
Hjúkrunarheimilinu
á Höfn í Hornafirði
26. júní síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru hjónin séra
Árni Björnsson, f.
1.8. 1863, d. 26.3.
1932, og Líney Sig-
urjónsdóttir, f. 6.10.
1873, d. 8.10. 1953.
Bróðir Líneyjar var
Jóhann Sigurjónsson
skáld, f. 19.6. 1880.
Sigurlaug var fjórða yngst af 12 al-
systkinum. Systkini hennar voru
Björn Einar, Sigurjón Þorvaldur,
Snjólaug Guðrún, Páll Kristinn,
Elín Málfríður, Árni Björn, Sigur-
laug Margrét (dó á fyrsta ári), Þor-
valdur, Margrét Guðný, Helga Álf-
heiður og Ingibjörg. Ingibjörg er
ein á lífi. Sigurlaug giftist 8.8. 1937
Skafta Benediktssyni frá Hlíð í
Lóni, f. 17.10. 1911, d. 9.9. 1996.
Þau keyptu jörðina Hraunkot í
Lóni og bjuggu þar frá hausti 1937
ásamt Guðlaugu systur Skafta, f.
25.3. 1903, d. 4.7. 1995. Árið 1956
fluttust að Hraunkoti feðgarnir
Friðrik Baldvin Jónsson, f. 29.6.
skaftfellskra kvenna. Hún sat
lengi í formannaráði Kvenfélaga-
sambands Íslands og sat landsþing
þess. Hún sat einnig fulltrúaráðs-
fundi og landsfundi Kvenréttinda-
félags Íslands, og á vettvangi þess
bar hún árið 1952 upp tillögu um
að í hverri sveitarstjórn, nefnd og
ráði á Íslandi skyldi sitja að
minnsta kosti ein kona. Sigurlaug
átti lengi sæti í hreppsnefnd Bæj-
arhrepps og var ein fyrsta kona á
Íslandi til að gegna því starfi. Hún
sat í Byggðasafnsnefnd og Þjóðhá-
tíðarnefnd Austur-Skaftafellssýslu
1975. Sigurlaug sá um útgáfu á
bókum Guðlaugar mágkonu sinn-
ar og las sögur hennar upp í út-
varpi ásamt frumsömdum erindum
sínum. Hún þýddi einnig allmarg-
ar bækur og sá um útgáfu þeirra.
Fyrir störf sín að félags- og menn-
ingarmálum fékk hún riddara-
kross Fálkaorðunnar árið 1975.
Sigurlaug var frumkvöðull í garð-
rækt. Þau Skafti komu upp skrúð-
garði þar sem hún kom upp af
fræjum ýmsum skrautjurtum frá
fjarlægum heimshlutum. Hún fékk
fyrir þau störf viðurkenningar
víða að, þar á meðal frá Garð-
yrkjufélagi Íslands árið 1985. Auk
allra annarra starfa gegndi Sigur-
laug mikilvægu uppeldisstarfi.
Hún fóstraði mikinn fjölda sumar-
barna, sem sum áttu Hraunkot að
athvarfi og öðru heimili.
Útför Sigurlaugar verður gerð
frá Stafafellskirkju í Lóni í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
1916, og Friðrik Bald-
vin Friðriksson, f.
17.6. 1955. Sigurlaug
gekk Friðriki yngri í
móðurstað, en móðir
hans Kristín Stefáns-
dóttir frá Hlíð í Lóni,
f. 13.12. 1922, dó frá
honum 23.2. 1956.
Kristín var hálfsystir
Skafta og Guðlaugar.
Sigurlaug lauk
námi frá Kvennaskól-
anum í Reykjavík og
lærði hjúkrun. Hún út-
skrifaðist frá Hjúkr-
unarskóla Íslands árið
1933, í fyrsta útskriftarárgangi.
Hún stundaði síðan framhaldsnám
í Englandi og Belgíu í eitt ár og
vann á Hvítabandinu og Röntgen-
deild Landspítalans 1934–1937.
Sigurlaug starfaði mikið að félags-
og menningarmálum bæði í heima-
sveit og á landsvettvangi. Hún var
organisti í Stafafellskirkju í nærri
60 ár. Hún starfaði í ýmsum fé-
lagasamtökum og var formaður
sumra þeirra um lengri eða
skemmri tíma. Þeirra á meðal voru
Sóknarnefnd Stafafellssóknar, Fé-
lag áfengisvarnarnefnda í Austur-
Skaftafellssýslu, Kvenfélagið
Grein í Lóni og Samband austur-
Konan bláklædda
– þín bjarta trú –
kyssti augu þín
á æskudögum.
Þú sást því land
og ljósar hallir
þar dapureygðir sjá dimmu.
(Jóhann Sigurjónsson.)
Látin er frænka mín Sigurlaug
Árnadóttir, Hraunkoti í Lóni. Nú
gengur hún ekki lengur um blóma-
garðinn sinn við svartan harmravegg
þessi greinda, fallega og ljúfa kona né
heldur sinnir sveitungum sínum og
öðrum gestum af þeirri ástúð sem
þeim einum er gefið sem elska og
virða allt líf og hlotnast að launum
innri og ytri ró.
Einstaka sinnum hendir að and-
blær frá heimsmenningu berst inní
stofu á litlum bóndabæ í afskekktri
sveit og kona sem kemur utan úr hin-
um stóra heimi hristir saman með
ótrúlegum hætti friðsæld, vit og góð-
vild. Mér er sagt að langamma mín og
móðursystir Sigurlaugar hafi verið
kona af þessu tagi og báðar skilja þær
eftir sig góðvild í hverju gengnu spori
í raun frá barnæsku og til grafar.
Móðir mín og Sigurlaug voru tví-
menningar í báðar ættir, afi minn og
faðir hennar kvæntust systrum frá
Laxamýri í Aðaldal.
Svo náinn var þessi skyldleiki að
kyrrlátt augnaráð frænku minnar
lengdi návist mína við móður mína
um mörg ár eftir lát hennar.
Skýringin á langlífi frænku minnar
var eilíf falleg hugsun um allt og til
allra.
Fé og frami
eru fallvölt hnoss
hraukar hrungjarnir.
Sætust minning
og sætastur arfur
Eru ástarfræ
í akri hjartans.
(Jóhann Sigurjónsson.)
Friðrik yngra og Friðrik eldra í
Hraunkoti votta ég samúð mína.
Knútur Bruun.
Um miðjan síðastliðinn júní vorum
við hjón og yngsta dóttir okkar í
nokkurra daga heimsókn hjá vinkonu
okkar og fóstru, Sigurlaugu Árna-
dóttur frá Hraunkoti í Lóni. Henni
voru þá þrotnir kraftar, en hugurinn
var skýr sem endranær. Hún fann að
jarðvist hennar var senn að ljúka og
sú stund nálgaðist er hún færði sig yf-
ir á annað tilverusvið. Hún vildi
ganga frá ýmsum málum hérna meg-
in og sinna nokkrum erindum áður en
stundin kæmi og hafði okkur til lið-
sinnis um skamma hríð. Hún gekk til
þessara verka eins og hún hafði ávallt
gengið til allra sinna verka, af æðru-
leysi, yfirvegun og rökvísi. Milli þess
sem kvalir og máttleysi sóttu að henni
merkti hún myndir, fór í gegnum
skjöl og pappíra, skrifaði niður minn-
isatriði og sagði okkur til verka af fá-
gætri nákvæmni og skarpskyggni.
Þannig var einnig sú Sigurlaug
sem ég man fyrst eftir 1957, þá 5 ára
gamall í mínu fyrsta sumarfóstri í
Hraunkoti. Hún var sem tiginborin í
framgöngu, í senn ströng og full
hlýju, í senn staðföst í skoðunum og
auðmjúk í fasi. Hún var raunar komin
af skáldum og menntafólki og var
sjálf ritfær og hagmælt. Menntun
sína og hæfileika bar hún ekki á torg,
en það duldist engum þegar hún tjáði
sig um menn og málefni að það var
innistæða fyrir allri hennar orðræðu.
Þau urðu 9, sumrin sem ég dvaldist
við leik og störf í Hraunkoti hjá Sig-
urlaugu, Skafta bónda hennar, Guð-
laugu, Friðriki og Frirra. Þar voru
gjarna mörg börn því vinahópurinn
var stór og öllum þeim ljóst að sum-
ardvöl í Hraunkoti væri heilladrjúgt
uppeldisframlag til ungviðisins. Það
var oft handagangur í öskjunni og
dagarnir urðu langir. Engin uppeld-
isstofnun nútímans gæti veitt það
sem sumrin í Hraunkoti veittu okkur
sumarbörnunum. Heyskapur og girð-
ingavinna með Skafta voru engin
„leikjanámskeið“ heldur verknám
með menntandi ívafi ljóða og sagna.
Guðlaug gæddi tilveruna dulúð og
glæddi líf í hvern stein. Fylgjur og
fyrirboðar, álfar og huldufólk voru
staðreyndir eins og símastaurinn í
hlaðinu. Friðrik var veiðimaðurinn,
sem bar björg í bú. Í huga barnsins
var líf hans lifandi hetjusögn, eins og
af landnema á fjarlægum slóðum.
Inni á heimilinu ríkti svo Sigurlaug
með aga, yfirvegun og rökhyggju.
Skrúðgarðurinn undir heimaklettin-
um var hennar hallargarður með
blómskrúði fjarlægra landa. Þar var
hún allar þær stundir sem gáfust milli
heimilisstarfa, félagsmálastarfa, rit-
starfa og safnaðarstarfs. Þessar
stundir voru gjarna frá 3 til 4 í sum-
arnóttinni til rismála hjá okkur hin-
um. Ég fékk aldrei botn í hvenær hún
svæfi, því þegar ég lagðist til hvílu
seint að kvöldi þá settist hún við
skriftir fram á nótt.
Vinskapur fjölskyldu minnar við
Hraunkotsfólk hófst með kynnum
Guðlaugar og Birnu stóru systur,
þegar hún var lítil hnáta að veltast á
blettinum við læknisbústaðinn á
Höfn. Þarna við Garðshornið var því
lagður steinn í undirstöðu tilveru okk-
ar systkina allra.
Makar okkar og börn hafa notið
allrar sömu vináttu Hraunkotsfólks
eins og við sjálf. Hraunkotið og Lónið
hefur einnig orðið „heima“ hjá þeim.
Ein dóttir okkar hjóna ber nafn Sig-
urlaugar. Milli þeirra myndaðist mik-
il og hlý vinátta og fylgdust þær náið
hvor með hinnar högum fram á síð-
asta dag. Þegar litla Sigurlaug tók að
iðka skautadans af mikilli list og varð
þar einskonar brautryðjandi varð það
nöfnu hennar mikið áhugamál og
gerðist hún ötull áhorfandi og lesandi
íþróttafrétta. Hún tók af áhuga þátt í
umræðum um öll þeirrar iðkunar að-
skiljanlegu fræði og studdi við bakið á
nöfnu sinni með ráðum og dáð.
Sigurlaug var framsýn kona, enda
vel menntuð og sigld. Hún fylgdist
grannt með öllum nýjungum samtím-
ans og vildi virkja þær til framfara í
þágu þeirra markmiða sem hún trúði
á í lífinu. Hún setti sig inn í öll þau við-
fangsefni sem við sumarbörnin og
okkar fólk tókum að okkur þegar við
uxum úr grasi. Maður kom aldrei að
tómum kofa í Hraunkoti þótt rætt
væri um viðfangsefni sem þóttu bæði
fagleg og flókin.
Eitt síðasta árið sem Sigurlaug bjó
í Hraunkoti áskotnaðist henni gömul
tölva. Hún umgekkst þessa nýju
tækni af mikilli virðingu, en staðráðin
í að ná valdi á henni til að geta nýtt
sér hana til þeirra verka sem hún átti
óunnin á sviði ritlistarinnar. Eftir að
hún kom á Skjólgarð vannst henni
loksins tími til að læra á þetta töfra-
tæki nútímans. Þaðan í frá varð það
skemmtilegt hjáverk í öllum heim-
sóknum að leiðbeina henni með ým-
islegt er laut að tölvutækninni. Hún
þýddi síðan stóra bók og sló inn í tölv-
una þá komin á tíræðisaldur. Eitt af
síðustu verkum hennar vikurnar áður
en hún dó var að slá inn handrit einn-
ar bókar Guðlaugar heitinnar mág-
konu sinnar, sem hún hafði hug á að
gefa út aftur þar sem henni þótti eitt-
hvað hafa misfarist í fyrri útgáfu.
Hraunkot er í vitund okkar dul-
magnaður staður á skilum margra
heima. Þar býr huldufólk í hverjum
kletti og sérhver draumur getur í
senn verið veruleiki. Þetta varð okkur
sumarbörnunum öllum ljóst og okkur
var ríkulega innrætt virðing fyrir
hverjum steini og kletti, hverju blómi
og hverri mosaþúfu. Sú virðing var
virðing fyrir landinu og lífinu, virðing
fyrir þeim gildum sem álfurstar allra
tíma virða að vettugi.
Lónið og Hornafjörðurinn eru ekki
söm þótt fjöllin séu enn á sínum stað
og mófugl syngi í engjum. Það er
skarð í tilveru okkar sem ekki verður
fyllt að sinni.
Við vottum Frirra og Friðriki og
öðrum aðstandendum innilega sam-
úð,
Árni Kjartansson
og fjölskylda.
Í dag kveðjum við yndislega mann-
eskju. Sigurlaug er sennilega hvíld-
inni fegin enda búin að lifa lengi og
vel. Þegar við töluðum síðast við hana
var hún að kveðja, því hún vissi að
hverju stefndi. Hún kveið ekki dauð-
anum enda trúði hún á að líf tæki við
eftir þetta líf og spurði jafnvel hvort
hún ætti ekki að skila kveðju.
Við systkinin vorum svo lánsöm að
vera í þeim fjölmenna hópi barna sem
Sigurlaug kallaði sumarbörnin sín. Á
hverju vori tók hún á móti okkur í
sinn mjúka faðm og kvaddi okkur á
haustin með fallegum óskum um að
Guð verndaði okkur og blessaði alla
tíð. Sem unglingur var mamma okkar
sumarbarn hjá Sigurlaugu, Skapta og
Guðlaugu í Hraunkoti. Þar mynduð-
ust ævarandi vináttu- og tryggðar-
bönd sem við systkinin nutum góðs af
öll okkar uppvaxtarár og búum ávallt
að.
Sigurlaug var ákaflega trúuð kona
og lifði samkvæmt öllu því besta sem
kristin trú boðar og allir þeir fjöl-
mörgu sem kynntust henni fundu það
og sáu að góðmennskan og hjarta-
hlýjan streymdi frá henni.
Henni var annt um allt líf og þá
ekki síst gróðurinn og blómin. Hún
var framúrstefnukona í garðrækt og
heilsurækt. Löngu áður en það tíðk-
aðist að hafa skrautgarða við bónda-
býli byrjaði hún að búa til sinn fallega
og fjölbreytta garð. Í garðinum voru
plöntur frá öllum heimshornum. Sig-
urlaug skrifaðist á við fólk út um allan
heim og fékk oft send fræ sem hún
síðan kom til í garðinum sínum. Hún
pantaði einnig sjálf fræ á hverju vori,
aðallega frá Englandi. Eitt sinn pant-
aði hún sjaldgæft fræ af kvisti. Henni
tókst að koma einum þeirra til og síð-
an urðu þeir fleiri. Þessi kvistur heitir
núna Sigurlaugarkvistur og er víða til
á landinu því Sigurlaug var ákaflega
örlát á afleggjara. Margar fleiri teg-
undir eru upphaflega frá henni komn-
ar en við kunnum ekki að nefna þær.
Á fjölmennu og mjög gestkvæmu
heimili var mikið annríki. Til að geta
sinnt garðinum var hún yfirleitt byrj-
uð að vinna í honum kl. sex á morgn-
ana.
Síðan tóku við dagleg störf hús-
móðurinnar. Hún var mikill snillingur
í matargerð, bakstri og reyndar öllu
því sem hún tók sér fyrir hendur.
Maturinn í Hraunkoti var oft frá-
brugðinn því sem yfirleitt var eldað í
sveitum í þá daga. Þarna smökkuðum
við í fyrsta sinn salat með skarfakáli,
fíflablöðum og arfa. „Mjög hollt og
gott“ sagði Sigurlaug og fræddi okk-
ur um leið á því hvaða dýrindis vítam-
ín við værum að fá í kroppinn. Hún
var alltaf ákaflega vakandi og næm á
hvað væri gott fyrir okkur bæði and-
lega og líkamlega.
Sigurlaug var menntuð hjúkrunar-
kona. Hún fór í framhaldsnám til
Englands og Belgíu. Á þeim tíma fóru
ekki margar ungar stúlkur til náms í
útlöndum. Hún var alla tíð mikil
heimskona í fyllstu merkingu þess
orðs. Ekki löngu eftir heimkomuna
kynntist hún Guðlaugu Benedikts-
dóttur og giftist Skapta bróður henn-
ar. Saman byggðu þau upp Hraunkot
og gerðu það að slíku myndarbúi að
sögur fóru af. Margir ferðamenn
gerðu sér ferð niður sandana til að
skoða húsið og garðinn undir klett-
unum. Oftar en ekki var ferðamönn-
um boðið í kaffi og dýrindis kökur eða
í mat. Hraunkot eignaðist einnig nær-
liggjandi jarðir þegar þær lögðust í
eyði.
Þegar mamma okkar dó 7. ágúst
1996 hafði Sigurlaug mikinn hug á að
koma og vera viðstödd jarðarförina
en taldi þó ekki miklar líkur á að hún
kæmist því hún vildi helst ekki fljúga
og treysti sér ekki almennilega í
langa bílferð að austan. Það var okk-
ur því mikið gleðiefni á þessari sorg-
arstundu að hitta hana meðal kirkju-
gesta. Hún lét sig hafa það að sitja í
bíl alla þessa leið, þó svo hún ætti erf-
itt með það til að geta kvatt mömmu
með okkur. Með henni var Frirri
(Friðrik yngri) og óskaplega fallegur
krans búinn til úr blómum frá garð-
inum hennar.
Fyrir tveim árum kom Dóra við hjá
Sigurlaugu á Hjúkrunarheimilinu
Skjólgarði á Höfn þar sem hún var
búsett síðustu árin. Sigurlaug var þá
90 ára og vann að þýðingu norskrar
bókar. Hún handskrifaði allt. Dóra
vissi að Sigurlaug átti tölvu og bauðst
til að sækja tölvuna í Hraunkot þann-
ig að hún gæti nýtt hana. Sigurlaug
sagðist aldrei hafa komist upp á lag
með að nota tölvu til að skrifa en var
alveg tilbúin til að leyfa Dóru að koma
sér af stað. Þær sátu síðan saman í
nokkra klukkutíma og það nægði til
að Sigurlaug vann alla þýðingu bók-
innar á tölvu. Það myndu ekki marg-
ir, sem eru miklu yngri, leika þetta
eftir. Þetta er bara lítið dæmi um
hvað Sigurlaug var alltaf með hugann
opinn, vinnusöm og dugleg. Hún
fylgdist alla tíð vel með því sem var að
gerast í lands- og heimsmálunum og
myndaði sér skoðanir sem gaman var
að ræða um við hana. Maður kom
aldrei að tómum kofunum hjá Sigur-
laugu.
Það eru ákveðin kaflaskil í lífi okk-
ar nú þegar Sigurlaug, Skapti og
Guðlaug hafa kvatt okkur í bili. Þetta
góða fólk sem gaf og kenndi okkur
svo margt.
Við viljum að leiðarlokum þakka
þeim öllum allt það sem þau voru okk-
ur systkinunum og fjölskyldum okkar
allt frá því að við munum eftir okkur.
Nú eru þau sameinuð aftur og
mamma okkar örugglega ekki langt
undan. Við vitum að þið vakið öll yfir
velferð okkar og fylgist með úr fjar-
lægð.
Við sendum feðgunum í Hraunkoti
okkar dýpstu samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning Sigurlaugar
Árnadóttur.
Dóra, Tryggvi, Herdís,
Ásgeir og Sólveig
Bjargar- og Pálsbörn.
Að morgni hins 26. júní, þegar
morgunsólin sindraði á hornfirsku
jöklana og fjallahringurinn speglaðist
í firðinum, kvaddi Sigurlaug Árna-
dóttir hinstu kveðju á Hjúkrunar-
heimilinu Skjólgarði á Höfn í Horna-
firði. Mér mun seint líða úr minni sú
kyrrð og friður sem ríkti þennan
morgun þegar þessi hugljúfa og kyrr-
láta kona kvaddi þennan heim.
Frá því að ég man fyrst eftir mér
hefur verið mikil vinátta á milli for-
eldra minna og heimilisfólksins í
Hraunkoti, en samt kynntist ég Sig-
urlaugu fyrst vel eftir að hún fluttist á
Skjólgarð fyrir um tveimur og hálfu
ári. Hef ég notið þess að geta heim-
sótt hana að staðaldri síðan og haft
betri tíma til að ræða við hana en áður
fyrr, á annríku og mannmörgu sveita-
heimili.
Aðfaranótt hins 26. júní þegar
komið var að kveðjustund leituðu
minningarnar á hugann og allar þær
ánægjustundir sem við áttum saman
rifjuðust upp. Sigurlaug lifði mikla
umbrotatíma í nær heila öld og talaði
oft um alla þá tækni og breytingar í
þjóðfélaginu sem hún upplifði. Hún
var afskaplega jákvæð kona og fljót
að tileinka sér allar nýjungar og til
marks um það, þá eignaðist hún tölvu
eftir að hún kom á Skjólgarð nær ní-
ræð að aldri, og notaði hana m.a. við
bókaþýðingar sem hún hafði mikla
ánægju af.
Sigurlaug fæddist 6. febrúar árið
1910 á Sauðárkróki og dvaldi þar
fyrstu þrjú ár ævinnar, en foreldrar
hennar, sr. Árni Björnsson, prestur
og prófastur frá Höfnum á Skaga, og
kona hans, Líney Sigurjónsdóttir frá
Laxamýri, eignuðust tólf börn, en þar
af komust ellefu upp. Á heimilinu
dvaldi einnig föðursystir Sigurlaugar
og nafna, sem „tók við“ eldri börn-
unum jafnóðum og þau yngri fæddust
SIGURLAUG
ÁRNADÓTTIR