Morgunblaðið - 14.07.2002, Blaðsíða 17

fór ég fram og þær ræddu málin. Það
samdist þannig á milli okkar að þær
kæmu ekki seinna heim en kl. 3 á
nóttunni eftir böll en ég bauðst til að
keyra þær og sækja á böllin og líka
útvega þeim far með strákunum í ná-
grenninu. Þetta gekk eftir en stund-
um var gert grín að því þegar ég var
að hringja í strákana og biðja um far
fyrir þær og keyra þær sjálf á
Volkswagen-bílnum mínum.
Það var oft mikið álag á þessar
stúlkur. Börnin sem við vorum með
komu sum frá heimilum sem áttu í
erfiðleikum, t.d. vegna veikinda og
eins voru hjá okkur börn sem nú
myndu vera kölluð ofvirk og voru á
lyfjum. Læknirinn í Laugarási tók af
þeim lyfin og þá færðist nú fjör í leik-
inn. Ég brá á það ráð að láta þessi
börn hafa nóg fyrir stafni, sendi þau í
myndarlegar gönguferðir með nesti.
Þau fóru að gá að minknum, rekja
slóð refsins, safna ánamöðkum –
gengu á fjöll og þannig mætti lengi
telja. Heimkomin og þreytt að kvöldi
fóru þau beint í bað. Eftir baðið fóru
þau ánægð að borða og sofa og þannig
leið sumarið. Svona gekk þetta í
nokkur ár.
Ég hef verið mikið í félagsstarfi.
Var um árabil í stjórn Norræna fé-
lagsins og einnig Náttúrulækninga-
félagsins. Kennari á hins vegar ekki
að vera í stjórnmálavafstri. Ég vil
geta átt þess kost að kjósa gott fólk úr
öllum flokkum. Það er sama hvaðan
gott kemur. Jón Baldvin Hannibals-
son kenndi um tíma í Hagaskóla. Við
urðum stundum samferða á morgn-
ana og ræddum þá um landsins gagn
og nauðsynjar. Hann sagði mig vera
pólitískt viðrini og með það er ég
ánægð.
Ferðaskrifstofan Víðsýn
Svo eitt sumarið fór ég með bróð-
urbörn mín tvö, sem voru mér afar
handgengin, til Kaupmannahafnar til
að heimsækja „farmor“ og sjá borg-
ina. Ég hafði keypti flugmiða hjá
Sunnu og ekki hafði ég verið í Kaup-
mannahöfn nema í nokkra daga þegar
Guðni í Sunnu fékk mig í vinnu sem
fararstjóra og krakkarnir reyndust
mér heilmikil hjálp. Þetta leiddi til
þess að ég varð stöðvarstjóri ferða-
skrifstofunnar Sunnu í Kaupmanna-
höfn í ein átta sumur og hafði bróð-
urbörn mín með mér í nokkur sumur.
Þessi tími í Kaupmannahöfn var
mér mikils virði. „Farmor“ var á lífi
þegar þetta var og ég gat verið henni
innan handar. Hún var annars afar
hress – mikil málamanneskja. Hún
fór meira að segja í spönskunám í há-
skólanum þegar hún var 82 ára. Hún
var þeirrar skoðunar að fólk héldi sér
ungu með því að umgangast ungt fólk.
Systir hennar, ári yngri, fór í nútíma-
sögu um svipað leyti.
Árið 1979 stofnuðum við séra
Frank M. Halldórsson saman ferða-
skrifstofu sem við kölluðum Víðsýn.
Við Frank höfðum kennt saman við
Hagaskóla í 25 ár og hann hafði einnig
verið fararstjóri fyrir Guðna í Sunnu.
Víðsýn starfaði í rösk tvö ár og gekk
mjög vel, eða þar til ég varð að velja á
milli ferðamálanna og kennslunnar.
Ég valdi kennsluna af því að ég get
ekki hugsað mér skemmtilegra starf
og prestsstarfið átti hug sr. Franks
allan.“
Þótt Jóna Ingibjörg hafi hvorki
gifst né eignast börn er hún aldeilis
ekki á flæðiskeri stödd í fjölskyldu-
málunum, það heyri ég á því hve oft
GSM-síminn hennar hringir meðan á
samtalinu stendur og ungar frænkur
hennar eiga erindi við hana.
„Bróðir minn og mágkona eignuð-
ust þrjú börn og voru svo elskuleg að
leyfa mér að eiga þau að hluta með
sér, þetta voru barnabörn þeirra,“
segir hún eins og til skýringar eftir
nokkur símtöl. Hún getur þess að
elsti bróðursonur hennar, sem dvaldi
hjá henni ýmist á vetrum eða sumrum
á sínum uppvaxtarárum, hafi látið
elstu dóttur sína heita í höfuðið á sér.
„Mér finnst ég þannig vera svolítil
amma,“ segir hún með sinni einörðu
og hressilegu röddu.
Af samtalinu við hana má ljóst vera
að ekki aðeins bróðurbörn hennar eigi
henni gott að gjalda heldur og þau
fjöldamörgu börn sem hún hefur gætt
og kennt og átt hlut í að koma til
manns.
„Eins og ég sagði áðan hef ég lagt á
það áherslu við nemendur mína að
finna góðu hliðarnar á fólki og muna
að það geta ekki allir allt. Sumir fæð-
ast þannig að þeir þurfa ekkert fyrir
náminu að hafa og fá alltaf háar ein-
kunnir, aðrir ná aldrei hæstu ein-
kunn, hversu sem þeir reyna. Svona
er þetta. Hitt er annað að öll höfum
við kosti og erum nauðsynleg í sam-
félaginu.
Ég segi líka stundum við krakkana:
„Sumir eru heppnir og fá endajaxlana
17 ára en aðrir ekki fyrr en 26 ára, það
er ekki hægt að heimta af manni að
nota jaxla sem ekki eru komnir. Fólk
er mislengi að taka út þroska. Við er-
um eins og við erum og eigum að gera
gott úr því sem við höfum. Mér hefur
stundum þótt lítið vit í að borga einum
manni milljón krónur í kaup en öðrum
80 þúsundir – þótt vissulega eigi að
borga fyrir mikla ábyrgð.
Við samkennara mína hef ég sagt
að það þýði lítið að ætlast til þess af
ótömdum hesti að hægt sé að beisla
hann og ríða af stað. Fyrst þarf að
gera hestinn bandvanan – síðan kem-
ur beislið og loks hnakkurinn.
Ég fór til Svíþjóðar fyrir nokkru til
að kynna mér hvað Svíar gera fyrir
utangarðsfólk, fíkniefnaneytendur og
hvernig kennslu nýbúa er háttað hjá
þeim. Það er raunar misjafnt eftir
sveitarfélögum. Í Rynkeby, úthverfi
frá Stokkhólmi, er samsetning íbú-
anna sú að af hverjum tíu er aðeins
einn Svíi. Þar eru nýbúabörn á öllum
aldri sett saman í bekk og látin læra
sænsku og allt um sænskt þjóðfélag.
Þegar þau svo hafa náð góðum tökum
á sænskunni eftir eitt til þrjú ár og
eru ekki lengur eftirbátar þeirra sem
fyrir eru, eru þau færð í almenna
bekki. Hér er þessu á annan veg farið.
Ég hef t.d. átt að kenna börnum frá
Víetnam dönsku og ensku sem nánast
ekkert kunnu í íslensku. Þetta er fá-
ránlegt. Þetta er afar erfitt að gera í
fjölmennum bekkjardeildum.
Kennslu nýbúa hér þyrfti að breyta
þannig að þeir fjármunir sem settir
eru í verkefnið nýtist eins og til er
ætlast. Það gera þeir alls ekki núna.“
Jóna leggur áherslu á hve kennsla
sé gefandi starf.
„Ég fæ stundum bréf eða kort frá
gömlum nemendum,“ segir hún, „þar
sem þau segja hvernig gengið hefur í
framhaldsskólanum. En nú nota
menn Netið. Þetta fékk ég frá foreldri
eftir prófin í vor: „Margir nemendur
þínir kunna að meta elsku þína í
þeirra garð. Þú hefur verið áhugasöm
sem uppfræðandi, myndug og rétt-
lát... Ég tel að góður kennari sé
þyngdar sinnar virði í gulli og að góð-
um kennurum er alltof sjaldan sýndur
verðugur sómi.“ Þessi skrif þykir mér
afar vænt um að fá hvort sem um hrós
er að ræða eða ábendingar um eitt-
hvað sem betur mætti fara.“
Að lokum skýtur Jóna því fram að
mamma hennar hefði minnt hana á að
ekki væru vasar á líkklæðum.
„Amma mín á Blikastöðum var bú-
in að láta frá sér nánast allt sem hún
átti áður en hún dó og þetta ætla ég að
gera líka – en áður en ég sný tánum
upp ætla ég að vekja athygli þeirra
sem mennta- og fræðslumálum
stjórna að núverandi kerfi, þar sem
afburðanemendur og seinþroska eiga
að fylgjast að, skilar ekki árangri sem
skyldi. Hvers eiga blessuð börnin að
gjalda sem eru svo óheppin að þrosk-
inn, þessi sérstæði námshæfileiki,
lætur stundum á sér standa? Þau
leggja á sig ómælda vinnu, bera sig
saman við hin sem ekkert þurfa fyrir
náminu að hafa.
Samanburðurinn er þeim afar
óhagstæður og brýtur þau niður og
skerðir sjálfstraust þeirra. En það
aftur býður hættunni heim á því að fái
sér „í pípu eða glas“ til að vera menn
með mönnum.
Stuðnings- og sérkennsla koma að
takmörkuðu gagni eins og skipan
mála er í dag. Börnin eiga að fá leyfi
til að læra á þeim hraða sem þeim er
eðlilegur. Á meðan skipt var í þrjá
hópa í Hagaskóla strax og börnin
komu í skólann var auðveldara fyrir
krakkana að ná þeirra besta árangri.
Ég hef kennt nemendum sem byrj-
uðu á sínum hraða í neðsta hólfi og
luku síðan starfsgreina- eða háskóla-
prófum með ágætum,“ segir Jóna
Hansen um leið og hún kveður og fer
til að vökva í gróðurhúsinu sínu.
Jóna Hansen segir nokkur orð í kveðjuskyni.
Jóna Hansen kveður eftir 38 ár í Hagaskóla.
Jóna ásamt tveimur nemendur sínum.
Ljósmynd/Flosi Kristjánsson
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14. JÚLÍ 2002 17
KNATTSPYRNA á alþjóðlegu plani er mikið augna-yndi þegar best lætur, en hún er líka orðin geysi-mikill bissness og löngu ljóst að hin klassísku gildium heilbrigða sál í hraustum líkama og heiðarleika áleikvelli hafa í mörgum tilvikum vikið fyrir öðrum,
sem snúast um fé, frama, völd og hagsmuni.
Undirritaður helgaði nýlega tíu daga því fári sem kennt er við
knattspyrnu. Fylgdist með allt að þremur leikjum á dag og
sofnaði úrvinda á kvöldin, þrátt fyrir að vera aðeins í áhorfenda-
hlutverkinu. Öllu skemmtilegri daga hef ég ekki lifað lengi.
Þetta umrædda fótboltafár mitt, og reyndar meirihluta fjöl-
skyldunnar, snerist ekki um HM í Kóreu og Japan, enda þótt sú
keppni næði einmitt hápunkti á sama tíma. Nei, það sem um var
að ræða voru tvö fótboltamót íslenskra ungmenna. Hið fyrra var
svonefnt Búnaðarbankamót Skallagríms í Borgarnesi, 28.–30.
júní og hið síðara Essómót KA á Akureyri 3.–6. júlí.
Í báðum þessum tilfellum voru annarlegir og óviðkomandi
hagsmunir víðs fjarri. Menn léku óhikað til
sigurs í hverjum leik, dómarar og þjálfarar
lögðu sitt af mörkum til að minna leikmenn á
hin fornu gildi, ef þeim hitnaði í hamsi í æs-
ingnum og útkoman varð frábær upplifun og
skemmtun fyrir bæði þátttakendur og að-
standendur á öllum aldri og af báðum kynjum.
Auðvitað vildu allir vinna til verðlauna, en hvort sem það tókst
eða ekki var upplifunin hverrar mínútu virði. Menn léku knatt-
spyrnu af því að þeir höfðu gaman af því og það sást í hverri
hreyfingu.
Það segir meira en mörg orð að þegar hlé var gert á Borg-
arnesmótinu vegna úrslitaleiksins á HM, gerði ég mér það að
góðu að horfa á hann með öðru auganu á næstum svarthvítum
12 tomma skjá. Meiri ítök átti sá leikur ekki í mér, þegar allt
snerist um liðið úr eigin heimabyggð, sem þar að auki var að
hluta skipað fjölskyldumeðlimum. Þetta var einungis kærkomið
hlé fyrir úrslitaleikinn um toppsætið í 5. flokki B.
Hugmyndin að baki Borgarnesmótinu er einkar snjöll. Réttur
til þátttöku miðast við að stærð viðkomandi bæjarfélags sé ekki
yfir 2.000 íbúar. Þetta eru því nokkurs konar smábæjaleikar,
þar sem „litlu“ liðin etja kappi hvert við annað á jafnræðis-
grundvelli, en þurfa ekki að takast á við gríðarfjölmenn lið úr
stóru bæjarfélögunum, þar sem unnt er að velja leikmenn úr
hópi sem skiptir mörgum tugum í hverjum tveggja árganga
flokki.
Keppt er í mörgum flokkum í Borgarnesi samkvæmt hefð-
bundinni skiptingu í A- og B-lið og eru keppendur á aldrinum
frá u.þ.b. 5 til 16 ára. Þar eð foreldrar leikmannanna fylgja þeim
í flestum tilfellum verður úr öllu saman nokkurs konar knatt-
spyrnuútihátíð með umtalsverðu fjölmenni. Leikmenn þetta árið
voru um 800 og því sjálfsagt hægt að reikna með að yfir 2.000
manns hafi verið á hátíðinni. Þar á meðal dágóður hópur leik-
manna og foreldra úr eina litla sveitarfélaginu á höfuðborgar-
svæðinu, Bessastaðahreppi, sem, að undirrituðum meðtöldum,
tóku þátt í gleði og vonbrigðum síns íþróttafólks af lífi og sál.
Það er hins vegar enginn smábæjabragur á Essómóti KA. Þar
er einungis keppt í fimmta flokki karla, en í mörgum riðlum
enda þátttaka mikil og mörg lið frá fjölmennum stórveldum. Það
var þannig mikill og góður skóli fyrir unga knattspyrnukappa af
Álftanesinu, sem hrósað höfðu sigri í Borgarnesmótinu að etja
kappi við jafnaldra sína úr öflugustu liðum landsins. Ekki spillti
það svo fyrir að ná ágætum árangri þrátt fyrir smæðina.
Stundum heyrir maður kvartað yfir því að fótboltinn tröllríði
öllu í fjölmiðlum og meira að segja með nokkrum rétti. Það er
þó alveg ljóst að sú knattspyrna sem einvörðungu er leikin af
einskærum og brennandi áhuga og gleði er ekki fyrirferðarmikil
í dagskrám eða á blaðsíðum fjölmiðla, þótt einhver umfjöllun
eigi sér stað.
Það sem eftir stendur fyrst og fremst í mínum huga, að loknu
þessu tíu daga fótboltafári með ungmennum Íslands, er tær
gleði yfir því að við skulum eiga þessa glæsilegu krakka, sem
stóðu sig með þvílíkum sóma á báðum þessum mótum. Hin góða
frammistaða var heldur alls ekki bundin við knattspyrnuvellina
sjálfa, því nánast undantekningalaust var þetta unga íþróttafólk
og allir aðstandendur og áhorfendur sér og sínum og knatt-
spyrnunni til hins mesta sóma.
Lifi fótbolt-
inn, án
aukaefna
HUGSAÐ
UPPHÁTT
Eftir Sveinbjörn
I. Baldvinsson