Morgunblaðið - 14.07.2002, Qupperneq 24

LISTIR
24 SUNNUDAGUR 14. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
NORSKI orgelleikarinn Halgeir Schiager
heldur tónleika í röðinni Sumarkvöld við org-
elið í Hallgrímskirkju í kvöld kl. 20. Á efnis-
skrá er m.a. tónlist eftir Petr Eben, Leif Sol-
berg, Kjell Mørk Karlsen og Gustav Adolph
Merkel.
Morgunblaðið/Arnaldur
Norskir orgeltónar
ÞRIÐJUDAGSTÓNLEIKAR Listasafns Sig-
urjóns Ólafssonar standa nú sem hæst. Næst-
komandi þriðjudag kl. 20.30 munu þau Berg-
lind María Tómasdóttir flautuleikari og
Kristinn H. Árnason gítarleikari flytja verk
eftir Toru Takemitsu, Ravi Shankar, Astor
Piazzolla, Béla Bartók og frumflutt verður
verk eftir Huga Guðmundsson.
Berglind María Tómasdóttir lauk kennara-
og burtfararprófi frá Tónlistarskólanum í
Reykjavík 1998. Hún stundaði nám við Tón-
listarháskólann í Kaupmannahöfn og Tónlist-
arháskólann í París á árunum 1998 til 2001.
Berglind hefur komið fram á fjölda tónleika
hérlendis sem erlendis. Hún hefur lagt ríka
áherslu á flutning nýrrar tónlistar en 2001
var Berglind valin úr hópi fjölda umsækjenda
til þátttöku á námskeiði hjá hinum virta tón-
listarhópi Ensemble Intercontemporain sem
fram fór í París. Berglind starfar nú sem tón-
listarmaður í Reykjavík auk þess að kenna
við Tónskóla Sigursveins og Tónlistarskóla
Kópavogs.
Kristinn H. Árnason lauk burtfararprófi
frá Tónskóla Sigursveins 1983. Kristinn lauk
B.M. gráðu frá Manhattan School of Music.
Kristinn hefur haldið fjölda tónleika, meðal
annars í Wigmore Hall í London og kammer-
sal Concertgebouw í Amsterdam. Hann var
tilnefndur til menningaverðlauna Dagblaðs-
ins 1995. Diskur hans með verkum eftir Sor
og Ponce hlaut Íslensku tónlistarverðlaunin í
flokki klassískra hljómdiska 1997.
Frumflytja
verk eftir
Huga Guð-
mundsson
Morgunblaðið/Jim Smart
Berglind María Tómasdóttir
og Kristinn H. Árnason.
Myndhöfundasjóður Ís-lands – Myndstef, héltaðalfund sinn á dög-unum. Málefni sjóðsins
og höfundaréttarmál myndlist-
armanna hafa verið talsvert í deigl-
unni að undanförnu. Í fyrra tóku
samtökin yfir verkefni Myndlist-
arsjóðs Íslands, það er, innheimtu
fylgiréttargjalda, sem eru 10% gjald
sem leggst ofan á allar endursölur
listaverka í atvinnu-
skyni, en Myndlist-
arsjóður Íslands var
jafnframt lagður niður.
Knútur Bruun hrl. er
formaður Myndstefs.
„Þau mál sem heitast
brenna á samtökunum í
dag eru í fyrsta lagi
þessi yfirtaka á verk-
efnum Myndlistarsjóðs
Íslands. Innheimta
gjaldanna hefur verið
mjög erfið, og það stafar
fyrst og fremst af því að
þeir aðilar sem fást við
endursölu hafa ekki
sent okkur skilagreinar,
eða gert skil á inn-
heimtugjaldinu nema í hálfgerðu
skötulíki. Við hér hjá Myndstefi lít-
um svo á að þar sé fyrst og fremst
um að kenna óráðvendni þeirra sem
hafa fengist við listaverkasölu hér á
landi um árabil. Við vitum öll um
hörmungarmálin kringum Gallerí
Borg, og þar var nákvæmlega þetta
uppi á teningnum. Ef að þær skila-
greinar sem þeir sendu inn væru
réttar, hefði þetta fyrirtæki ekki
einu sinni átt fyrir sykri og rjóma í
kaffið fyrir starfsmennina. Salan
sem upp var gefin var smáræði.
Svona hefur þetta því miður gengið
áfram. Sumir segjast ekki vilja skila
þessu gjaldi meðan aðrir komist upp
með að gera það ekki. Það eru auð-
vitað engin rök, því það leyfist eng-
um að fremja glæpi þótt aðrir geri
það.
Lögregla sinnir ekki kærum
Með nýlegum breytingum á höf-
undarlögum er það orðið refsivert
að skila ekki inn skilagreinum um
sölu myndverka. Niðurstaða Mynd-
stefs hefur orðið sú, að við erum nú
búin að kæra fjóra söluaðila til rík-
islögreglustjóraembættisins og höf-
um farið fram á rannsókn á bókhaldi
þeirra fyrirtækja sem um ræðir. En
því miður, þótt kærurnar hafi nú
legið hjá embættinu um nokkurra
mánaða skeið, þá hefur þeim ekki
verið sinnt, þrátt fyrir það að við
höfum ítrekað beðið dómsmálaráðu-
neytið að reka á eftir afgreiðslu
þessara kærumála.
Okkur er það ljóst að
embætti ríkislög-
reglustjóra og dóms-
málaráðuneytið hafa í
mörgu að snúast, en
okkur finnst samt að
þetta mál beri að
setja í forgang. Þarna
er heil stétt manna að
missa tekjur sínar
vegna óráðvendni og
refsiverðra brota
þessara aðila. Það
ætti kannski að segja
meintra brota, en við
teljum býsna augljóst
að hér sé verið að
fremja brot á ákvæð-
um höfundalaga og eins laga um um
verslunaratvinnu.“
Knútur segir að innheimta höf-
undaréttargjalda sé stórt mál í
starfsemi Myndstefs. Hann nefnir
sem dæmi að sala gallerís á mynd-
um eftir listamenn á borð við Kjar-
val og Jón Stefánsson geti numið
mörg hundruð þúsundum króna, og
þess vegna einni til tveimur millj-
ónum. Seljist mynd fyrir tvær millj-
ónir, eigi handhafar höfundaréttar,
sem í þessum tilfellum séu erfingjar,
rétt á tvö hundruð þúsund króna
greiðslu sem söluaðilanum ber að
innheimta af kaupanda mynd-
arinnar og standa skil á.
Styrkveitingar
til myndlistarmanna
Myndstef hefur nýverið fengið að-
setur í Hafnarstræti 16, þar sem
SÍM, Samband íslenskra myndlist-
armanna, er einnig til húsa. Borg-
aryfirvöld létu þessum samtökum
myndlistarmanna húsnæðið í té.
„Nýja húsnæðið hefur gjörbreytt
allri starfsemi Myndstefs, og hún er
nú öflugri en hún hefur nokkurn
tíma verið. Myndstef er nú orðið tólf
ára gamalt og það hefur farið langur
tími í að byggja þetta upp, koma á
laga- og reglugerðarbreytingum og
efla starfsemina bæði innávið og
útávið. Nú er þessi vinna loks farin
að bera árangur og samtökin eru
farin að fá til sín mun meiri fjár-
muni en nokkru sinni áður vegna
innheimtu á höfundaréttargjöldum.“
Innheimta á gjöldunum er með
tvennum hætti. Annars vegar er um
að ræða einkainnheimtu, þegar inn-
heimt eru höfundaréttargjöld fyrir
notkun á ákveðnu verki eins lista-
manns til ákveðins verkefnis. Höf-
undaréttargjaldið kemur inn til
Myndstefs; höfundurinn fær 80%,
en Myndstef 20% fyrir umsýsluna.
Hins vegar er um að ræða það sem
kölluð er „kollektív“ innheimta, þar
sem er veruleg eða mikil notkun á
myndefni sem höfundaréttur hvílir
á. Dæmi um þetta er ljósritun í skól-
um á alls konar vernduðu efni. Fyrir
þá notkun innheimta samtökin Fjöl-
ís fyrir hönd bæði Myndstefs og
fleiri höfundaréttarsamtaka, en
Myndstef er aðili að Fjölís.
„Í gegnum Fjölís erum við loksins
núna að fá það sem við teljum rétt-
mætan hlut myndhöfunda, sem þýð-
ir, að við fáum mun meiri fjármuni
til Myndstefs en áður. Í framhaldi af
því er búið að ákveða að úthluta
styrkjum til myndlistarmanna, ann-
ars vegar verkefnastyrkjum, en hins
vegar ferða- og menntunar-
styrkjum. Það verður auglýst eftir
umsóknum innan fárra daga, og það
verða sjö og hálf milljón til úthlut-
unar nú. Þetta er gríðarmikill áfangi
fyrir samtökin og langþráðu mark-
miði náð.“
Takmarkanir á höfundarétti
og myndbirtingar fjölmiðla
Auk þeirra mála sem hér hefur
verið getið um rekur Myndstef mik-
inn fjölda alls konar mála fyrir um-
bjóðendur sína þar sem verið er að
misfara með höfundarétt. Ætíð er
reynt að leita eftir samkomulagi um
lausn þessara mála en stöku sinnum
þurfa samtökin að leita til dómstóla.
Þó höfundaréttargæsla sé fyrst og
fremst fólgin í að líta eftir hags-
munum höfundanna, vernda eignar-
rétt þeirra, þarf líka að taka tillit til
þeirra sem nota og dreifa vernd-
uðum verkum og þess að almenn-
ingur eigi greiðan aðgang að verk-
unum. En hvað um undanþágu-
reglur í höfundarétti; er í einhverj-
um tilfellum heimilt að nota vernduð
verk án leyfis og þóknunar?
„Í II. Kafla höfundarlaga eru
helstu reglur um takmarkanir á höf-
undarétti. Þetta eru undanatekning-
arreglur og ber að skýra þær
þröngt. Þær eru helstar þessar.
Heimilt er að gera eintök af birtu
verki til einkanota eingöngu.
Hóflegar tilvitnanir í birt verk
eru einnig heimilar án leyfis og end-
urgjalds og tekur það til birtingar á
einni mynd eftir sama höfund.
Þriðja undanþágureglan er sú
sem skiptir mestu máli fyrir fjöl-
miðla og fjallar um birtingu mynd-
verka í tengslum við frásagnir af
dægurviðburðum. Slík birting er
heimil án leyfis frá höfundi og án
endurgjalds.
Í vor var birt mynd af íslensku
myndverki, Pilti og stúlku eftir Ás-
mund Sveinsson, á forsíðu Brúð-
kaupsblaðs Morgunblaðsins. Lista-
verkið sjálft er staðsett á opinberum
vettvangi. Talið var rétt að inn-
heimta gjald vegna þessarar mynd-
birtingar en að athuguðu máli var
fallið frá því vegna undanþáguheim-
ildar í II. kafla höfundalaga.
En aðalreglan er auðvitað sú að
þegar vernduð myndverk eru birt
þarf að fá leyfi til þess og greiða fyr-
ir birtinguna. Þau sjónarmið að fjöl-
miðlar hætti eða dragi að minnsta
kosti verulega úr myndbirtingum ef
þeir þurfi að borga, hafa að mínu
mati ekki við rök að styðjast. Hins
vegar þarf að gæta fyllstu sanngirni
í samningum um þessi mál. Undan
því verður ekki vikist að notkun alls
konar mynda í fjölmiðlum og í
margmiðlun nútímans eykst hröðum
skrefum. Myndhöfundaréttur er
ekki síður mikilvægur í nútímaþjóð-
félagi en höfundaréttur annarra höf-
unda og allt er það í takt við hina
öru tækniþróun á þessu sviði.“
Myndhöfundasjóður Íslands, Myndstef, innheimtir höfundaréttargjöld myndlistarmanna
Starfsemin öfl-
ugri en nokkru
sinni fyrr
Morgunblaðið/Þorkell
Jóhannes S. Kjarval: Sumarnótt á Þingvöllum frá 1931. Seljist mynd eftir Kjarval eiga handhafar höfundar-
réttar rétt á greiðslu sem söluaðilanum ber að innheimta af kaupanda myndarinnar og standa skil á.
Knútur Bruun