Morgunblaðið - 02.08.2002, Blaðsíða 23

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 2. ÁGÚST 2002 23
VIÐ athöfn þar sem blandað var
saman evrópskum hefðum og hefð-
um indjána tók Jóhannes Páll páfi
fyrsta indjánann í tölu dýrlinga
rómversk-kaþólsku kirkjunnar á
miðvikudaginn. Sagði páfi að hinn
nýi dýrlingur, Juan Diego, hefði
gegnt lykilhlutverki við að koma á
kristni í Ameríku. Athöfnin fór
fram í Mexíkóborg, sem var einn af
viðkomustöðum páfa á ferð hans
um Norður- og Suður-Ameríku, og
hvatti páfi alla Mexíkóa til að hjálpa
indjánum að losna úr klóm fátækt-
ar og niðurlægingar.
Juan Diego fæddist áður en Evr-
ópumenn komu til nýja heimsins.
Sagan segir að mærin í Guada-
loupe, sem er nú eitt ástsælasta
trúartákn í Mexíkó, hafi birst hon-
um 1531, skilið eftir mynd sína á
hempu hans og hjálpað til við að
snúa milljónum indjána bæði í N-
og S-Ameríku til kristni. Undan-
farna mánuði hafa miklar deilur
risið um Juan Diego, og segja sum-
ir að hann hafi aldrei verið til.
Nokkrir mexíkóskir prestar
reyndu án árangurs að fá Vatíkanið
til að fresta því að Diego yrði tekinn
í dýrlingatölu vegna efasemdanna
um tilvist hans.
Páfi, sem þjáist m.a. af Parkin-
sonsveiki, virtist þreyttur í gær, á
síðasta degi 11 daga ferðar sinnar
til þriggja Ameríkuríkja, Kanada,
Gvatemala og Mexíkó, en frétta-
menn segja hann þó hafa talað
skýrar í gær en dagana á undan.
Hann hélt aftur til Rómar í gær.
Málverk af mexíkóska indíánanum Juan Diego var borið upp að alt-
arinu eftir að Jóhannes Páll páfi hafði tekið hann í tölu dýrlinga.
Fyrsti indján-
inn tekinn í
tölu dýrlinga
Mexíkóborg. AP.
AP
ALÞJÓÐA gjaldeyrissjóðurinn
(IMF) útilokar ekki að ný lán verði
veitt til Úrúgvæ til þess að hjálpa
stjórnvöldum þar að bregðast við
snarversnandi efnahagskreppu, og
til greina kemur að útborgunum á
lánum sem þegar hefur verið sam-
þykkt að veita landinu verði flýtt.
Talsmaður IMF, Thomas Dawson,
greindi frá þessu í gær.
Stjórnvöld í Úrúgvæ lokuðu öllum
bönkum í landinu á miðvikudaginn,
og hefur lokunin verið framlengd
fram yfir helgi til þess að koma í veg
fyrir að sparifjáreigendur tæmi
reikninga sína og enn frekar gangi á
varabirgðir seðlabankans.
Haft var eftir embættismönnum í
gær, að Úrúgvæ myndi fá 1,5 millj-
arða dollara lán frá IMF í næstu
viku, og hafi þrýstingur frá banda-
ríska fjármálaráðuneytinu ráðið þar
úrslitum. En Dawson sagði fregnir
af væntanlegum lánagreiðslum vera
„fljótfærnislegar“.
IMF og Úrúgvæ
Útiloka ekki nýj-
ar lánveitingar
Washington. AFP.
Í GÆR, 1. ágúst, hafði vopnahlé
verið í gildi á Sri Lanka í 160 daga
en leiðtogar stríðandi fylkinga í
landinu skrifuðu undir vopnahlés-
samninga 22. febrúar sl. fyrir milli-
göngu Norðmanna.
Verkefni friðargæslusveitanna á
Sri Lanka er að hafa eftirlit með
því að farið sé eftir skilmálum
vopnahléssamkomulagsins milli
stjórnvalda og tamíl-tígranna svo-
nefndu, skæruliðahreyfingar sem
berst fyrir sjálfstæðu ríki tamíla í
norður- og austurhluta Sri Lanka.
Stefnt hafði verið að því að vopna-
hléssamningnum yrði fylgt eftir
með formlegu friðarsamkomulagi
en töf hefur orðið á því að deil-
endur setjist niður við samninga-
borðið. Teitur Þorkelsson, sem
starfar sem upplýsingafulltrúi eft-
irlitssveitarinnar, segir vonir hins
vegar standa til að af þessu geti
orðið í ágúst. „Enn er ekki komin
föst dagsetning en okkur finnst
vera komið samningahljóð í menn,“
segir hann.
Teitur hélt utan 1. júní sl. ásamt
Karli Sæberg afbrotafræðingi en
þeir eru báðir á viðbragðslista Ís-
lensku friðargæslunnar. Þetta er í
fyrsta skipti sem íslenskir frið-
argæsluliðar eru sendir til starfa á
vegum utanríkisráðuneytisins utan
Evrópu en þeir Teitur og Karl eru
hluti af tæplega fimmtíu manna eft-
irlitssveit Norðmanna á Sri Lanka.
Er þar um samnorræna sendi-
nefnd að ræða og segir Teitur það
mat manna, að það gefi góða raun
að friðargæsluliðarnir komi allir af
sama menningarsvæði. Menn séu á
sömu bylgjulengd og hafi sama
hugarfar til vinnunnar.
Starfar Teitur í svokölluðu einka-
starfsliði Norðmannsins Trond
Furuhovde, sem fer fyrir norrænu
sendinefndinni, í höfuðborginni
Colombo. Karl er hins vegar bú-
settur í Ampara, litlum bæ á Aust-
urströndinni, en þar ráða tamílar
ríkjum.
Fólk þyrstir í frið
Tæplega 20 milljónir manna búa
á Sri Lanka en landið var áður ein
af nýlendum Breta. Tamílar, sem
eru hindúatrúar og um 18% þjóð-
arinnar, nutu velvildar bresku ný-
lendustjórnarinnar en þegar Bretar
yfirgáfu landið 1948 tók meirihlut-
inn, Sinhalar, sem eru búddatrúar
og um 74% þjóðarinnar, völdin.
Voru samskipti þessara tveggja
stærstu þjóðarbrota í landinu erfið
næstu áratugina og síðan fór allt í
bál og brand árið 1983.
Höfðu tamíl-tígrar þá myrt
nokkra hermenn og stjórnarherinn
í landinu svaraði með grimmilegri
árás á tamíla. Má segja að borg-
arastyrjöld hafi þá byrjað fyrir al-
vöru.
Teitur segir áður hafa náðst
vopnahlé í þessum átökum. Of
snemmt sé því að slá því föstu að
friður sé í höfn. Til þess ríki of mik-
ið vantraust milli leiðtoga stríðandi
fylkinga. Menn eru hins vegar
bjartsýnni en áður, að sögn Teits,
enda hafi vopnahlé aldrei haldist
eins lengi og það sem nú er í gildi.
„Það eru allir búnir að fá sig full-
sadda af þessu stríði. Það er ekki
króna eftir í ríkiskassanum og á
svæðum skæruliðanna er beinlínis
allt í rúst. Menn eru hættir að
blekkja sjálfa sig og vita sem er, að
það er ekki hægt að vinna þetta
stríð.“
Teitur segir að smám saman sé
lífið að komast í eðlilegt horf. Vegir
hafi verið opnaðir og þó að fólk
leyfi sér varla að trúa því að friður
sé í höfn hafi líf þess þegar tekið
stakkaskiptum. „Menn gleyma því
þó ekki að bara síðasta haust voru
stríðandi fylkingar enn að beita
fólk pyntingum. Hér viðgekkst al-
veg ótrúlegur hryllingur,“ segir
hann.
„Vopnahléð hefur haldið að
mestu, þó að a.m.k. tveir tugir
manna hafi týnt lífi í ýmsum „at-
burðum“ tengdum stríðandi fylk-
ingum beint og óbeint. Liðsmenn
norrænu eftirlitssveitarinnar
[SLMM] hafa svo lent í ýmsu. Fyr-
ir um mánuði sprakk handsprengja
nokkra metra frá tveimur frið-
argæsluliðum SLMM, sem voru að
reyna að koma í veg fyrir að óeirðir
brytust út. Þeim viðskiptum lauk
með því að ellefu heimamenn lágu í
valnum, u.þ.b. 30 særðust og eitt
verslunarhverfi brann til kaldra
kola. Kollegar okkar sluppu
ómeiddir, enda inni í bíl, en þetta
var óskemmtileg reynsla engu að
síður,“ segir Teitur.
„Þrettánda júlí sl. voru svo tveir
af félögum okkar Karls teknir í
gíslingu af sjótígrum [eins konar
sjóher skæruliðanna] og haldið
þangað til sjótígrarnir höfðu komist
undan skipum sjóhersins. Tígrarnir
beittu fantabrögðum og þetta var
mjög alvarlegt mál enda meirihátt-
ar trúnaðarbrot milli skæruliðanna
og okkar.“
Barnsrán algeng
Teitur segir rán á börnum eitt af
erfiðari viðfangsefnum, sem inn á
borð eftirlitssveitanna komi. Um
það er að ræða að skæruliðarnir
ræni börnum í stórum stíl og ali
upp sem hermenn, þrátt fyrir fyr-
irheit um að láta af þessum sið. Þá
sé skattheimta, þ.e. fjárkúgun, tígr-
anna vandamál á mörgum svæðum,
einkum þar sem múslimar, sinhalar
og tamílar búi saman. „Stjórnar-
herinn og öryggissveitir yfirvalda
hafa ekki fullkomlega hreinan
skjöld en hafa þó staðið sig töluvert
betur en skæruliðarnir í því að
uppfylla skilyrði vopnahléssamn-
ingsins,“ segir Teitur.
Sri Lanka-búar
afar brosmildir
Teitur lætur vel af dvöl sinni í
Colombo. Þar sé nóg við að vera.
Öllu rólegra sé í Ampara, þar sem
Karl Sæberg sé við störf.
„Þetta er mjög spennandi líf. Að
fara með herþyrlu upp í aðal-
bækistöðvar tígranna í Kilinochchi
þegar yfirmaður eftirlitssveitanna
[Furuhovde] fer á fund með Tamil-
selvan, pólitískum leiðtoga tígr-
anna, er til dæmis töluvert öðruvísi
ferð en með SVR-fjarkanum,
Mjódd – Hagar. Allt frá því maður
stígur upp í þyrluna og þangað til
maður stígur út úr henni daginn
eftir fyllast öll skynfæri af nýjum
og ótrúlegum upplýsingum. Það er
allt í rúst þarna uppfrá [á yf-
irráðasvæðum tígranna] eftir 19
ára borgarastyrjöld. Brunnir skrið-
drekar, niðurgrafin virki úr þykk-
um stofnum pálmatrjánna og odd-
hvassar sprengigildrur [e.
booby-traps] utanvegar. Jarð-
sprengjur alls staðar og enginn fer
út fyrir veginn á stórum svæðum.
Tígrarnir eru byrjaðir að stofna
þarna eigið ríki með lögregluliði,
skattheimtu og heilbrigðisþjónustu.
Hvarvetna ber fyrir sjónir fólk sem
á vantar útlimi og alls staðar má
sjá húsarústir. Við fyrstu sýn virð-
ist þetta fólk ekki eiga neina fram-
tíð.“
Og þó segir Teitur að hvarvetna
mæti hann brosandi fólki. Íbúar Sri
Lanka séu afar vingjarnlegir í við-
kynningu og taki hlutunum með
jafnaðargeði. „Ég held ég hafi
hvergi séð breiðari bros,“ sagði
Teitur Þorkelsson.
„Hef hvergi séð
breiðari bros“
Ljósmynd/Teitur Þorkelsson
Íbúar Sri Lanka hafa friðarblik í augum þessa dagana.
Teitur Þorkelsson hefur
undanfarið starfað við
friðargæslu á Sri Lanka
á vegum utanríkisráðu-
neytisins. Hann segir í
samtali við Davíð Loga
Sigurðsson að ekki hafi
áður gefist jafn gott
tækifæri og nú til að
binda enda á blóðugt
borgarastríð í landinu.
david@mbl.is
Teitur Þorkelsson ræðir við lögreglumenn á Sri Lanka.