Morgunblaðið - 02.08.2002, Blaðsíða 30

UMRÆÐAN
30 FÖSTUDAGUR 2. ÁGÚST 2002 MORGUNBLAÐIÐ
B
laða- og fréttamenn
þurfa á aðhaldi að
halda ekkert síður en
stjórnmálamenn.
Sumir eru þeirrar
skoðunar að verulega skorti á fag-
lega gagnrýni á störf blaðamanna.
Það er erfitt að dæma um það, en
það er a.m.k. ljóst að störf blaða-
manna eru oft gagnrýnd þó deila
megi um hvort nóg sé gert af því.
Björn Bjarnason, alþingismaður
og borgarfulltrúi, hefur í gegnum
tíðina oft gagnrýnt störf blaða-
manna á heimasíðu sinni, en hann
hefur skrifað reglulega pistla á
Netinu í átta
ár.
Fyrir
skömmu sá
Björn ástæðu
til að gagn-
rýna á heima-
síðu sinni viðhorfsgrein sem ég
skrifaði og birtist 20. júlí sl. Í
greininni voru borgaryfirvöld
gagnrýnd fyrir að taka ákvörðun
um að byggja risastóra skrif-
stofubyggingu yfir Orkuveitu
Reykjavíkur (OR). Forsvarsmenn
Orkuveitunnar sáu ekki ástæðu til
að svara gagnrýninni, en Björn
sakar hins vegar greinarhöfund
um óvönduð vinnubrögð og að fara
rangt með afstöðu sjálfstæðis-
manna til málsins.
Í lok greinar minnar sagði: „Þó
margt hafi verið sagt um Orku-
veitu Reykjavíkur fyrir síðustu
borgarstjórnarkosningar kom
ekkert fram sem benti til þess að
ósamkomulag hefði verið milli
meiri- og minnihluta borg-
arstjórnar um að fara út í þessa
miklu byggingu [höfuðstöðva OR].
Talsvert var hins vegar rætt um
hvort í húsinu ætti að vera kaffi-
hús, aðstaða til að hengja upp
myndlist og aðstaða fyrir þá sem
vilja stunda líkamsrækt.“
Björn taldi að þarna væri farið
með rangt mál. „Undir lok greinar
sinnar gefur Egill í skyn, að í kosn-
ingabaráttunni til borgarstjórnar
nú í vor höfum við sjálfstæðismenn
lagt blessun okkar yfir þessar
framkvæmdir og helst rætt um
það, hvort í húsinu skyldi verða
kaffihús, aðstaða til líkamsræktar
eða myndlistarsýninga. Þessi um-
mæli Egils gefa alls ekki rétta
mynd af því, sem ég sagði um þetta
hús fyrir kosningar. Ég gagnrýndi
það harkalega á fjölmörgum fund-
um, að ráðist væri í smíði skrif-
stofuhúss með þessum hætti og
gerði það raunar einnig í ræðu,
sem ég flutti í borgarstjórn 20. júní
og lesa má hér á síðunni. Fékk ég
þá þau svör frá Alfreð Þorsteins-
syni, stjórnarformanni OR, að ég
væri að ráðast á starfsfólk OR, það
ætti rétt á að fá viðunandi starfs-
aðstöðu! Spurði ég þá, hvort and-
stæðingar Ráðhússins hefðu á sín-
um tíma verið að ráðast á þá, sem
vinna í því húsi – en fékk að sjálf-
sögðu engin svör. Finnst mér
furðulegt, að blaðamaður skuli,
þegar hann fjallar um mál sem
þetta og afstöðu einstakra flokka
til þess, ekki afla sér betri vitn-
eskju en þeirrar, sem kemur fram í
niðurlagi greinar hans.“
Það er gamalkunnug aðferð,
sem stjórnmálamenn þekkja vel,
að segja við þann sem heldur uppi
gagnrýni, að viðkomandi hafi ekki
aflað sér vitneskju um málið. Þessi
gagnrýni á hins vegar ekki við hér.
Áður en ég skrifaði greinina aflaði
ég mér ítarlegra upplýsinga um
aðdraganda málsins, um stærð
hússins, kostnaðaráætlun, afstöðu
sjálfstæðismanna til hennar o.fl.
Ég óskaði t.d. eftir skriflegum
upplýsingum úr Ráðhúsinu og frá
Orkuveitu Reykjavíkur.
Ósanngjarnt er að segja að
menn megi ekki skrifa blaðagrein
um málið nema þeim sé kunnugt
um allt það sem gerðist á vinnu-
staðafundum sjálfstæðismanna
fyrir síðustu kosningar. Ef sjálf-
stæðismenn hafa verið svona mikið
á móti byggingu höfuðstöðva OR
væri ekki óeðlilegt að ætla að þeir
hefðu látið þess getið í svo sem
eins og einni af fjölmörgum grein-
um sem þeir skrifuðu í Morgun-
blaðið fyrir síðustu kosningar. Í
gagnasafni Morgunblaðsins er
hins vegar ekki að finna staf um
þessa afstöðu sjálfstæðismanna.
Björn Bjarnason sá heldur ekki
ástæðu til að nefna þessa afstöðu
einu orði í pistlum sínum á Netinu
fyrir síðustu kosningar þó að hann
viki þar oft að málefnum OR. Varð-
andi ræðu Björns í borgarstjórn
20. júní ber að geta þess að greinin
fjallaði um afstöðu flokkanna fyrir
kosningar en ekki eftir kosningar.
Það sem er þó mest athugavert
við pistil Björns er að það er hinn
mesti misskilningur hjá honum að
sjálfstæðismenn hafi ekki „lagt
blessun“ yfir þessa framkvæmd.
Tillaga um byggingu höfuðstöðva
OR við Réttarháls var samþykkt
samhljóða í stjórn veitustofnana
borgarinnar 7. mars árið 2000.
Fundinn sátu m.a. tveir borg-
arfulltrúar sjálfstæðismanna, þau
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson og
Jóna Gróa Sigurðardóttir. Í fund-
argerðum borgarráðs er hvergi að
finna bókun frá sjálfstæðis-
mönnum um þetta mál og verður
ekki betur séð en að flokkurinn
hafi stutt afstöðu Vilhjálms og
Jónu Gróu.
Ég tel að ég sé ekki að gera of
miklar kröfur til stjórnmálamanna
þó að ég gangi út frá því að flokkur
sem fyrir rúmum tveimur árum
studdi byggingu höfuðstöðva OR
standi við þá afstöðu sína. Ekki síst
í ljósi þess að það er hlutverk
stjórnmálamanna að horfa til
framtíðar þegar þeir taka ákvarð-
anir. Sjálfstæðismenn hafa auðvit-
að fullt leyfi til að gagnrýna borg-
aryfirvöld fyrir það hvernig þau
hafa staðið að byggingunni, þar á
meðal þau áform OR að bjóða gest-
um fyrirtækisins að drekka kaffi
og horfa á myndlist á veggjum,
eins og ég benti á í grein minni.
Full ástæða er einnig fyrir þá að
gagnrýna að húsið skuli kosta
meira en áætlun gerði ráð fyrir.
Eftir stendur stóra spurningin: Er
yfirleitt einhver þörf á þessu stóra
og dýra húsi? R-listinn og Sjálf-
stæðisflokkurinn svöruðu þeirri
spurningu afdráttarlaust játandi á
sínum tíma.
Meira um
húsbygg-
ingar
Tillaga um byggingu höfuðstöðva OR
við Réttarháls var samþykkt samhljóða
í stjórn veitustofnana borgarinnar 7.
mars árið 2000. Fundinn sátu m.a.
tveir borgarfulltrúar sjálfstæðismanna.
VIÐHORF
Eftir Egil
Ólafsson
egol@mbl.is
ÓVINVEITT yfir-
tökutilraun Búnaðar-
bankans á SPRON er
stórmál. Með því að
ráðast á styrkustu stoð-
ina í sparisjóðakerfinu
er vegið að því öllu.
Sparisjóðirnir 24 í land-
inu hafa veigamiklu
þjónustuhlutverki að
gegna. Það sést best á
því að innlánshlutdeild
sparisjóðanna í banka-
kerfinu er 25%. Fjórð-
ungur landsmanna er í
viðskiptum við spari-
sjóðina sem hafa 64 af-
greiðslustaði um land
allt.
Gunnlaugur Sigmundsson, sem er
einn fimmmenninganna er bjóða í
stofnfjárbréf á vegum Búnaðarbank-
ans, gerir lítið úr starfsfólki SPRON
sem bundist hefur samtökum um að
verja sparisjóðinn í Morgunblaðinu í
gær . Það er fjáraflamanninum og
fyrrverandi alþingismanninum til lít-
ils sóma, eins og svo margt annað
sem fimmmenningarnir og lögmaður
þeirra hafa látið frá sér fara og Bún-
aðarbankinn ekki gert athugasemdir
við.
Sjálfstæði og áræði
Í einu af mörgum bréfum fimm-
menninganna til stofnfjáreigenda er
t.a.m. spunnið upp að Starfsmanna-
sjóður SPRON ehf. hafi ekki verið
stofnaður og ekki hafi verið lögð inn
stofnunarskjöl fyrir slíkt félag hjá
Fyrirtækjaskrá Hagstofu Íslands.
Stofnsamþykktir félagsins voru
gerðar laugardaginn 27. júlí, félagið
skráð mánudaginn 29. júlí, fyrsta
virka daginn eftir stofnun. Með engu
móti var hægt að ganga hraðar frá
skráningu og unnt var að fá staðfesta
útprentun úr skránni strax þriðju-
daginn 30. júlí. Samt láta fimmmenn-
ingarnir sér sæma að fullyrða í bréf-
inu til stofnfjáreigenda að félag
okkar sé ekki skráð. Þetta verður
seint talin drengileg framganga.
Við starfsmenn
SPRON höfum bæði
sýnt sjálfstæði og
áræði með því að stofna
Starfsmannasjóðinn og
höfum aflað fullra
trygginga fyrir því að
geta staðið við okkar
skuldbindingar. Það er
hrein móðgun við
starfsmenn SPRON,
þrautreynda banka-
starfsmenn, að væna
okkur um ósjálfstæði
og blekkingarleik. Hér
er enginn leikaraskap-
ur á ferðinni. Þvert á
móti gerum við tilboð
okkar til stofnfjáreig-
enda í fullri alvöru og af yfirveguðu
raunsæi.
Starfsfólk tekur ábyrgð
Stjórn Starfsmannasjóðs SPRON
ehf. hafnar algerlega þeirri hugmynd
að lýsa vantrausti á núverandi stjórn
SPRON, sem hefur ítrekað staðfest
að hún muni fara að lögum og úr-
skurðum Fjármálaeftirlitsins. Fallist
Fjármálaeftirlitið á að tilboð okkar
sé í samræmi við lög liggur alveg
ljóst fyrir að stjórnin muni leita hag-
kvæmustu leiða bæði fyrir sparisjóð-
inn og stonfjáreigendur. Við teljum
að það sé bæði eftirsóknarvert fyrir
sparisjóðinn og stofnfjáreigendur að
starfsmenn vilji taka ábyrgð á
rekstri SPRON í óbreyttu formi.
Enginn þarf að velkjast í vafa um það
að verði sú leið að bjóða í stofnfjár-
bréf SPRON talin heimil, mun
Starfsmannasjóður SPRON ehf.
standa við sínar skuldbindingar til
stofnfjáreigenda. Bakhjarlar okkar
eru sparisjóðirnir í landinu, Spari-
sjóðabankinn, Kaupþing banki og
fjárfestar á vegum þessara aðila og
er engin ástæða fyrir fimmmenning-
anna að gera lítið úr þessum sam-
starfsaðilum okkar í samanburði við
Búnaðarbanka Íslands.
Tilgangur Starfsmannasjóðs
SPRON ehf. er að stuðla að vexti og
viðgangi í starfsemi SPRON sem
sjálfstæðs sparisjóðs, með því að fara
með eignarhald á stofnfé í spari-
sjóðnum, auk lánastarfsemi sem því
tengist. Í þessu felst höfuðmunurinn
á tilboði starfsmanna og tilboði
fimmmenninganna og Búnaðarbank-
ans. Við ætlum að láta SPRON lifa,
þeir ætluðu að láta hann hverfa inn í
Búnaðarbankann með einum eða
öðrum hætti. Nú má vera að sú fyr-
irætlun þeirra sé í uppnámi og það
skýri atganginn í bréfum, skrifum,
blekkingarásökunum og auglýsing-
um að 35 milljóna króna greiðsla frá
Búnaðarbankanum sé að hverfa
fimmmenningunum úr sjónmáli.
Víðtækur stuðningur
Tilboð okkar til stofnjáreigenda
hefur fengið góðar undirtektir. Við
höfum þegar þetta er skrifað gert
staðfesta samninga um kaup á yfir
40% stofnfjárhluta, og fengið samn-
ingsloforð fyrir það stórum hluta til
viðbótar að við teljum okkur hafa
mjög góða stöðu fyrir auglýstan fund
stofnfjáreigenda 12. ágúst næstkom-
andi. Þessi árangur nægir til þess að
við getum fallið frá fyrirvaranum um
að við áskiljum okkur rétt til að
hætta við tilboðið liggi ekki fyrir
samþykki a.m.k. 51% eigenda heild-
arstofnfjár. Við munum halda fast
við tilboðið og standa við gerða
samninga og þá sem gerðir verða
samkvæmt loforðum.
Talsverður fjöldi stofnfjáreigenda
vill eiga sín stofnfjárbréf áfram
vegna tengsla við sparisjóðinn og
lætur þau ekki föl hvað sem í boði er.
Úr þessum hópi og frá fjölmörgum
öðrum höfum við fengið stuðnings-
yfirlýsingar við okkar sjónarmið um
að halda áfram rekstri SPRON í
sama formi og verið hefur. Sá víð-
tæki stuðningur hefur veitt okkur
mikinn styrk við að ná markmiði okk-
ar og fært okkur heim sanninn um að
við gerðum rétt með stofnun Starfs-
mannasjóðs SPRON ehf.
Starfsmenn
tryggja
meirihluta
Ari Bergmann
Einarsson
SPRON
Við höfum gert stað-
festa samninga, segir
Ari Bergmann Ein-
arsson, um kaup á yfir
40% stofnfjárhluta
í SPRON.
Höfundur er formaður stjórnar
Starfsmannasjóðs SPRON ehf.
Í Sovétríkjunum
sálugu voru flest verð-
mæti í eigu hins opin-
bera en afar lítið í
einkaeign, en algert
efnahagslegt hrun
þessa fyrirkomulags
hefur á seinustu árum
leitt til aukins stuðn-
ings við einkavæðingu
ýmiskonar. Besta leið-
in til að auka almenna
hagsæld er nú talin
vera að koma sem
flestum verðmætum í
einkaeign sem áður
voru í eigu ríkisins eða
án eiganda. Ísland
hefur ekki farið var-
hluta af þessari þróun og hefur hún
birst í sölu ýmissa eigna ríkisins.
Það er því ekki að undra að al-
menn viðurkenning á hagkvæmni
séreignarréttarins séu helstu rök
þeirra sem vilja afhenda útgerðar-
mönnum kvótann til eignar.
Hagkvæmni séreignarréttarins
er þó ekki algild, og enn sjáum við
verðmæti í kringum okkur sem eru
ekki í einkaeign. Fyrir því eru oft
gild rök.
Hagkvæmni séreignarréttarins
er aðeins fyrir hendi ef sami aðili,
eigandinn, stjórnar eign og hirðir
af henni hagnað eða ber tap. Aðeins
þannig er hvati fyrir eigandann að
stjórna eign sinni á hagkvæman
hátt, en það eykur svo
almenna hagsæld.
Bílar eru gott dæmi
um þetta. Meðferð á
bílum hefur mikil áhrif
á kostnað við rekstur
þeirra. Þess vegna er
hagkvæmt að sá sem
stjórnar bílnum, öku-
maðurinn, sé jafn-
framt eigandinn. Enda
er það svo að fólk á al-
mennt bílana sem það
ekur á, en er ekki alla
jafna á bílaleigubílum.
Ef eigandinn getur
aftur á móti ekki
stjórnað eign sinni er
hagkvæmni séreignar-
réttarins ekki til staðar. Hann hef-
ur enga möguleika á að stjórna
eign sinni á hagkvæman hátt.
Kvóti er gott dæmi um þetta.
Meðferð eins útgerðarmanns á
fiskistofnunum hefur ekki aðeins
áhrif á hans eigin kvóta, heldur
kvóta allra. Það er því lítill hvati
fyrir útgerðarmanninn til að velja
sér veiðarfæri eða stjórna veiðum
sínum á þann hátt að fiskistofnarn-
ir dafni. Kostnaður og vinna sem
hann leggur í við það munu aðeins
koma honum að mjög litlu leyti til
góða. Hann skiptir miklu meira
máli hvernig allir aðrir haga sínum
veiðum (það skiptir okkur litlu máli
hvernig aðrir fara með bílana sína,
við borgum aðeins viðhaldið á okk-
ar bíl).
Kvóti er nefnilega í eðli sínu
sameign. Sameign allra þeirra sem
eiga kvóta. Það byggist á því að
fiskar synda um allt haf og er óger-
legt að greina þá í sundur eða halda
þeim á afmörkuðum hafsvæðum.
Því geta eigendur kvóta ekki átt
einhverja tiltekna fiska á tilteknu
hafsvæði, eins og bændur eiga til-
tekið fé á tilteknum svæðum. Þeir
hafa því enga möguleika á að hugsa
vel um „sína fiska“ á sama hátt og
bændur hafa möguleika á að hugsa
vel um sitt fé.
Þessi helstu efnahagslegu rök
fyrir séreignarrétti kvóta eru því
byggð á misskilningi. Þess vegna
leiðir samanburður á séreignarrétti
á kvóta og fyrningarleið í ljós efna-
hagslega yfirburði fyrningarleiðar.
Hún, umfram annað, tryggir nýlið-
un í útgerð, en um allan heim er ný-
liðun viðurkennd sem helsta for-
senda framfara.
Eignarréttur
Guðmundur
Örn Jónsson
Eign
Um allan heim,
segir Guðmundur
Örn Jónsson, er
nýliðun viðurkennd
sem helsta forsenda
framfara.
Höfundur er verkfræðingur.