Morgunblaðið - 02.08.2002, Blaðsíða 24

LISTIR
24 FÖSTUDAGUR 2. ÁGÚST 2002 MORGUNBLAÐIÐ
JÓN B. K. Ransu er nýr myndlistar-
gagnrýnandi við Morgunblaðið.
Jón Bergmann Kjartansson
Ransu er fæddur
árið 1967. Hann
lauk BA-prófi í
myndlist frá AKI
(Akademie voor
Beeldend Kunst)
í Enschede í Hol-
landi árið 1995.
Hann hefur verið
starfandi mynd-
listarmaður síðan
og haldið einkasýningar og tekið
þátt í fjölda samsýninga hér heima
og erlendis. Jón B.K. Ransu hefur
meðal annars starfað sem fararstjóri
fyrir Samvinnuferðir-Landsýn í Hol-
landi um árabil og fyrir svæðisskrif-
stofu Reykjaness. Hann er jafnframt
stundakennari við Listaháskóla Ís-
lands.
Nafnið Ransu er af andlegum
toga. Honum var gefið það árið 1999
af andlegum meistara sem býr í litlu
samyrkjuþorpi í regnskógum Costa
Rica en þangað hefur hann sótt síð-
astliðin ár í 1–3 mánuði í senn til þess
að vera í þögn og „hlaða batteríin“,
eins og hann kallar það. Ransu þýðir
„að færa gleði“ og er það nafn sem
hann notar umfram skírnarnafnið.
Jón B. K. Ransu er í sambúð með
Guðrúnu Veru Hjartardóttur mynd-
listarkonu og eiga þau eina dóttur,
Sóleyju Lúsíu.
Nýr myndlist-
argagnrýnandi
Jón B.K. Ransu
Listasafn Reykjavíkur
– Hafnarhús
SÝNINGUNNI Mynd, íslensk
samtímalist í Listasafni Reykjavíkur
– Hafnarhúsi, lýkur á mánudag, en
sýningin var stærsti myndlistarvið-
burður Listahátíðar í Reykjavík og
einn af opnunaratburðum hátíðarinn-
ar, sem haldin var í maí síðastliðnum.
Sýningin endurspeglar viðfangsefni
íslenskra samtímalistamanna en þeir
sem eiga verk á henni eru Anna Lín-
dal, Birgir Andrésson, Bjarni Sigur-
björnsson, Guðjón Bjarnason, Jón
Óskar, Margrét Blöndal, Ómar Stef-
ánsson, Svava Björnsdóttir og Þor-
valdur Þorsteinsson. Verk listamann-
annna eru unnin í ólíka miðla; m.a.
olía á striga, innsetningar, teikningar,
höggmyndir og margmiðlunarverk.
Á Menningarnótt, laugardaginn 17.
ágúst, verður opnuð í Hafnarhúsinu
30 ára afmælissýning Myndhöggv-
arafélagsins í Reykjavík og verður
húsið þá öllum opið.
Sýningu
lýkur
Morgunblaðið/Sverrir
Verk Guðjóns Bjarnasonar
Krómuð veröld og málverkið
Óskilgreint ekkert eftir Bjarna
Sigurbjörnsson eru á sýning-
unni Mynd.
ÞAÐ var mikið um að vera í mynd-
listinni norðan heiða á laugardag, bar
þar hæst sýningu á nútímalist frá
arabalöndunum á Listasafni Akur-
eyrar. Veg og vanda af vali verkanna
hefur hin konunglega tign Widjan Ali
prinsessa, sem er ekki einungis dokt-
or í íslamskri list frá Lundúnahá-
skóla heldur ötull talsmaður þeirra
viðhorfa að menning og listir gegni
mikilvægu hlutverki í alþjóðlegum
samskiptum. Er hér vitnað í aðfara-
orð safnstjóranna Hannesar Sigurðs-
sonar og Eiríks Þorlákssonar, en
sýningin mun einnig verða sett upp í
Listasafni Reykjavíkur, Hafnarhúsi,
opnuð þar 23. nóvember. Og eins og
prinsessan segir sjálf í formála hinn-
ar veglegu og skilvirku sýningar-
skrár, þá hún svarar spurningunni
um eðli nútímalistar og til hvers hún
vísi, verða svörin afstæð og fara eftir
heimshlutum, tímaramma og menn-
ingarlegum bakgrunni viðkomandi
lands. Þessu geta flestir innvígðir á
heimslistina verið sammála og einnig
er það hárrétt ályktað, að til að
tengja nútímalist arabískri myndlist
verði að fara nokkrar aldir aftur í
tímann.
Í upphafi skal greint frá því til að
forða nærtækum misskilningi sem
hyggja mín er að margur geri sig
sekan um í fljótu bragði, að vestræn
nútímalist sækir ekki síður í mal ísl-
amskrar listar en til að mynda ísl-
ömsk list í mal vestrænna viðhorfa og
þá einkum módernismans, og meira
en flesta grunar. Hið síðarnefnda
kemur ljóslega fram á því þrönga og
þó upplýsandi úrvali sem gesturinn
ber augum í rými listasafnsins og
enginn skyldi draga hér fljótfærnis-
legar ályktanir.
Í tvennum skilningi má ljóslega
greina samruna vestrænnar og arab-
ískrar menningararfleifðar, sér ann-
ars vegar stað í Granada og Andalús-
íu á Spáni og hins vegar hinum mikla
áhuga sem blossaði upp á list Austur-
landa meðal brautryðjenda núvið-
horfa í París í upphafi síðustu aldar,
sbr. orientalism. Annars er sýning-
arskráin slíkur sjór upplýsinga um
þróunina og helstu einkenni arab-
ískrar listar að skynsamlegast er að
halda sig innan vissra marka, enda
fara fæstir í skó dr. Widjan Ali í þeim
efnum.
En hér hugnast rýninum í
framhjáhlaupi að herma af fyrstu
kynnum sínum af arabískri list, sem
urðu á ferðalagi listakademíunnar í
Kaupmannahöfn um Spán fyrir réttri
hálfri öld. Aðaláfangastaðirnir voru
höfuðborgin Madrid og svo Granada,
er þangað kom var Alhambra-höllin
að sjálfsögðu skoðuð í krók og kring,
ekki einu sinni eða tvisvar heldur
margoft, og þangað skundaði ég
strax aftur árið eftir, þá í hópi félaga
minna frá listakademíunni í Osló.
Málið er að fegurri og hugvitssam-
legri byggingu hafði ekki borið fyrir
augu mín áður, og svo var annað, sem
var sjálf samræmd andræðnin í hlut-
fallaskipaninni innan sem utan hall-
ar, fjölbreyti- og sveigjanleiki. Yfir-
hafið skreyti og fegurð á veggjum og
mótun náttúruskapa, garðagróðurs
og lárétts, lóðrétts sem bogamyndaðs
leiks með vatn. Maður verður ein-
faldlega ekki samur eftir þennan
manfund við íslamska hámenningu,
sem maður skynjaði að ætti svo djúp-
ar rætur í fortíðinni, var um leið ein-
hvern veginn svo tímalaus. Þeir eru
fjölmargir Vesturlandabúarnir sem
hafa verið lostnir hugljómun við
kynni sín af Alhambra, samþætti ísl-
amskrar og íberískrar menningar, og
birtingarmyndum hennar í Granada,
svo og Andalúsíu, einkum Sevilla.
Þannig skráði ameríski rithöfundur-
inn Washington Irving (1783–1859)
nafn sitt í söguna með bók sinni Al-
hambra, er út kom 1832.
Allar götur síðan hef ég verið vígð-
ur mikilvægi nándarinnar við lista-
verk, að ekki sé með öllu hægt að yf-
irfæra hið ósýnilega staðbundna
andrúm á tilbúna sjónmiðla. Upplýs-
ingum er mögulegt að koma til skila,
jafnt í mynd sem máli, en nærveran
sjálf með skynræna ratsjána virka er
hinn eini raunsanni háskóli. Þeim er
vill kynna sér sögu íslamskrar listar
skal bent á þjóðháttasöfn og í Kaup-
mannahöfn er til safn sem nefnist
Davids samling, sem geymir mikla
dýrgripi. Frændur vorir hafa verið
iðnir að leita á austræn mið og þannig
var haldin mikilsháttar sýning á ísl-
amskri list á Þjóðminjasafninu á
menningarborgarári 1996; Sultan,
Shah og Stormogul, viðamikil sýning-
arskráin 460 síður og þung eftir
því …
En um hefðbundna íslamska list í
sögulegu samhengi að ræða, inntak
sýningarinnar í listasafninu á Akur-
eyri öðru fremur nútímaleg viðhorf í
tengslum við vestræna strauma á síð-
ustu öld. Hún kemur frá hinu Kon-
unglega fagurlistasafni Jórdaníu í
Amman og á að varpa ljósi á skilin og
þróunina milli goðsagnar og veru-
leika. Einangrun Íslam var rofin með
innrás Napóleons í Egyptaland 1772,
og hið tyrkneska heimsveldi tók að
gliðna. Hafði frá miðri 16. öld drottn-
að yfir svæðinu við austanvert Mið-
jarðarhaf, Arabíuskaga og Norður-
Afríku, að Marokkó frátöldu, sem var
eina landsvæðið sem Tyrkir náðu
ekki undir sig.
Sjálft trönumálverkið er tiltölulega
nýlegt fyrirbæri, hófst þegar hinn
hefðbundni þráður íslamskrar listar
trosnaði á 19. öld og arabísk menning
varð móttækilegri fyrir vestrænum
áhrifum. Má jafnvel segja með góðri
samvisku að sígildi módernisminn
hafi haldið innreið sína í arabíska
menningarheiminn um svipað leyti
og á Íslandi. Það sem getur að líta á
Akureyri telst nokkurs konar brota-
brot af framvindunni til nýrri tíma og
kemur frá einu safni. Ekki er umfang
þekkingar minnar á listasöfnum í
arabaheiminum það mikið að hafa
hér nægilega yfirsýn, en sýningin er
mjög fjölþætt og kynningargildið
ómetanlegt. Fram kemur hve heimur
táknanna er rótgróinn í eðli lista-
mannanna þrátt fyrir ólík tjáningar-
form, mörg verkanna bera í sér óræð
skilaboð, eru vestrænum augum í
fyrstu líkt og felumyndir, en svo
kviknar ljós hjá skoðandanum er
hann ræður í myndheildina. Er hér
sýningarskráin mikilsverð upp-
spretta fróðleiks, nauðsynlegt hjálp-
argagn til nánari skilnings.
Afar mikilsvert að hafa fengið
þessa sýningu hingað, sem í alla staði
er eins vel úr garði gerð og best verð-
ur á kosið miðað við aðstæður, sýn-
ingarskráin afburða falleg og vel
hönnuð, ritgerðirnar fróðlegar og
verkunum vel fyrir komið í rýminu.
Um að ræða enn eina skrautfjöður í
hatt hins stórhuga Hannesar Sig-
urðssonar, sem á skömmum tíma hef-
ur í þeim mæli breytt menningar-
landslaginu á staðnum, þrátt fyrir
takmarkaðan húsakost, að til eftir-
breytni má vera sýningarstjórum
sunnan heiða. Svo bíður að nálgast
sýninguna frá fleiri hliðum þegar hún
flytur sig suður, en rétt að þakka öll-
um er hér lögðu hönd að, einkum
hennar konunglegu tign dr. Widjan
Ali.
MYNDLIST
Listasafnið á Akureyri
Opið alla daga frá 14–18. Lokað mánu-
daga. Til 8. september. Aðgangur ókeyp-
is.
MILLI GOÐSAGNAR OG VERULEIKA
NÚTÍMALIST FRÁ ARABAHEIMINUM
Goðsagnir/veruleiki
Farid Belkahia (Marokkó): Án titils, hennalitur á leður
og tré, 1981.
Nasr Abdul Aziz (Palestínu): Grímuklæddu konurnar,
akrýl á striga, 1999.
Bragi Ásgeirsson
GLÖGGIR Reykjavíkurbúar hafa ef til vill tek-
ið eftir ljósmyndum, sem undanfarna daga
hafa prýtt tíu strætisvagna- og auglýs-
ingaskilti borgarinnar. Skýring þessara
mynda liggur í farandsýningunni ArtSTORM,
sem er samnorræn myndlistarsýning á vegum
hins sænska Konstfrämjandet Skåne, Norræna
menningarsjóðsins og NIFCA, en hugmynda-
smiðir sýningarinnar eru Anneli Berglund og
Kristina Papai, sem jafnframt eru á faralds-
fæti með sýningunni.
Á strætóskýlum og listasöfnum
STORM stendur fyrir upphafsstafi hinna
fimm norrænu borga sem sýningin ferðast til:
Stavanger í Noregi, Tampere í Finnlandi,
Odense í Danmörku, Reykjavík og Malmö í
Svíþjóð. Tveir listamenn frá hverju Norður-
landanna eiga verk á sýningunni, sem ásamt
því að vera á hinum ýmsu strætisvagnaskýlum
borgarinnar hangir uppi í annari mynd í kaffi-
stofu Listasafns Reykjavíkur, Hafnarhúsi. Er
sýningin sett upp með sama hætti í öllum
borgunum, annars vegar á strætisvagna-
skýlum og auglýsingaskiltum sem öll tilheyra
fyrirtækinu JCDecaux, hins vegar á listasöfn-
um og menningarmiðstöðvum. Íslensku lista-
mennirnir tveir sem taka þátt í verkefninu eru
Ósk Vilhjálmsdóttir og Karlotta Blöndal.
„Viðfangsefni sýningarinnar eru fólksflutn-
ingar, sjálfsmynd og hnattvæðing,“ segja
Kristina og Anneli í samtali við Morgunblaðið.
„Við höldum sýninguna til að sýna fólki list,
sem hægt er að skoða á opinberum vettvangi
bæði dag og nótt, þar sem skiltin eru upplýst.
Með henni viljum við vekja athygli á þessum
viðfangsefnum og skapa umræðu um þau.“
Kristina tekur sem dæmi skilti á Lækjartorgi
eftir Jouko Lehtola sem sýnir afar húðflúr-
aðan mann í finnsku gufubaði. „Við viljum fá
fólk til að hugsa um þessi atriði, fólksflutn-
inga, sjálfsmynd og hnattvæðingu, sem hafa
verið mikið í eldlínunni að undanförnu á Norð-
urlöndum,“ segir hún. „Það má segja að þetta
séu auglýsingar fyrir hugsun,“ bætir Anneli
við.
Viðkvæmar
stafsetningarvillur
Karlotta Blöndal er einn af tíu listamönnum
sýningarinnar. Hennar verk eru þau einu á
sýningunni sem einungis innihalda texta. Á
skiltinu þar sem hennar verk er að finna
stendur einfaldlega Bye me. „Ég bý í innflytj-
endahverfi í Malmö, þar sem hugmyndin að
verkinu kviknaði. Margir þeirra sem þar búa
reka sínar eigin verslanir, þar sem oft má sjá
heimagerðar auglýsingar á sænsku og í þeim
eru iðulega stafsetningarvillur. Þetta er eitt af
meginvandamálunum við að flytjast til nýs
lands, það byggist allt á því að læra tungu-
málið. Ef þú getur það ekki ertu ekki meðtek-
inn sem alvöru ríkisborgari. Eins þykir mik-
ilvægt að taka þátt í neytendasamfélaginu
þegar flutt er til nýs lands. Mig langaði til að
nota auglýsingaskiltin á þennan hátt, að af-
baka textann með þessum hætti, einnig vegna
þess að eitt stærsta tabúið í auglýsingum eru
stafsetningarvillur. Það ríkir mikil viðkvæmni
á flestum Norðurlöndum hvað varðar notkun
tungumálsins og þetta verk mitt er þessvegna
smá djók, með alvarlegu ívafi þó,“ segir Kar-
lotta.
Verkin á ArtSTORM má skoða til 5. ágúst.
Morgunblaðið/Arnaldur
Verk Karlottu Blöndal á ArtSTORM.
Auglýs-
ingar
fyrir
hugsun
♦ ♦ ♦
♦ ♦ ♦
SÝNING á þrívíddarmódelum og
teikningum Olgu Guðrúnar Sigfús-
dóttur arkitekts verður opnuð í
Hvalamiðstöðinni á Húsavík í dag,
föstudag. Sýningin er af væntanlegri
baðaðstöðu í Mývatnssveit, en þetta
er í fyrsta sinn sem þær teikningar
koma fyrir almenningssjónir.
Sýningin verður opin alla daga frá
kl. 9–21 og stendur til 12. ágúst.
Baðlist
í Hvala-
miðstöðinni