Morgunblaðið - 23.08.2002, Blaðsíða 20

ERLENT
20 FÖSTUDAGUR 23. ÁGÚST 2002 MORGUNBLAÐIÐ
SHERPAR eru þjóðflokkur í Nepal sem varð
víðfrægur þegar einn þeirra, Tenzing Norgay,
varð ásamt Nýsjálendingnum Edmund Hillary
fyrstur til að klífa hæsta fjall heims, Everest,
árið 1953. Þeir hafa síðan verið fylgdarmenn
mörg hundruð manna sem hafa fetað í fótspor
afreksmannanna tveggja og þykja afburða
duglegir, bæði sem leiðsögu- og burðarmenn.
En samt taldi austurríski fjallagarpurinn
Hans Gapp að þeir gætu lært ýmislegt af þeim
sem klífa Alpafjöllin þótt hæstu tindar þar séu
helmingi lægri en í Himalajafjöllum. Þeir gætu
til dæmis lært að hnýta hnúta.
Hópur Nepalbúa, flestir þeirra Sherpar, eru
í kennslustund á þriggja mánaða námskeiði
hjá Gapp en hann er einn af sjálfboðaliðunum
sem fræða gestina. Kennt er utandyra við ræt-
ur 2.200 metra klettaveggjar í grennd við bæ-
inn Hinterstoder, um 60 kílómetra frá borg-
inni Linz. „Fyrst undir, síðan undir og svo í
gegn, búinn er til tölustafurinn 8 – þetta er
mjög mikilvægur hnútur!“ segir Gapp. Hann
segir marga Sherpana ekki kunna hnúta og
margt fleira sem komi að góðu gagni við fjalla-
klifur og geti bjargað tugum mannslífa ár
hvert. Auk þess að kynna fyrir þeim aðferðir
til að auka öryggið er Nepalbúunum kennt að
taka tillit til umhverfisins og reka veitingasölu
eins og hún er iðkuð í Ölpunum.
„Þeir eru mjög góðir fjallgöngumenn,“ segir
Gapp. „En yfirleitt hafa þeir ekki hugmynd um
það hvernig hægt sé að klífa fjöll á öruggan
hátt.“ Skipuleggjandi námskeiðanna, Ger-
trude Reinisch, hófst handa fyrir sex árum eft-
ir að hafa klifið sjálf í Himalajafjöllum og
heyrt frásagnir af fjölmörgum dauðaslysum
sem hefði mátt komast hjá. Margir Sherpanna
nota ekki öryggisreipi, sem Reinisch segir að
sé eins og að fremja sjálfsvíg.
„Þeir segja að guðirnir beri ábyrgð á snjó-
flóðum. Slæmt veður sé líka guðunum að
kenna,“ segir Reinisch.
Fjallgöngur eru yfirleitt tómstundagaman í
Austurríki en í Nepal er hún oft helsta atvinna
Sherpanna. Þjóðin er í hópi hinna fátækustu í
heimi en ferðaþjónusta er mikilvægasta gjald-
eyrislindin. Um hálf milljón manna heimsótti
Nepal í fyrra. Gestirnir ganga hins vegar
margir illa um landið og skilja eftir sig mikið
rusl, gömul tjöld, tómar niðursuðudósir, plast-
umbúðir og notaða súrefniskúta. Auk þess
gengur stöðugt á skóga af því að íbúar í þorp-
um við rætur fjallanna höggva tré til að geta
hitað híbýlin, eldað mat og byggt gistihús.
Konurnar í þorpinu kippa sér ekki upp við að
bíða í langri biðröð við brunninn eftir vatni en
vestrænir gestir heimta að fá að fara í bað og
geta notað vatnssalerni. Landlægur vatns-
skortur fer því vaxandi. Hvað segja nemend-
urnir? Einn þeirra, Yogesh Ray Shahi, segist
hafa mestan áhuga á umhverfisvernd. „Við
ráðum ekki yfir tækninni ykkar. En við getum
lært aðrar aðferðir, til dæmis að endurnýta
hluti, flokka sorp, búa til moltu,“ segir hann.
Reinisch segir að sumar konurnar sem sæki
námskeiðið þurfi að læra allt sem snerti nú-
tímalega lífshætti sem þær hafi ekki kynnst í
þorpum sínum, flestar hafi aldrei séð bíl fyrr
og kunni ekki einu sinni að nota venjulega rofa
til að kveikja eða slökkva ljós. „Komið hefur
fyrir að við höfum þurft að taka með valdi af
þeim óhreinan fatnað áður en þær fóru með
hann í næsta læk til að þvo,“ segir hún.
Lexía fyrir gestgjafana
Fólkið lærir meðal annars að þvo grænmeti,
nota ekki meira af af sápu og þörf krefur og
forðast eftir getu að nota umbúðir úr plasti og
málmi á ferðum upp í fjöllin. Gapp segir að
kennslan hefjist strax við komuna með rútu frá
Vín, á leiðinni læri fólkið að fleygja ekki sæl-
gætisbréfi úr um gluggann vegna þess að þá sé
verið að menga náttúruna. „Þeir horfa út, sjá
hreinar ár og engi og skilja mjög fljótt sam-
hengið,“ segir hann. Nepalbúarnir komi úr
öðrum menningarheimi, þeir séu smeykir við
það sem þeir þekki ekki og forðist oft að segja
nei, séu hræddir við að nota þannig orð. „En
þegar þeir fara eru þeir búnir að komast yfir
þetta,“ segir hann.
Og Nepalbúarnir eru sannfærðir um að
námið muni með tímanum breyta heimaland-
inu. „Allt samfélagið lærir af okkur,“ segir
Ganga Bhadur Tamang. „Við vonumst til að
gera landið okkar hreint og fegurra í framtíð-
inni.“ En Reinisch segir að gestirnir kenni líka
Evrópumönnunum margt með fórnfýsi sinni,
dugnaði og staðfestu. „Margir segja að Nep-
albúarnir hafi kennt þeim að takast á við álagið
þegar mesti annatíminn stendur yfir. Þeir eru
orðnir afslappaðri og þá um leið vingjarnlegri
við ferðamennina.“
Sherpunum kennt að
hnýta hnúta í Ölpunum
AP
Nepalbúar fá þjálfun í austurrísku Ölp-
unum við að búa um og flytja slasaðan
fjallgöngumann til byggða.
Hægt að fækka mjög dauðsföllum í Himalaja
með auknum öryggisráðstöfunum
Hinterstod í Austurríki. AP.
’ Þeir segja að guðirnir beri ábyrgð á
snjóflóðum. ‘
JEAN Chretien, forsætisráðherra
Kanada, sem hefur átt undir högg að
sækja vegna hneykslismála og
valdabaráttu innan flokks síns, tjáði
meðlimum í Frjálslynda flokknum á
miðvikudaginn að hann myndi ekki
sækjast eftir kjöri til fjórða kjör-
tímabilsins er því þriðja lýkur í febr-
úar 2004.
„Ég mun ekki bjóða mig fram aft-
ur,“ sagði Chretien, sem er 68 ára og
varð fyrst forsætisráðherra 1993, á
flokksráðsfundi í Saguenay í Qué-
bec. „Ég mun sitja út kjörtímabilið
og einbeita mér að því að sinna
stjórn ríkisins þar til í febrúar 2004,
en þá mun eftirmaður minn verða
kosinn.“
Chretien leiddi Frjálslynda flokk-
inn til sigurs í kosningum í nóvember
2000, þriðja kjörtímabilið í röð, en
undanfarið hafa fréttaskýrendur
gert því skóna að hann gæti lent í
erfiðleikum í leiðtogakjörinu á
flokksfundinum er haldinn verður í
febrúar nk.
Ríkisstjórnin naut mikils stuðn-
ings þar til í byrjun þessa árs er
koma tóku upp á yfirborðið alls kyns
ásakanir um vinahyglingu, hags-
munaárekstra og hlutdrægni. Kröfð-
ust tvö helstu dagblöðin í Kanada
þess, að hann segði af sér. Þrátt fyrir
umfangsmiklar uppstokkanir í
stjórninni virtist Chretien ekki ná að
grípa í taumana og vinsældir hans
dvínuðu.
Þá krafðist hann þess að ráð-
herrar hættu að berjast um sæti arf-
taka hans og rak fjármálaráðherr-
ann, Paul Martin, í júní vegna
óopinberrar en ódulinnar baráttu
Martins fyrir að ná leiðtogasætinu af
Chretien. Þessi ráðstöfun virtist
koma í bakið á Chretien því að vin-
sældir hans minnkuðu enn, og urðu
minni en vinsældir Martins.
Brottreksturinn gerði Martin
kleift að hefja opinbera baráttu gegn
Chretien og virtist sem flokkurinn
væri að klofna í tvær fylkingar sem
myndu elda grátt silfur á flokksfund-
inum í febrúar.
„Okkur ber að einbeita okkur að
stefnuskrá okkar og efna loforð okk-
ar við Kanadabúa. Það er að segja,
að stjórna landinu. Í sumar höfum
við ekki einbeitt okkur að stjórninni.
Við höfum ekki sinnt starfi okkar.
Það líkar Kanadabúum ekki,“ sagði
Chretien á miðvikudaginn.
Leiðtogar stjórnarandstöðuflokk-
anna fögnuðu fréttinni um að Chret-
ien ætlaði ekki að sækjast eftir end-
urkjöri, en gagnrýndu þá stefnu sem
Frjálslyndi flokkurinn fylgdi. „Ég
tel að þetta hafi í raun tryggt að
óstjórn ríki innan Frjálslynda
flokksins í eitt og hálft ár til viðbótar,
og ríkisstjórnin muni verða upptekin
af innanbúðarátökum í stað þess að
sinna stjórn ríkisins,“ sagði Stephen
Harper, leiðtogi Kanadabandalags-
ins, sem er hinn opinberi stjórnar-
andstöðuflokkur.
Chretien hyggst
ekki bjóða sig
fram aftur
Montreal. AFP.
Forsætisráðherra Kanada hefur átt
undir högg að sækja að undanförnu
AP
Chretien og kona hans, Aline,
veifa til flokkssystkina sinna í
Frjálslynda flokknum í Québec.
STARFSMENN byggingarfyrirtækis í Chengdu í Kína
brugðust hart við í fyrradag og björguðu húsbónda sín-
um frá bráðum bana. Það var þó ekki alveg það, sem
hann vildi sjálfur. Hann hafði nefnilega lýst því yfir við
þá, að hann hygðist stytta sér aldur vegna þess, að
hann gæti ekki greitt þeim laun. Ætlaði hann að gera
alvöru úr því á stundinni en var gripinn á síðustu
stundu eins og sjá má.
Reuters
Á elleftu stund
MÚSLÍMSKIR skæruliðar í Abu
Sayyaf-hryðjuverkasamtökunum á
Jolo-eyju á Filippseyjum háls-
hjuggu tvo kristna menn, sem þeir
höfðu rænt, og skildu höfuð þeirra
eftir á víðavangi.
Talsmaður filippeyska hersins
skýrði frá þessu í gær og Gloria
Arroyo, forseti Filippseyja, brást
við með því að senda þangað fjórar
herdeildir til að elta uppi morð-
ingjana.
Höfuð mannanna voru skilin eftir
skammt frá herstöð í höfuðstað eyj-
arinnar, sem einnig heitir Jolo, og
bréf fest við annað þeirra. Í því
stóð, að þannig færi fyrir öllum,
sem ekki tryðu á Allah.
Yfirmaður hersins á Jolo sagði,
að mannræningjarnir væru „skepn-
ur og villimenn“, sem notuðu trú
sína til að réttlæta glæpaverkin.
Mennirnir, sem voru drepnir, voru
Filippseyingar og hafa mannræn-
ingjarnir enn aðra fjóra á valdi sínu.
Arroyo forseti lýsti því yfir fyrir
skömmu, að búið væri að sigrast á
Abu Sayyaf-hreyfingunni sem
skipulögðum samtökum á nálægri
eyju, Basilian, en herinn telur, að
sumir liðsmenn hennar hafi fært sig
yfir á Jolo-eyju. Sýnt hefur verið
fram á tengsl milli Abu Sayyaf og
hryðjuverkasamtaka Osama bin
Ladens, al-Qaeda, en fyrrnefnda
hreyfingin hefur haldið uppi hern-
aði í áratug og segist vilja stofna
sjálfstætt ríki múslíma á Filipps-
eyjum.
Múslímasamtök á Filippseyjum hálshjuggu tvo menn
Segja öðru kristnu
fólki sömu örlög búin
Jolo. AFP.