Morgunblaðið - 10.11.2002, Side 10

10 SUNNUDAGUR 10. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
RÉTT eins og hvítur engill stendurhin smyrjandi jómfrú skyndilegamitt á meðal áhorfendanna meðkæliboxið sitt í annarri hendinni.Skurðarborðinu hefur verið komið
fyrir á miðju gólfinu. Hnífarnir hafa verið
brýndir. Ekkert stendur lengur í vegi fyrir því
að hægt sé að kryfja íslenska þjóðarsál. Hinni
smyrjandi jómfrú er nefnilega fleira til lista lagt
en að smyrja ekta danskt „smørrebrød“. Hún
les dulin skilaboð um persónuleika Íslendinga
og jafnvel þjóðarinnar allrar út úr listilega
skreyttum brauðsneiðum. Með öðrum orðum:
Meðal okkar er hið glögga gestsauga!
Þeir sem vilja fá að vita meira geta skellt sér
á einleikinn „Hin smyrjandi jómfrú“ og fengið
sér vænt smurbrauð í Iðnó á næstunni. Þar
bregður hin danskættaða leikkona Charlotte
Bøving sér í gervi hinnar smyrjandi jómfrúar
og lýsir á gráglettinn hátt tilvistarbaráttu
danska smurbrauðsins í íslensku samfélagi.
Charlotte semur verkið í samstarfi við leik-
stjórann Steinunni Knútsdóttur og sækir þar
talsvert í sína eigin reynslu af því að kynnast ís-
lensku samfélagi á síðustu þremur árum. Hing-
að flutti hún ásamt eiginmanni sínum Benedikt
Erlingssyni leikara og dóttur þeirra Önnu Rós-
hildi, sem nú er 3½ árs, í byrjun árs 1999.
Úr „settlegu“ hverfi
Charlotte lætur sér heldur ekki bregða þegar
spurst er fyrir um uppruna hennar að gömlum
íslenskum sið. „Ég er alin upp í Árósum.
Mamma og pabbi voru bæði kennarar. Mamma
er kennari við Leikskólakennaraskólann í Árós-
um, bæði í drama og tónlist. Pabbi var prófess-
or í slavneskum fræðum við háskólann. Hann
fékk blóðtappa þegar hann var 63 ára og varð
að hætta að kenna. Pabbi og mamma skildu
þegar ég var 11 ára. Við erum þrjú alsystkini og
ein yngri hálfsystir. Ég man varla eftir mér
öðruvísi en að leika við eldri systur mína, sem
er tveimur árum eldri, þegar ég var lítil. Hún
var skapandi og skemmtilegur félagsskapur
enda hefur hún haldið áfram þessum leik og er í
dag myndlistarkona í Sviss.“
Charlotte rifjar upp að systrunum hafi ekki
síður þótt spennandi að bregða sér í hin ýmsu
gervi og semja tónlist. „Ég velti því einmitt fyr-
ir mér þegar ég var að semja tónlistina í Rauð-
hettu og úlfinum hvort mér þætti svona sjálf-
sagt að semja hana sjálf af því að tónlist var
alltaf svo eðlilegur hluti af sköpun okkar systr-
anna á sínum tíma. Samt sem áður vorum við af
einhverjum ástæðum aldrei sendar í tónlistar-
skóla. Mamma hefur alltaf haft rosalega gaman
af börnum og sá algjörlega um að örva okkur
heima. Stundum tengdi hún uppeldi okkar
kennslunni. Einu sinni þegar ég var svona sex
ára stóð ég hana að því að læðast með hljóð-
upptökuvél við herbergisdyrnar mínar. Hún
var að hljóðrita hlutverkaleikinn. Ég man að
mér þótti skrítið hvernig hún lét og hætti að
leika mér í smástund.“
Charlotte játar sposk á svip að foreldrar
hennar haldi því statt og stöðugt fram að hún
hafi verið vægast sagt frekt smábarn. „Einu
sinni þegar ég var í frekjukasti spurði pabbi
hvort hann ætti að setja tvo þvottabala undir tá-
raflauminn!“ bætir hún við og hlær. „Þegar ég
varð fimm ára varð ég síðan nánast sjúklega
feiminn og hélt því áfram til 11 til 12 ára aldurs.
Þá man ég að ég tók meðvitaða ákvörðun og
sannfærði sjálfa mig um að nóg væri komið af
feimninni. Löngu væri orðið tímabært að ég
horfðist í augu við sjálfa mig og umheiminn.
Þessi ákvörðun hafði mikil áhrif á líf mitt. Sex-
tán ára fór ég í heimavistarskóla í eitt ár og
flutti ekki aftur heim til mömmu. Sjáðu til – ég
er alin upp í frekar vernduðu umhverfi, frekar
„settlegu“ hverfi í Árósum og langaði hreinlega
til að kynnast öðruvísi fólki!“
Hjartað valdi leiklist
Eftir vistina í heimavistarskólanum flutti
Charlotte til Árósa og tók þátt í áhugamanna-
uppfærslum. „Ólíkt Benna er ég ekki fædd inn í
leikarafjölskyldu. Ég áttaði mig ekki á því fyrr
en ég var orðin 18 eða 19 ára að hægt væri að
fara í leiklistarskóla til að læra að verða leikari
– og þar með voru örlög mín ráðin. Mér er enn í
fersku minni þegar ég stóð með tvö umsókn-
areyðublöð sitt í hvorri hendinni, þ.e. inn í
myndlistar- og leiklistarskólann í Árósum. Ég
ætla samt ekki að halda því fram að ákvörðunin
hafi verið erfið. Hjartað hafði löngu fallið fyrir
leiklistinni.“
Charlotte var búin að gera eina atlögu að
Skuespillerskolen ved Århus Teater þegar hún
fékk inngöngu í leiklistarskólann 23 ára gömul.
„Ég varð auðvitað himinlifandi. Loksins var ég
komin á rétta hillu í lífinu! Skólinn brást heldur
ekki væntingum mínum. Að fá jafnfrábært
tækifæri eru ótrúleg forréttindi þótt óneitan-
lega hafi námið stundum tekið á. Við fengum
tækifæri til að spreyta okkur í góðum hlutverk-
um, vinna með líkama og sál og kynnast ólíkum
listgreinum. Eftir á að hyggja finnst mér í raun-
inni að dekrað hafi verið við okkur í skólanum,
t.d. þurftum við ekki að borga krónu þegar við
fórum í ferðir til að kynna okkur leiklistarlífið í
London, Berlín, Moskvu og St. Pétursborg.
Skýringin gæti legið í því hvað við vorum fá. Í
mínum bekk voru bara 6 nemendur, 3 stelpur
og 3 strákar, og bara 24 í öllum skólanum. Þetta
var gífurlega spennandi tími. Við vorum frjáls
og allt var mögulegt.“
Á sviði 6 kvöld í viku
Að lokinni útskrift tók raunveruleikinn við.
„Eftir skólann stóð mér til boða að leika hlut-
verk í einni uppfærslu í Kaupmannahöfn eða
skrifa undir eins árs samning við leikhúsið í Ár-
ósum. Leikhússtjórinn í Árósum var harður í
horn að taka og tók skýrt fram að ef ég þægi
boðið í Kaupmannahöfn þyrfti ég ekki að koma
aftur til baka. Ég var dálitla stund á báðum átt-
um áður en ég ákvað að taka tilboði hans um
eins árs samning. Mér fannst ég ekki vera alveg
tilbúin fyrir Kaupmannahöfn. Það kom seinna.
Atvinnumennska í leiklist er gjörólík leiklist-
arskólum. Ég upplifði að í atvinnuleikhúsi verð-
ur ungur leikari að minnka sjálfan sig. Hann
getur ekki verið jafnstór og í leiklistarskólan-
um. Þetta er víst kallað aðlögun. Hinn kaldi
hversdagsleiki er allt annar en hinn hlýi gervi-
heimur skólans. Þótt ég væri heppin og fengi
fullt af spennandi hlutverkum var mér samt of-
boðið. Leikhúsið er eins konar verksmiðja. Vör-
una verður að þróa og framleiða fyrir áhorfand-
ann. Ef hann sækir ekki leikhúsið er allt unnið
fyrir gýg. Álagið á leikurunum var gífurlegt. Ég
lék oftast á hverju kvöldi nema sunnudags-
kvöldum og oftast voru æfingar á daginn.“
– Hvort hneigðist þú til að leika dramatísk
eða gamanhlutverk?
„Í Árósum fékk ég bæði tækifæri til að leika
dramatísk og gamanhlutverk. Eftir erfið
dramatísk hlutverk var ákveðin hvíld í að leika
eitthvað léttara. Ég get samt ekki neitað því að
ég hef meira sótt í dramatísk hlutverk þó að ég
sé auðvitað fullkomlega meðvituð um að yfir-
leitt eigi gamanið sér dýpri rætur í dramatík.
Eiginlega er svolítið merkilegt hvað ég hef oft
túlkað fólk á jaðri samfélagsins. Ég lék m.a.
fötluðu stúlkuna Korneliu í Glötuðum snilling-
um, þroskaheftu stúlkuna í Dansað á haustvöku
og andann Ariel í Óveðrinu eftir Shakespeare.
Eins og þú veist tengjast hin hefðbundnu kven-
hlutverk yfirleitt dóttur-, móður- og ömmuhlut-
verkinu. Hlutverk utan þess ramma hafa alltaf
höfðað sérstaklega til mín. Þau veita ákveðið
frelsi og möguleika til að fara nýjar og spenn-
andi leiðir í túlkuninni.“
Þrenn verðlaun á einu ári
Charlotte var fyrst heiðruð fyrir leik sinn
með hinum svokölluðu Thomas Jensen-verð-
launum árið 1992. Hún sló síðan rækilega í gegn
í þremur hlutverkum árið 1994, m.a. í hlutverki
andans Ariel í Óveðrinu. Gagnrýnandi lætur
m.a. þau orð falla í einu dönsku dagblaðanna að
frammistaða hennar í hlutverkinu sé sýning-
arinnar virði. Annar gagnrýnandi segir Char-
lotte eina af stærstu vonunum í hópi ungra leik-
ara. Ekki þarf heldur að orðlengja að næsta ár
var sannkallað uppskeruár á ferli Charlotte.
Henni féllu í skaut hvorki fleiri né færri en
þrenn verðlaun, þ.e. Inge Damn, Bikubens gule
kort og síðast en ekki síst hin virtu Henkel-
verðlaun. Hún var fyrsti leikarinn utan Kaup-
mannahafnarsvæðisins til að hampa verðlaun-
unum í þrjátíu ára sögu þeirra árið 1995.
Nú var Charlotte tilbúin að fóta sig á fjöl-
unum í Kaupmannahöfn. „Hægan, hægan,“
sagði leikhússtjórinn minn í Árósum og klapp-
aði létt á öxlina á mér. „Nei, nei, nú ætla ég að
hleypa á sprett,“ svaraði ég – hélt mínu striki til
Kaupmannahafnar þar sem ég starfaði sjálf-
stætt á árunum 1996 til 1999. Áður en törnin
byrjaði ákvað ég þó að lyfta mér aðeins upp og
ekki að ástæðulausu. Ég var nefnilega í ást-
arsorg – nýhætt með kærastanum mínum,“
segir Charlotte og hnyklar brýrnar. „Nei, nei.
Ef hann hafði ekki sagt mér upp hafði ég aldrei
hitt Benna. Nú er ég komin aðeins á undan
sjálfri mér eins og venjulega. Jú, sjáðu til – ég
hafði rosalega gaman af hestum þegar ég var
barn. Um þrítugt blossaði þessi áhugi aftur
upp. Ég fór að fara aftur á bak og láta mig
dreyma um hestaferð í alvörunáttúru eins og á
Íslandi. Hestamenn geta ekki þverfótað fyrir
alls konar reglum í Danmörku, t.d. um hvar
megi vera með hesta, hver megi hleypa á stökk,
ríða tölt o.s.frv.
Henkel-verðlaunaféð gerði mér mögulegt að
fara í þessa draumahestaferð um hálendi Ís-
lands. Ef þú heldur að ég hafi hitt Benna í þess-
ari ferð verð ég að valda þér vonbrigðum. Ég
kom heim enn í sárum eftir gamla kærastann.
Mamma hefur í seinni tíð verið dugleg að rifja
upp að eftir ferðina til Íslands hafi ég sagt við
hana að ég þyrfti bara að ná mér í íslenskan
mann. Í þeim hlyti að búa sami krafturinn og í
íslenskri náttúru.
Annað atvik varð til þess að engu virtist lík-
ara en að hana renndi grun í hvað ætti eftir að
gerast. Skömmu eftir Íslandsferðina dó móð-
uramma mín á gamals aldri. Nokkru síðar var
mamma mín allt í einu mætt heima hjá mér með
allt Íslendingasagnasafnið hennar undir hend-
inni. Mömmu hafði ekki fundist neinn annar
betur að því kominn en ég.“
Örlagarík Íslandsferð
„Mamma vissi náttúrlega hvað ég hafði
heillast af íslenskri náttúru í ferðinni,“ segir
Charlotte og bætir við að ekki hafi heldur liðið á
löngu þar til hún hafi fundið leið til að komast
aftur til Íslands. „Ég og Oli vinur minn fengum
styrk hjá Sleipni til að kynna okkur leiklistarlíf
á Íslandi og í Stokkhólmi í febrúar árið 1997.
Ferðin til Íslands var alveg frábær. Íslenskt
leikhúsfólk tók okkur opnum örmum. Við vor-
um alls staðar velkomin og skemmtum okkur
konunglega. Ég get sagt þér eina sögu til vitnis
um móttökurnar. Flosi Ólafsson bauð okkur að
koma með sér í skemmtiferð einn daginn. Hann
fór með okkur upp í Mosfellssveit og kynnti
okkur fyrir gömlum garðyrkjubónda. Hann
ræktaði þarna rósir í félagi við syni sína. Á með-
„Ef þú getur þetta
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Charlotte Bøving: „Loftið er stundum svo lágt í Danmörku.“
Hvað tekur leikari til bragðs
þegar hann flytur til nýs lands
og stendur frammi fyrir því
að vera án síns helsta verk-
færis – tungumálsins? Anna G.
Ólafsdóttir hreifst af því
hvernig danska leikkonan
Charlotte Bøving tekur á
vandanum og bregður sér í
hlutverk hinnar smyrjandi
jómfrúar í Iðnó á næstunni.
’ Hlutverkum rignir ekkibeinlínis yfir mállausa
leikara í nýju landi. Enda
þótt ég geti talað þokka-
lega íslensku núorðið efast
ég um að ég losni nokkurn
tíma alveg við hreiminn. ‘