Morgunblaðið - 11.12.2002, Síða 2

FRÉTTIR
2 MIÐVIKUDAGUR 11. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
SAMÞYKKJA YFIRTÖKU
Sænska fjármálaeftirlitið sam-
þykkti í gær að Kaupþing banki hf.
fengi að kaupa meirihluta í sænska
bankanum JP-Nordiska. Kaupþing
banki verður eina íslenska fyr-
irtækið sem skráð verður í erlendri
kauphöll.
Rangar upplýsingar?
Halldór Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra segir andstæðinga Kára-
hnjúkavirkjunar hafa í samstarfi við
náttúruverndarsamtökin World
Wide Fund for Nature dreift röng-
um upplýsingum um málið.
Miðstjórn grípur ekki inn
Miðstjórn Sjálfstæðisflokksins
telur sig ekki geta gripið inn í
ákvarðanir kjördæmisráðs Norð-
vesturkjördæmis vegna utankjör-
fundaratkvæðagreiðslu fyrir próf-
kjörið í haust.
Gagnrýndi stefnu Bush
Jimmy Carter, fyrrverandi
Bandaríkjaforseti, tók við frið-
arverðlaunum Nóbels í gær. Notaði
hann tækifærið og gagnrýndi stefnu
Georges Bushs forseta sem kennd
er við „fyrirbyggjandi hernað“, þ.e.
árás að fyrra bragði gegn hættu-
legum fjendum.
Færeysk neðansjávargöng
Fyrstu neðansjávarjarðgöngin í
Færeyjum voru opnuð í gær með
mikilli viðhöfn. Þau eru 4,9 km löng
og tengja Straumey með höf-
uðstaðnum Þórshöfn við Voga en
þar er eini flugvöllur Færeyinga.
 LISTAMENN Á MORGAN
 ALDRIFINN VOLVO XC70
 FÆRSLA Á HÁSINGUM
KOENIGSEGG CC 
REKSTRARLEIGA Á NOTUÐUM 
NISSAN GTR-OFURSPORTBÍLL 
NISSAN MICRA Í RÓMABORG
Nýr bíll á gömlum grunni
Allir fá þá
eitthvað fallegt . . .
Mikið úrval glæsilegra jólagjafa
frá ALPINE, CLIFFORD og AVITAL
Alhliða
lausn í
bílafjármögnun
Suðurlandsbraut 22 • Sími: 540 1500
FLATAHRAUNI 31 • HAFNARFIRÐI
SÍMI 555 6025 • www.kia.is
K IA ÍSLAND
Bílar sem borga sig!
Moggabúðin
Reiknivél, aðeins 950 kr.
edda.is
Thor Vilhjálmsson heldur hér áfram a› l‡sa tímum sem
voru baksvi› ver›launaskáldsögunnar Morgunflula í
stráum. Me› or›gnótt sinni og stílgaldri, djúpri innlifun
og sterkri samú› færir hann okkur nær tímum sem um
margt minna á okkar daga í vi›sjám sínum og
heimsendaugg.
Thor
Vilhjálmsson
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
E
D
D
1
96
69

12
/2
00
2
Or›gnótt og stílgaldur
ÚR manna minnum – greinar um íslensk-
ar þjóðsögur nefnist bók þar sem tuttugu
og átta höfundar fjalla um þjóðsögur,
hver með sínum hætti, og benda meðal
annars á sérkenni þeirra og marg-
breytilegt hlutverk. Þjóðsögur hafa í ald-
anna rás fylgt manninum og liðsinnt hon-
um í hversdagslegu amstri hans,
dagdraumum og umgengni við sam-
ferðamenn og náttúru, hafa jafnvel náð
til samfélagsvanda sem erfitt er að ræða
á venjubundinn hátt.
Í kringum þjóðsögur hefur myndast
víðáttumikið fræðasvið og hefur það ekki
síst þróast út frá rannsóknum á ein-
stökum minnum sem birtast í þjóðsögum
ólíkra menningarsvæða. Lögmál munn-
legrar frásagnarlistar og samspil ritmáls
og munnmennta kemur einnig mjög við
sögu rannsóknanna, ásamt flokkun þjóð-
sagna og skyldleika við aðrar tegundir
frásagna og bókmennta.
Áþessu ári eru liðin 150 á fráútgáfu
fyrstu þjóðsagna þeirra Magnúsar Gríms-
sonar og Jóns Árnasonar.Þeirra og ann-
arra manna á sviði þjóðsagna og þjóð-
sagnafræða er minnst á margvíslegan
hátt í ritgerðasafninu. Ritstjórar verksins
eru þeir Baldur Hafstað, Kennaraháskóla
Íslands, sem einnig ritar inngang, og
Haraldur Bessason, Háskólanum á Ak-
ureyri, en þeir stóðu einnig að greina-
safninu Heiðin minni árið 1999.
Útgefandi er Mál og menning. Bókin er
513 bls., prentuð í Gutenberg. Erlingur
Páll Ingvarsson gerði kápu. Verð: 4.990
kr.
Greinar um þjóðsögur
Halldór Blöndal tekur við fyrsta eintaki bókarinnar
úr hendi ritstjóranna Haraldar Bessasonar og Bald-
urs Hafstað.
Viðkvæmni karlmannsins
Hávar
Sigurjónsson
ræðir við
Kristján Þórð
Hrafnsson
INNAN vísindanna og milli vísindamanna
er valdabarátta og samkeppni alveg eins og
meðal fólks sem tilheyrir öðrum starfsstétt-
um. Þar fyrirfinnst einnig tímabundin oftrú á
tiltekin fyrirbæri, fordómar milli greina og
hvaðeina annað sem einkennir mannheima. Af
þessum sökum er nauðsynlegt að veita vís-
indamönnum aðhald með gagnrýnni hugsun
og upplýsingum, sérstaklega ef stigið er út
fyrir háskólana og inn í viðskiptalífið.
Steindór J. Erlingsson vísindasagnfræðing-
ur er í hlutverki gagnrýnandans í bók sinni
Genin okkar og skýrir stöðu sína með þessum
orðum: „Ég tel að mér, sem borgara í lýðræð-
issamfélagi, beri skylda til að setja fram þessa
gagnrýni, hversu óvinsæl sem hún mun reyn-
endilega það sem vísindamaður
telur.
Steindór hefur mikla þekk-
ingu á efninu sem hann tekur
fyrir og rekur sig í raun aftur
alla tuttugustu öldina og segir
einnig frá umræðum hér á 19.
öld um Darwinisma. Hann rekur
síðan hvernig líftæknin nemur
land á Íslandi. Þá flokkar hann
erfðafræðina og varpar ljósi á
átök innan hennar. Hann sýnir
fram á oftrú raunvísindamanna
á vísindum sínum, sjálfum sér og
sannfæringunni um að þeir hafi
rétt fyrir sér. Loks fjallar hann
um líftæknina og lýðræðið.
Genin okkar minnir stundum
á kennslubók í vísindagagnrýni þar sem við
sögu koma kenningar, fræðsla og vísinda-
menn. Kafli 2. Átökin um erfðirnar og kafli 3.
Vísindatrúin eru í þeim dúr, en sennilega
nauðsynlegir því þetta er fyrsta bók sinnar
tegundar hér á
ast, og ég mun í þessari viðleitni
minni leita jöfnum höndum fanga
í raun-, hug- og félagsvísindum.
Hér verða lesendur kynntir fyrir
vísindagagnrýni.“ (28).
Glögg gagnrýni er nauðsynleg
vegna mögulegrar tilhneigingar
valdhafa hvar sem er í heiminum
til að verja nytsamlegar hug-
myndir og áform og draga úr um-
ræðu gegn þeim. Einnig til að
greina rök og áróður vísindahópa
til að teljavaldamenn á að veita fé
til þeirra. Sterk gagnrýni og hefð
fyrir henni er því nánast forsenda
lýðræðissamfélags.
Steindór J. Erlingsson greinir í
bók sinni umræðuna sem borið
hefur hæst í vísindum og meðal almennings á
síðustu árum; gen, erfðaefni, DNA, líftækni
og fyrirtækið Íslenska erfðagreiningu. Hann
vill kenna lesandanum að efast, með því að
sýna honum fram á að oftast eru hlutirnir
flóknari en þeir virðast og að þeir merki ekki
Nauðsynlegt innlegg
VÍSINDI
Genin okkar – Líftækni og
íslenskt samfélag
STEINDÓR J. ERLINGSSON
Forlagið 2002. 160 bls.
Steindór J. Erlingsson
BÆKUR
SÉRRIT MORGUNBLAÐSINS UM BÆKUR miðvikudagur 11.desember 2002

Yf ir l i t
Í dag
Sigmund 8 Umræðan 25/30/31
Viðskipti 13/14 Minningar 32/36
Erlent 15/17 Staksteinar 39
Höfuðborgin 18 Bréf 40
Akureyri 19 Kirkjustarf 36
Suðurnes 20 Dagbók 42/
Landið 21 Fólk 44/49
Listir 22/24 Bíó 46/49
Forystugrein 26 Ljósvakamiðlar 50
Viðhorf 30 Veður 51
* * *
Kynningar – Morgunblaðinu í dag
fylgir Íþróttablaðið frá Íþrótta- og
ólympíusambandi Íslands. Blaðinu
er dreift um allt land.
2002
MIÐVIKUDAGUR 11. DESEMBER BLAÐ B
B L A Ð A L L R A L A N D S M A N N A
BYRJAÐ AÐ RÍFA WEMBLEYVÖLLINN Í LONDON / B4
TVÖ íslensk dómarapör munu dæma í næstu
umferð í Evrópukeppni kvenna í handknattleik
og meira að segja leiki sömu liða.
Anton Pálsson og Hlynur Leifsson munu
dæma fyrri leik dönsku liðanna GOG og Slag-
else 3. janúar og síðari leikinn, hinn 10. janúar,
dæma Ólafur Haraldsson og Guðjón L. Sigurðs-
son. Þeir verða þó ekki einu Íslendingarnir sem
koma við sögu í leikjunum því með GOG leikur
Hafdís Hinriksdóttir.
Móðir hennar, Helga Magnúsdóttir, verður
eftirlitsmaður í Evrópukeppninni eins og að
undanförnu, en hún er nú stödd á EM kvenna
þar sem hún er við störf á vegum mótsstjórnar.
Helga verður þó ekki eftirlitsmaður á leik dótt-
ur sinnar heldur fer hún til Rússlands í Meist-
aradeildina og fylgist með leik Lada Toljatti og
Skopje frá Makedóníu.
Dómarar á
faraldsfæti
ERLA Steinunn Arnar-
dóttir, knattspyrnukona úr
Breiðabliki, er gengin til
liðs við sænska félagið
Stattena, sem er nýliði í úr-
valsdeildinni í Svíþjóð. Erla
er 19 ára og skoraði 7 mörk
fyrir Breiðablik í úrvals-
deildinni hér heima í sumar,
og þá lék hún sinn fyrsta
leik með 21 árs landsliðinu.
Hún var búsett í Svíþjóð áð-
ur en hún kom til Breiða-
bliks fyrir síðasta tímabil.
Erla til
Svíþjóðar
ÁRNI Kristinn Gunnarsson,
knattspyrnumaður úr
Breiðabliki, var á dögunum
valinn í úrvalslið ACA-
háskóladeildarinnar í
Bandaríkjunum. Árni Krist-
inn hefur leikið þar með
Hofstra-háskólanum á aust-
urströnd Bandaríkjanna
undanfarin þrjú ár og verið
í lykilhlutverki í liði skólans,
ýmist sem miðvörður eða
varnartengiliður.
Árni
Kristinn í
liði ársins
Bobby Robson, knattspyrnustjóri enska liðsins Newcastle United, gengur hér um á gamla heima-
velli sínum Nou Camp í Barcelona og ekki veitti af regnhlíf í vatnsveðrinu. Leik liðanna í Meist-
aradeildinni var frestað þar sem völlurinn var líkari sundlaug en knattspyrnuvelli.
Reuters
NORSKA knattspyrnufélagið Lille-
ström eyddi umfram efni á síðustu
leiktíð og verður fyrir vikið að stíga á
bremsurnar hjá því. Helsta ástæðan
fyrir auknum útgjöldum Lilleström
á síðustu leiktíð er m.a. talin sú að fé-
lagið fékk Ríkharð Daðason og Uwe
Rösler til liðs við sig á miðri leiktíð
þegar flest gekk liðinu í mót á knatt-
spyrnuvellinum og það var í fall-
hættu. Með þeirra aðstoð tókst Lille-
ström að tryggja sæti sitt í norsku
úrvalsdeildinni og þar með var hálf-
ur sigur unninn að mati forráða-
manna félagsins sem réttlætir um-
framútgjöld.
Nú hefur verið sett saman fjár-
hagsáætlun fyrir félagið fram til árs-
ins 2005 sem ber heitið „frá mínus í
plús“. Í henni er gert ráð fyrir að fé-
lagið verði komið út úr mestu vand-
ræðunum eftir þrjú ár. Þar er gert
ráð fyrir ráðdeild mikilli í rekstri fé-
lagsins.
Launalækkun hjá Brann
Nýlega var greint frá því að laun
leikmanna Stabæk verði lækkuð um
tíu af hundraði og nú stendur fyrir
samsvarandi lækkun launa hjá
Brann, sem er undir stjórn Teits
Þórðarsonar. Leikmenn Brann hafa
enn ekki samþykkt lækkunina en
ekki er víst að þeir eigi annarra
kosta völ þar sem fjárhagur Brann
er í molum og því nauðsynlegt að
draga úr kostnaði í öllum þáttum
rekstrarins.
Lilleström
eyddi of miklu
KRISTÍN Rós Hákonardóttir vann
til gullverðlauna í sínum flokki í 100
metra baksundi á heimsmeistara-
móti fatlaðra í sundi sem hófst í Mar
de Plata í Argentínu í gær.
Kristín Rós hafði mikla yfirburði í
úrslitasundinu og kom í mark á nýju
heimsmeti, 1.25,83 mínútum en
gamla metið átti hún sjálf, 1.25,98
mínútur. Í undanrásunum var Krist-
ín Rós einnig með besta tímann,
1.26,98 mín.
„Þetta gekk bara alveg eins og í
sögu. Ég var mjög vel upplögð og
fannst geysilega gott að synda í
þessari frábæru laug. Ég átti ekki al-
veg von á að vinna
svona öruggan
sigur en ég var
aðallega að hugsa
um að bæta met-
ið. Ég fann eftir
undanrásirnar að
ég átti töluvert
inni og það gekk
eftir,“ sagði
Kristín Rós í
samtali við Morg-
unblaðið í gærkvöldi en hún varð 10
sekúndum á undan næstu sundkonu.
„Vonandi gengur mér áfram svona
vel. Ég hugsa um eitt sund í einu og
ætla að gera mitt besta og sjá svo til
hverju það skilar.“
„Kristín Rós útfærði sundið mjög
vel. Þetta er ein af hennar sterkustu
greinum og auðvitað gerði ég mér
vonir um sigur. Ég veit að hún kem-
ur til með að fá meiri keppni í hinum
greinunum,“ sagði Kristín Guð-
mundsdóttir, þjálfari nöfnu sinnar
við Morgunblaðið.
Kristín keppir í 100 m skriðsundi í
dag. Á morgun keppir hún í 100 m
bringusundinu og Bjarki Birgisson
sömuleiðsins en það verður fyrsta
greinin sem hann tekur þátt í á
mótinu.
Heimsmet og gull
hjá Kristínu Rós
Kristín Rós
Hákonardóttir
REYKJAVÍKURBORG mun ekki ljá
máls á þátttöku í Kárahnjúkavirkjun
sem 45% eignaraðili í Landsvirkjun,
nema ítarlegt arðsemismat á fram-
kvæmdinni liggi fyrir. Þetta segir
Árni Þór Sigurðsson, forseti borgar-
stjórnar. Hann segir að samþykki
þurfi hjá öllum eignaraðilum Lands-
virkjunar fari framkvæmdin yfir 5%
af eigin fé fyrirtækisins.
Ólafur F. Magnússon, borgar-
fulltrúi F-listans og áheyrnarfulltrúi í
borgarráði, bókaði á fundi ráðsins í
gær að upplýst hefði verið að í lok vik-
unnar væri fyrirhugað að skrifa undir
samninga milli Landsvirkjunar og Al-
coa um fyrirhugaða Kárahnjúkavirkj-
un en borgin gerði kröfu um að arð-
semismat lægi fyrir áður en hún
samþykkti þátttöku í framkvæmdun-
um. „Þar sem slíkt mat liggur ekki
fyrir geri ég þá kröfu til borgarstjóra
að hún lýsi því yfir opinberlega að
skilyrði Reykjavíkurborgar vegna
þátttöku í Kárahnjúkavirkjun hafi
ekki verið uppfyllt.“
Árni Þór og Stefán Jón Hafstein,
fulltrúar R-lista í borgarráði, tóku
undir þetta og bókuðu á fundinum að
þeir væru efnislega sammála bókun
Ólafs. Að sögn Árna er enginn ágrein-
ingur um að ef framkvæmdin fer yfir
5 prósent af eigin fé Landsvirkjunar
þurfi Landsvirkjun að leita samþykk-
is eignaraðilanna formlega. Það þýði
að borgarstjórn þurfi að taka afstöðu
til aðildar Reykjavíkurborgar að mál-
inu.
Ekki skuldbindandi
„Borgarstjórn samþykkti á fundi í
júní 2001 að forsenda þess að borgin
gæti yfirleitt léð máls á því að taka
þátt í þessu verkefni væri að það lægi
fyrir ítarlegt arðsemismat og ég á
ekki von á öðru en að menn séu enn
sömu skoðunar hvað þetta snertir,“
segir Árni.
Hvað varðar undirritunina í lok
vikunnar segir Árni að borgarstjóri
hafi upplýst að hún hafi ekki undir
höndun nein gögn varðandi hana en
hafi upplýsingar frá forstjóra Lands-
virkjunar um að það felist engar
skuldbindingar í undirskriftinni. Í
raun sé ekki komið að því að taka
ákvörðun. „Í borgarráði kom fram að
við teljum mikilvægt að Landsvirkjun
sé gerð grein fyrir þeirri afstöðu
borgarinnar að það komi ekki til
greina að hún skuldbindi borgina með
nokkrum hætti nema hún spyrji fyrst
og ég reikna með að borgarstjóri
muni ítreka það við forstjóra Lands-
virkjunar,“ segir Árni.
Að hans sögn hefur borgarstjóri
óskað eftir fundi stjórnar og forstjóra
Landsvirkjunar með borgarráði.
Afstaða Reykjavíkurborgar til byggingar Kárahnjúkavirkjunar
Samþykki er háð því að
arðsemismat liggi fyrir
hafi brotið á kærendum. Ráðherra
hafi ekki gefið kærendum, sem áttu
aðild að kæru sem var send til um-
hverfisráðuneytisins, tækifæri til að
láta í ljós skoðanir sínar á skjölum
sem tengjast málinu. Ráðherra hafi
ekki brugðist við rökum þeirra og
hafi brotið á lýðræðislegum réttind-
um þeirra og hafi brotið lög um mat
á umhverfisáhrifum.
Talin eru upp nokkur atriði til
viðbótar þar sem ráðherra er sak-
aður um að hafa brotið á rétti kær-
enda.
Í bréfinu segir að uppistöðulónið í
tengslum við Kárahnjúkavirkjun,
sem sé 57 ferkílómetrar að stærð,
muni fyllast af seti á 100 til 250 ár-
um og að Kárahnjúkavirkjun muni
eyðileggja eitt af stærstu ósnortnu
víðernum Vestur-Evrópu.
Á það er einnig bent að fulltrúar
Landsvirkjunar telji að ógilding á
úrskurði ráðherrans muni ekki hafa
nein áhrif á framkvæmdina. Með
þessu sé Landsvirkjun að fullyrða
að fyrirtækið muni ekki taka tillit til
laga um mat á umhverfisáhrifum.
Gangi það eftir muni fyrirtækið í
raun brjóta gegn lögum.
ATLI Gíslason hæstaréttarlögmað-
ur hefur sent Alain Belda, aðalfor-
stjóra bandaríska álfyrirtækisins
Alcoa, bréf þar sem þess er krafist
að Alcoa hætti frekari samningavið-
ræðum við Íslendinga í tengslum við
fyrirhugað álver í Reyðarfirði þar til
dómstólar hafi kveðið upp lokaúr-
skurð í tengslum við mat á umhverf-
isáhrifum Kárahnjúkavirkjunar.
Í bréfinu segir að Héraðsdómur
Reykjavíkur hafi nú til skoðunar
fullyrðingar sem birtar séu í kæru
Atla Gíslasonar hæstaréttarlög-
manns, Guðmundar Páls Ólafssonar
rithöfundar, Ólafs S. Andréssonar
prófessors og Náttúruverndarsam-
taka Íslands, þar sem þess er kraf-
ist að úrskurður umhverfisráðherra
frá 20. desember í fyrra um um-
hverfisáhrif Kárahnjúkavirkjunar
verði ógiltur. Kærunni er beint að
ríkisstjórn Íslands og Landsvirkjun.
Í bréfinu kemur fram að auk þess
sem vísað sé til umfangsmikilla og
óafturkræfra áhrifa virkjunarinnar
á umhverfið beinist rök kærenda að
því að umhverfisráðherra hafi ekki
gætt nægjanlega að lagalegum
formsatriðum í úrskurði sínum og
Hæstaréttarlögmaður ritar Alain
Belda, aðalforstjóra Alcoa, bréf
Ekki verði samið
á meðan mál eru
fyrir dómstólum
ÞEIR höfðu hröð handtök, piltarnir í Síldarvinnslunni í
Neskaupstað, í gærkvöld eftir að Börkur NK kom til
hafnar með tæp 300 tonn af fallegri síld. Það vafðist að
minnsta kosti ekki fyrir þeim félögum Björgvini Björg-
vinssyni og Ómari Dennis Atlasyni að salta þetta silfur
hafsins ofan í hverja tunnuna á fætur annarri.
Morgunblaðið/Kristín Ágústsdóttir
Silfur hafsins saltað
EKKI verður gengið endanlega frá
framboðslistum Samfylkingarinnar í
kjördæmunum tveimur í Reykjavík
fyrr en eftir áramót. Sameiginlegt
flokksval fyrir bæði Reykjavíkur-
kjördæmin fór fram 9. nóvember og
var að því stefnt að framboðslistarn-
ir yrðu frágengnir um seinustu mán-
aðamót.
Karl Th. Birgisson, framkvæmda-
stjóri Samfylkingarinnar, segir ljóst
að listarnir verði ekki tilbúnir fyrr en
eftir áramót, úr þessu. Tvær skýr-
ingar séu á því. Annars vegar sú að
fólk vilji vanda sig við frágang
listans og síðan þurfi samkvæmt lög-
um flokksins að boða til fundar í full-
trúaráði flokksins með tveggja vikna
fyrirvara þegar uppstillingarnefnd
er tilbúin með listann.
Listar ekki
tilbúnir
fyrr en eft-
ir áramót
Samfylkingin í Reykjavík
EINBÝLISHÚS við Bugðutanga í
Mosfellsbæ skemmdist talsvert í
eldsvoða í gærkvöld. Samkvæmt
upplýsingum frá Slökkviliði höfuð-
borgarsvæðisins var húsið mann-
laust þegar eldurinn kviknaði. Lög-
regla rannsakar eldsupptök.
Vegfarandi tilkynnti um eldinn um
klukkan átta í gærkvöld og voru
slökkviliðsmenn frá Tunguhálsi og
Skógarhlíð þegar sendir á staðinn.
Eldurinn var einkum í svefnherbergi
en reykur barst víða um húsið og olli
töluverðu tjóni. Sá sem tilkynnti um
eldinn fór ásamt lögreglumönnum að
húsinu og lokuðu þeir glugga sem
reykur barst út um. Þannig komu
þeir í veg fyrir dragsúg þegar rúða í
svefnherberginu sprakk örskömmu
síðar og segir stöðvarstjóri slökkvi-
liðsins að með þessu hafi þeir getað
minnkað tjónið.
Hús skemmist í eldi