Morgunblaðið - 11.12.2002, Page 26

Morgunblaðið - 11.12.2002, Page 26
26 MIÐVIKUDAGUR 11. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ Hallgrímur B. Geirsson. Styrmir Gunnarsson. Framkvæmdastjóri: Ritstjóri: STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík. Aðstoðarritstjórar: Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen. Fréttaritstjóri: Björn Vignir Sigurpálsson. U MSÝSLUSTOFNUN varn- armála, áður Sala varnar- liðseigna, verður lögð niður um næstu áramót, eins og fram hefur komið í Morg- unblaðinu, og við starfseminni tekur embætti sýslumannsins á Keflavíkurflug- velli. Versluninni við Grensásveg 9 í Reykjavík var lokað núna um mánaða- mótin. Starfsmenn stofnunarinnar hafa verið sex en fyrir nokkrum árum voru þeir helmingi fleiri. Forstjóri frá árinu 1977 hefur verið Alfreð Þorsteinsson borgarfulltrúi en hann tók þá við af Helga Eyjólfssyni byggingarmeistara sem hafði verið forstjóri frá upphafi. Ís- lendingar hafa í gegnum tíðina getað gert reyfarakaup í mörgum varnarliðs- eignum þar sem fjölbreytileikinn hefur verið allsráðandi, frá boltaskrúfum til bifreiða og allt þar á milli. Með ákvörðun utanríkisráðuneytisins nú, sem farið hefur með yfirstjórn Um- sýslustofnunar varnarmála, lýkur meira en hálfrar aldar sögu sem má rekja allt aftur til seinni hluta ársins 1944 þegar ríkisstjórn Björns Þórðarsonar gaf út bráðarbirgðalög um heimild fyrir rík- isstjórnina til að kaupa eignir setuliðsins sem það skildi eftir á Íslandi. Voru menn þá farnir að eygja endalok seinni heims- styrjaldarinnar. Skipaðir voru fimm menn í Sölunefnd setuliðseigna og fyrsti framkvæmdastjórinn var Helgi Eyjólfs- son húsasmíðameistari. Nefndin starfaði til ársins 1948 og hafði í byrjun aðstöðu í stórum skemmum sem hermenn höfðu reist í Vatnsmýri, ekki langt frá þeim stað sem hús Íslenskrar erfðagreiningar stendur. Með gildistöku varnarsamnings milli Íslands og Bandaríkjanna árið 1951 tók svonefnd Sölunefnd varnarliðseigna til starfa ári síðar og Helgi var aftur ráðinn framkvæmdastjóri. Gegndi hann því starfi til loka árs 1976 er hann hætti fyr- ir aldurs sakir. Formaður nefndarinnar um árabil var Hermann Jónasson. Upp úr 1970 var nafni stofnunarinnar breytt í Sölu varnarliðseigna. Starfsemin var þá komin í húsnæðið við Grensásveg en nefndin hafði áður haft aðsetur við Suðurlandsbraut, Skúlatún og í Örfirisey. Enn breytt um nafn Árið 1995 var sett ný reglugerð um starfsem- ina og nafninu breytt í Umsýslustofnun varn- armála. Meginbreytingin var að auk fyrri verk- efna var Umsýslustofnunin gerð að nokk- urs konar innkaupastofnun vegna kaupa Varnarliðsins á aðföngum og var einnig falin umsjón með forvali verktaka vegna verka á vegum Mannvirkjasjóðs Atlants- hafsbandalagsins. Stofnunin hafði áfram það hlutverk að annast yfirtöku og kaup á umfram- og af- gangsvörum frá Varnarliðinu og yfirtöku á byggingum og mannvirkjum á varn- arsvæðunum. Hlutverkið hefur sömuleið- is verið að hafa milligöngu um kaup á bifreiðum, vélum, tækjum og búnaði sem starfsmenn Varnarliðsins hafa flutt til landsins án greiðslu aðflutningsgjalda og virðisaukaskatts. Á síðustu árum hefur umfang og hagn- aður af starfseminni farið minnkandi. Þannig varð stofnunin að hætta sölu á matvöru fyrir fjórum árum vegna gild- istöku evrópskra reglna um merkingu matvæla. Þá hefur fækkun í herafla Varnarliðsins haft sín áhrif á umsvifin. Tap hefur verið á eiginlegri sölu varn- arliðseigna en haft hefur verið eftir Al- freð Þorsteinssyni að hagnaður síðastlið- inna 20 ára af starfseminni í heild hafi verið 500–600 milljónir króna á núvirði. Álíka upphæð hafi verið innheimt vegna opinberra gjalda. Deilt um stofnunina Deilt hefur verið um stofnunina á seinni árum og virðist sem utanríkis- ráðuneytið sé nú að nokkru leyti að framkvæma breytingu sem þáverandi fjármálaráðherra og núverandi forseti Íslands, Ólafur Ragnar Grímsson, lagði til við fjárlagagerðina árið 1988. Sam- kvæmt fjárlagafrumvarpinu var stofn- uninni gert að skila 50 milljóna hagnaði árið 1989, ella yrði hún lögð niður og starfsemin færð annað. Þessi ákvörðun fjármálaráðherra var harðlega gagnrýnd af Alfreð Þorsteinssyni sem sagði m.a. í Morgunblaðinu 3. nóvember 1988 að áformin væru óraun- hæf og byggð á mik- illi vanþekkingu. Taldi Alfreð raun- hæfara að reikna með 25–30 milljóna hagnaði. Sagði Alfreð ennfremur í blaðinu: „Ólafur Ragnar Grímsson er fyrsti ráðherrann sem ég man eftir sem hefur lagt svona gífurlega mikla áherslu á að auka tekjur af þessari starfsemi. Hann hefur hingað til kallað þessa starfsemi „hermang“, þannig að það er því ljóst að honum er mjög í mun að auka „hermangsgróðann“ svo mikið sem mögulegt er.“ Ekkert varð þó úr áformum stjórn- valda í þetta sinn að leggja Sölu varn- arliðseigna niður. Stofnunin skilaði um 20 milljóna hagnaði árið 1989 og í fjár- lagafrumvarpinu að ári var reiknað með 35 milljóna hagnaði árið 1990. Fram hef- ur komið í Morgunblaðinu að það var Al- freð sjálfur upphafi þe unin yrði lö verkefnin Keflavíkurf Málefni ræðu á Alþ grét Fríma talsefni í m.a. fram gjalda á þ Hálfr sögu sö liðseig Sala á eigum Varnarliðsins á Keflavíkurflugvelli he sögu sem um margt hefur verið mjög sérstök. Í saman verið deilt um sölunefndina, meðal annars á Alþ ’ 34 umsóknir bárust um forstjóra- stöðu sölunefnd- arinnar 1976. ‘ Hér er verið að bera út notaðan skáp síðasta daginn sem verslunin var opin.  1944 Brá setuliðse aður fra  1948 Ne Fjárhag við herin  1952 Söl til starfa Íslands o ólfsson r  1964 Ver 9 í Reykj starfsem næðishr  1977 Alf kvæmda  1988 Söl 50 milljó frumvar ur eða fæ  1995 Re stofnun Sölu var stjórnan  1998 Sto matvöru regluger  2002 Um niður og lokað 30 undir em víkurflug No tím í sö BREYTINGAR Í ORKUMÁLUM Um nokkurt skeið hefur veriðljóst að töluverðrar endur-skipulagningar og uppstokk- unar megi vænta í orkugeiranum en orkuframleiðsla er einn af grunn- atvinnuvegum þjóðarinnar og sá mikilvægasti auk sjávarútvegsins. Á löggjafarþinginu 2000–2001 lagði ríkisstjórnin fram til kynningar frumvarp til nýrra raforkulaga sem felur í sér heildarendurskoðun á lög- gjöf um vinnslu, flutning, dreifingu og sölu á raforku. Frumvarpið var lagt fram á síðasta þingi en ekki af- greitt. Nú er enn unnið að breytingu á þessu frumvarpi í því skyni að fá það afgreitt á þessu þingi. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að orkufyrirtæki megi framleiða og selja orku til hvaða notanda sem er. Hins vegar er ætlazt til að stofnað verði eitt orku- flutningsfyrirtæki sem dreifi raf- orku til dreifiveitna á hverjum stað. Eitt af markmiðum með frumvarp- inu er að framkvæma tilskipanir Evrópusambandsins á sviði orku- mála sem við erum taldir skuld- bundnir til skv. samningunum um Evrópska efnahagssvæðið. Í grund- vallaratriðum er stefnt að því að auka verulega samkeppni á milli orkufyrirtækja. Sumir áhrifamenn á vettvangi stjórnmálanna hafa talið að við ætt- um að leita allra leiða til þess að þurfa ekki að framkvæma þessar til- skipanir ESB. Í þeim hópi er Björn Bjarnason, alþingismaður og oddviti Sjálfstæðisflokksins í borgarstjórn Reykjavíkur, sem ítrekaði þessa skoðun í Morgunblaðinu í gær. Hann telur að tilskipunin sé miðuð við allt aðrar aðstæður en ríki hér á landi. Önnur vísbending um að breytinga megi vænta á sviði orkumála er sá órói sem er innan meirihlutans í borgarstjórn Reykjavíkur vegna eignarhluta borgarinnar í Lands- virkjun. Talsmenn meirihlutans hafa ítrekað lýst þeirri skoðun að eðlilegt sé að borgin selji hlut sinn í Lands- virkjun. Í þriðja lagi er ljóst að fram- kvæmdir við uppbyggingu orkuvera eru mun umdeildari en áður. Fyrir hálfri öld leit þjóðin á uppbyggingu stórvirkjana sem eins konar sjálf- stæðismál. Nú berst öflugur hópur með öllum ráðum gegn byggingu virkjana af náttúruverndarástæðum. Loks er ástæða til að minna á að í skýrslu Auðlindanefndar var fjallað um auðlindagjald vegna nýtingar auðlinda í vatnsföllum og í iðrum jarðar. Það er tímabært að umræður um þann þátt málsins hefjist fyrir al- vöru í tengslum við þær umbreyting- ar sem framundan eru á sviði orku- mála. Breytingar í uppbyggingu orku- iðnaðarins á Íslandi eru risavaxið mál og þar megum við ekki misstíga okkur. Landsvirkjun stendur nú frammi fyrir stærsta verkefni sem það fyrirtæki hefur nokkru sinni ráð- izt í og það er nauðsynlegt að um það verkefni ríki sæmileg samstaða og að ekki skapist óvissa um þann grund- völl sem eignarhald fyrirtækisins byggist á. Öll þessi mál þarf að ræða í heild. Það er ekki hægt að ræða einstaka þætti þeirra án þess að hafa yfirsýn yfir málið allt. Þess vegna er æski- legt að stjórnmálamennirnir standist þá freistingu að leggjast í pólitískan skotgrafahernað um þetta mikils- verða mál. Það er einfaldlega of stórt til þess að menn geti leyft sér það. LÖGGÆSLA OG LÖGHLÝÐNI Mikil umræða hefur farið framum það hvernig haga eigi lög- gæslu til að draga sem mest úr lög- brotum. Ýmsum kenningum hefur verið haldið á lofti en einna mests fylgis að fagna eiga hugmyndir um að lögreglan sé sýnileg. Þannig kannast flestir ökumenn við það að þar sem lögreglubíll birtist á um- ferðargötu er sem sjálfkrafa hægi á umferðinni. Rökin á bak við sýnilega löggæslu eru þau að slíkar aðferðir séu til þess fallnar að draga úr glæpum og lögbrotum. Þar með verði starf lög- reglunnar fyrirbyggjandi í stað þess að byggjast á að grípa lögbrjóta. Það eitt að sjáist til lögreglunnar hefur í flestum tilfellum jákvæð áhrif og í stórborgum erlendis hefur lögreglu tekist að draga stórkost- lega úr tíðni glæpa með því að fara meðal fólks. Það má hins vegar velta fyrir sér með hvaða hætti lögreglan eigi að vera sýnileg. Um helgina fór fram mjög um- fangsmikið umferðareftirlit lögregl- unnar í Reykjavík. Á föstudags- kvöld voru 1.400 ökumenn stöðvaðir á bílum sínum og mynduðust langar biðraðir vegna vegatálma lögregl- unnar. Engum var hleypt í gegn án þess að ræða við lögreglu. Stóð þessi aðgerð yfir í tvær klukku- stundir. Í frétt Morgunblaðsins á sunnudag sagði að ökumenn hefðu sumir verið óhressir yfir töfinni sem af hlaust. Um leið og leitast er við að draga úr lögbrotum og auka öryggi borg- aranna, hvort sem það felst í því að þeir geti gengið óhultir um götur eða ekið, verður að hafa hugfast að löggæslan má ekki þrengja að ein- staklingnum. Strangt til tekið gæti hver einstaklingur verið að brjóta lögin daginn út og daginn inn, hvort sem hann er utan dyra eða innan, heima eða heiman. Þannig mætti réttlæta mjög umfangsmikið eftirlit með hegðun borgaranna. Nú er það hins vegar svo að einstaklingurinn nýtur almennt ákveðins frelsis til orðs og æðis og rökstuddan grun þarf til þess að lögregla grípi til af- skipta. Nema í umferðinni. Þar get- ur fólk átt von á því að vera stöðvað án þess að hafa nokkuð annað gert en að vera á ferðinni í fullu samræmi við þær reglur sem um akstur og umferð gilda. Það má spyrja hvort kröftum lögreglunnar sé best varið með því að stöðva 1.400 ökumenn á einu bretti á Kringlumýrarbraut.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.