Morgunblaðið - 14.12.2002, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. DESEMBER 2002 47
mdastjórnar
lltrúi. Ingi-
g í forystu-
æðum um
inguna á al-
tt þing-
að ekki
þingi. Á
fán Jón
borgarráði
lking-
herra for-
njúkavirkj-
r skoðunar
ð byggja ál-
rgarráði
king-
únar vera?
agni R-
uð út í horn
ljós, þegar
ss hve fjár-
yrir árið
ru Ingi-
Alfreð Þor-
inn eftir úti
R-listanum
uvörðurinn
ðandi Kára-
oga, sem
t að setja
tti sér ein-
í tvær ný-
nd með
r og ræddi
ar. Varð
veikjan að
fshóp til að
júkavirkj-
unar. Í hópnum sitja Friðrik Már Baldursson hagfræð-
ingur fyrir hönd iðnaðarráðuneytisins, Sigurður Snævarr
hagfræðingur fyrir hönd Reykjavíkurborgar og Arnar
Árnason, löggiltur endurskoðandi, fyrir hönd Akureyr-
arbæjar.
Af hálfu Ingibjargar Sólrúnar er því haldið fram, að
þessi kynning á fjárhagslegum undirbúningi Kára-
hnjúkavirkjunar feli í sér mat á arðsemi hennar. Telur
hún, að fjárhagsleg áhætta Reykjavíkurborgar sé tví-
þætt, annars vegar ef arðsemi virkjunarinnar er minni en
ætlað er og hins vegar ef Landsvirkjun lendir í fjárhags-
legum erfiðleikum og ábyrgðir falla af þeim sökum á eig-
endur.
x x x
Fyrir utan að setja fjárhagslega þáttinn vegna Kára-
hnjúkavirkjunar í nefnd hefur Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir ýtt öðrum þáttum orkumálanna út af borði borg-
arstjórnar og falið þá nefnd. Batt hún svo rækilega fyrir
öll áhrif kjörinna fulltrúa á undirbúing heildarstefnu
Reykjavíkurborgar í orkumálum, að hún bannaði borg-
arstjórnarflokki sjálfstæðismanna að tilnefna tvo úr sín-
um hópi, stjórnmálamenn, í nefndina. Þegar banninu var
ekki sinnt afturkallaði borgarstjóri ósk sína um tilnefn-
ingu og valdi menn í nefndina eftir eigin höfði. Starfar
hún því sem einkanefnd borgarstjóra og án umboðs frá
öðrum.
Einræðistilburðir af þessu tagi eru ekki einsdæmi, því
að á sínum tíma var svipaðri aðferð beitt við val á stjórn-
armönnum í Línu.neti. Þá vildi R-listinn ekki, að sjálf-
stæðismenn gætu fylgst með því, sem gerðist innan þessa
fyrirtækis, eða hefðu áhrif á þróun þess. Spurningar
vöknuðu um, hvort andstaða Ingibjargar Sólrúnar við
stjórnmálamenn í orkustefnunefnd stafaði af ótta hennar
við, að Alfreð Þorsteinsson heimtaði sæti í nefndinni.
Nefndin er öðrum þræði sett til höfuðs honum, af því að
hann krafðist þess að sitja áfram sem stjórnarformaður
Orkuveitu Reykjavíkur og Ingibjörg Sólrún hafði ekki
þrek til að standa gegn því.
Borgarstjóranefndin um heildarstefnu Reykjavík-
urborgar í orkumálum á meðal annars að leggja mat á
líklega þróun og breytingar í orkumálum hér á landi á
næstu árum og meta stöðu Reykjavíkurborgar innan
Landsvirkjunar og móta framtíðarsýn varðandi eign-
arhlut borgarinnar í fyrirtækinu. Á nefndin að skila áliti í
júní 2003.
x x x
Þessi nefnd hafði ekki fyrr verið skipuð með þessari
sérkennilegu aðferð en ábyrgðarmaður hennar innan
borgarkerfisins, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, flutti fram-
söguræðu um fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar fyrir
árið 2003 og sagði meðal annars:
„Hins vegar eru framkvæmdirnar á vegum Lands-
virkjunar iðulega mjög umdeildar og það er erfið staða
fyrir borgaryfirvöld að bera sem eigandi fyrirtækisins
ábyrgð á virkjanaframkvæmdum í öðrum landshlutum,
framkvæmdum sem jafnvel er sterk pólitísk andstaða við
í borgarstjórn Reykjavíkur. Ég held að það sé tímabært
fyrir ríki og borg að ræða það af fullri alvöru að ríkið
kaupi hlut sveitarfélaganna í fyrirtækinu. Virðist mér að
betri tími geti varla gefist til slíkra samninga en nú, þeg-
ar ríkið hefur selt hlut sinn í ríkisbönkunum og hefur
handbæra fjármuni.“
Í þessum orðum Ingibjargar Sólrúnar er ekki fjallað
um arðsemi virkjana heldur hina raunverulegu undirrót
Landsvirkjunaruppnámsins í Ráðhúsinu, pólitískan
vandræðagang innan R-listans. Flýja á frá þessum vanda
með því að selja Landsvirkjun, fórna góðri eign Reykvík-
inga í öflugasta fyrirtæki þjóðarinnar, sem treystir láns-
hæfi sífellt skuldugri Reykjavíkur, til að skapa ró innan
R-listans. Landsvirkjun hefur ásamt Seðlabanka Íslands
og ríkissjóði hæsta lánshæfismat í landinu og var það
hækkað, eftir að alþjóðlega matsfyrirtækið Moody’s
kynnti sér öll gögn varðandi Kárahnjúkavirkjun.
Af orðum borgarstjóra má einnig draga þá ályktun, að
hún geti ekki unnt ríkissjóði að hafa handbært fé, sölu-
andvirði ríkisbankanna, seilast þurfi í þann sjóð og hrifsa
til sín skerf af honum. Minnir þetta á það, þegar Ingi-
björg Sólrún hækkaði skatta á Reykvíkinga, af því að rík-
ið lækkaði þá.
Þriggja flokka R-listi í Reykjavík hefur ekki innra
þrek til að taka stórákvarðanir fyrir hönd Reykvíkinga
vegna eignar þeirra í Landsvirkjun. Uppnámið í Ráðhús-
inu á eftir að magnast, þar til yfir lýkur, við töku ákvarð-
ana vegna Kárahnjúkavirkjunar.
pnám í Ráðhúsinu
bjorn@centrum.is
rásinni á World Trade Center.
ngin er ekki að skapa ótta með þess-
m. Sannarlega er ólíklegt að af slíkri
i. Má nefna í því sambandi að Norð-
hafa kannað ofan í kjölinn, hvort
sé að hryðjuverkamenn grípi til
agða þar í landi. Niðurstaðan varð
ki þyrfti að hafa af því ýkja miklar
.
em áður er möguleikinn fyrir hendi,
ikilvægt að ala ekki á þeirri sjálfs-
u að þessir hlutir snerti okkur með
i.
etur fer hafa þó stjórnvöld rækt það
sitt, að tryggja öryggi borgara
sinna, af skyldurækni. Til marks um það eru
m.a. innkaupin á nýju öryggis- og sprengju-
leitarkerfi vegna farangurs í Flugstöð Leifs
Eiríkssonar.
Þá hefur verið útbúin sérstök neyðaráætl-
un fyrir Keflavíkurflugvöll en í henni er m.a.
að finna viðbragðsáætlun vegna hugsanlegr-
ar beitingar sýklavopna.
Um þessar mundir er mikið rætt um þá
hættu sem stafað geti af dreifingu bólusótt-
arveirunnar. Stafar þetta af því að bólusótt
smitast auðveldlega milli manna og telst því
sérstaklega hættulegt vopn, auk þess sem
fullvíst er talið að illvirkjarnir hafi yfir þess-
ari veiru að ráða.
Við getum gefið okkur að hryðjuverka-
menn, sem ákvæðu að beita slíku vopni,
myndu dreifa veirunni á fjölförnum stað, s.s. í
flughöfn, þaðan sem veiran myndi dreifast
um allar jarðir. Um 7–10 dagar líða áður en
sjúkdómsins verður vart og því ljóst að út-
breiðsla hans yrði orðin afar víðtæk, þegar
hættan yrði mönnum ljós. Fái menn veiruna
eru um 30% líkur á því að hún dragi þá til
dauða.
Vart þarf að efast um að veiran bærist
hingað til lands ef henni væri t.a.m. dreift á
Heathrow-flugvelli í London, enda fljúga
Flugleiðir um tíu sinnum á viku milli Kefla-
víkur og London.
Hér á landi var bólusetningum gegn bólu-
sótt hætt á áttunda áratug síðustu aldar og
því eru allir Íslendingar sem fæddir eru eftir
það óvarðir með öllu.
Raunar er það svo, að 9. september 2001
var ekki til ein einasta eining af bóluefni á Ís-
landi. Árásin á Bandaríkin og eftirleikur
þeirra – hryðjuverkaógnin sem nú skekur
veröldina – varð hins vegar til þess að heil-
brigðisyfirvöld hér á landi, eins og annars
staðar, hófu innkaup á ný.
Eru nú til birgðir af bóluefni sem geta dug-
að fyrir fjörutíu til fimmtíu þúsund manns, að
sögn Haraldar Briem sóttvarnarlæknis, en
hann segir að það ætti að duga til að hefta út-
breiðslu sóttarinnar, ef hennar yrði vart hér
á landi. Ef til bólusóttar kæmi hér á landi yrði
líklegast beitt bólusetningum, einangrun og
afkvíun eftir því sem við ætti.
Engin ákvörðun hefur verið tekin um að
fylgja fordæmi Bandaríkjastjórnar frá því í
þessari viku, að bjóða öllum landsmönnum
bólusetningu. Ljóst er hins vegar af fram-
ansögðu að samhæfing aðgerða gegn bólu-
sótt er í góðum farvegi. Þar njótum við góðs
af samkomulagi sem heilbrigðisráðherrar
Norðurlandanna gerðu sín á milli í júní um
viðbúnað við hugsanlegri sýkla- eða eituref-
naárás.
Haraldur bendir á í þessu sambandi að
innkaup á bóluefninu hafa beint forvarnar-
gildi; minni líkur eru jú væntanlega á því að
hryðjuverkamenn noti þetta ógnvænlega
vopn ef þeir vita sem er að það bíti lítt. Hann
segir hættuna á bólusóttarárás á Íslandi
sannarlega sáralitla en afleiðingarnar
hörmulegar ef til þess kæmi. Ýmislegt megi
hins vegar gera til að draga úr líkunum á að
illa fari.
Upplýst umræða og skynsamlegt hættu-
mat er liður í því starfi.
íka í hættu
Reuterslíu.
david@mbl.is
K
aupauðgisstefna
eða merkantílismi,
er efnahagsstefna
sem ruddi sér til
rúms víða í Evr-
ópu á sautjándu öld og varði
fram á þá nítjándu. Samkvæmt
henni fólst auðlegð þjóða fyrst
og fremst í því hversu auðugar
þær voru af gulli og silfri. Gull og
silfur var notað sem gjaldmiðill í
milliríkjaviðskiptum og mest
kapp var lagt á að hafa sem
mestan afgang af viðskiptajöfn-
uði við útlönd. Útflutningur var
talinn jákvæður þar sem ríkið
fékk greitt fyrir útflutningsvör-
urnar með gulli og silfri en inn-
flutningur var álitinn slæmur
þar sem ríkið þurfti að láta af
hendi gull og silfur.
Mikilvægast var að örva út-
flutning með styrkjum til fram-
leiðslufyrirtækja. Á móti var
með öllum ráðum reynt að koma
í veg fyrir innflutning til að
vernda innlenda framleiðslu.
Tollar voru settir á innfluttar
vörur og innflutningskvótum og
höftum var beitt af mikilli hörku.
Litið var svo á að framleiðslan
og verðmætasköpunin ætti að
fara sem mest fram innan lands
og voru nýlendur Evrópuríkj-
anna einungis nýttar sem út-
flutningsmarkaður en einnig
sem forðabúr fyrir hráefni.
Áhangendur kaupauðgisstefn-
unnar óttuðust frelsið og höfn-
uðu frjálsum alþjóðaviðskiptum.
Sett voru gríðarleg höft og regl-
ur á atvinnulífið og aðgangs-
hindranir á markaði sem oft gátu
af sér einokunarfyrirtæki. Sem
dæmi um hve langt reglugerð-
arfarganið gekk má nefna að
franski fjármálaráðherrann
Jean-Baptiste Colbert (kaup-
auðgisstefnan var kölluð Col-
bertismi í Frakklandi) lét árið
1666 setja reglugerð um að dúk-
ar, sem voru ofnir í Dijon skyldu
hafa 1.408 þræði, hvorki fleiri né
færri! Brot gat varðað háum
sektum eða jafnvel fangelsi.
Þekktasti gagnrýnandi kaup-
auðgisstefnunnar er líklega
Adam Smith, sem einnig hefur
verið nefndur faðir nútíma-
hagfræði. Í rannsóknarriti sínu
Auðlegð þjóðanna benti Smith
réttilega á að þjóðir högnuðust
mest með verkaskiptingu og
frjálsum viðskiptum sín á milli.
Viðskipti milli ríkja væru ekki
ólík viðskiptum milli manna að
því leyti að allir geta hagnast.
Alþjóðaviðskipti eru hagkvæm
og þjóðir verða ekki ríkar af fjöl-
menni eða hráefnisöflun, gull-
eða silfurforða. Allra síst verða
þjóðir ríkar sem haga efnahags-
stefnu sinni í anda kaupauðg-
isstefnu með tilheyrandi ríkisaf-
skiptum, innflutningshöftum,
tollamúrum og útflutnings-
styrkjum. Þvert á móti hefur
verið sýnt fram á að þær þjóðir
verða ríkar sem feta vegu frels-
isins.
Þrátt fyrir þessi alkunnu
sannindi gengur draugur kaup-
auðgisstefnunnar laus. Með
reglulegu millibili verður hans
vart í stjórnmálum víða um
heim. Í kreppunni miklu í
Bandaríkjunum brugðust stjórn-
málamenn ranglega við með því
að hindra alþjóðaviðskipti. Ís-
lendingar fóru ekki varhluta af
draugsa á haftaárunum.
Útflutningur var styrkt-
ur á kostnað almennings
í landinu og innflutn-
ingur heftur eða bann-
aður. Á tímabili mun inn-
flutningur hljóðfæra
hafa verið bannaður á Ís-
landi!
Sem betur fer fer lítið
fyrir kaupauðgisstefn-
unni nú til dags. Engu að
síður er ástæða til að vera stöð-
ugt á varðbergi. Af einhverjum
ástæðum hafa stjórnmálamenn
gjarnan meiri áhuga á útflutn-
ingi en innflutningi. Íslensk
stjórnvöld ganga til dæmis
fremst í flokki þeirra ríkja sem
vilja afnema höft á viðskipti með
sjávarútvegsvörur og hafna rík-
isstyrkjum í greininni, sem er
gott og vel. Minna fer þó fyrir
kröfum á alþjóðavettvangi um
frelsi í landbúnaðarviðskiptum
enda yrði þá innflutningur land-
búnaðarvara algengari. Líkt og á
dögum kaupauðgisstefnunnar
ber almenningur í landinu mest-
an skaða af.
Nýjasta dæmið um drauga-
ganginn, sem vart hefur orðið í
opinberri umræðu er málefni
Sementsverksmiðjunnar á Akra-
nesi. Hún mun standa höllum
fæti vegna innflutnings á sem-
enti frá Danmörku. Hags-
munaaðilar krefjast þess nú að
íslensk stjórnvöld grípi í taum-
ana og verndi innlendu fram-
leiðsluna, væntanlega með toll-
um, innflutningsbanni eða
styrkjum. Innflutningsaðilinn er
sakaður um að selja sement und-
ir kostnaðarverði en því hefur
verið hafnað. Á móti hefur verið
sýnt fram á að verð á sementi á
Íslandi hefur verið með því
hæsta sem gerist í heiminum. Al-
menningur hagnast því mest á
ódýru og innfluttu sementi.
Að sjálfsögðu eiga íslenskir
stjórnmálamenn ekki að svara
þessu kalli sérhagsmunaaðila. Ef
Íslendingar geta ekki framleitt
samkeppnishæft sement verður
svo að vera. Kaupauðgisstefnan
er tóm steypa. Því fyrr sem ís-
lenskir stjórnmálamenn átta sig
á þessu, því betra.
Draugur
kaupauðgis-
stefnunnar
Eftir Magnús Þór Gylfason
’ Þrátt fyrir þessi alkunnu sannindi gengur
draugur kaupauðgis-
stefnunnar laus. Með
reglulegu millibili verður
hans vart í stjórnmálum
víða um heim. ‘
Höfundur er formaður Heimdall-
ar, félags ungra sjálfstæðismanna
í Reykjavík.
Morgunblaðið/Kristinn