Morgunblaðið - 05.01.2003, Side 48

FÓLK Í FRÉTTUM
48 SUNNUDAGUR 5. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Jóhanna Guðrún ég sjálf
10
A I K I D O
Ný námskeið
hefjast 6. janúar
Frír kynningartími!
Unglinga- og fullorðinstímar
Upplýsingar í s. 822 1824 eða 897 4675
http://here.is/aikido – aikido@here.is
Sjálfsvarnarlist fyrir alla í anda friðar og samvinnu
Útsalan
hefst á morgun
mánudaginn 06.01 kl. 10.00
EFTIR allmörg mögur árvirðist þýsk kvikmynda-gerð eitthvað vera aðbraggast. Ein þeirra
mynda sem átt hefur verulegan þátt í
að endurvekja áhuga umheimsins á
hinni þessari fornfrægu kvikmynda-
þjóð er Halbe Treppe eftir Andreas
Dresen, sem hlaut Silfurbjörninn á
síðustu kvikmyndahátíð í Berlín og
var nýverið tilnefnd til þrennra verð-
launa á Þýsku kvikmyndaverð-
launahátíðinni sem haldin verður á
næstunni. Í Kaffivagninum, eins og
heimfæra má titil myndarinnar, þykir
líka um margt kveða við nýjan tón í
þýskri kvikmyndagerð. Þótt drama-
tíkin sé um margt í hávegum líkt og
hjá þýskum máttarstólpum á borð við
Fassbinder, Wenders og Schlöndorff
eru efnistökin um margt önnur; allt í
senn hrárri, lífrænni og gráglettnari
en maður hefur átt að venjast. Og það
er kannski einmitt þessi síðasti þáttur
sem mest hefur glatt margan kvik-
myndaunnandann, að Þjóðverjum
hafi loksins tekist að senda frá sér
þungavigtarmynd sem hlæja má að
og það án allrar aðstoðar frá galgop-
anum luralega Otto Waalkes. Og það
sem meira er, það var ekki einu sinni
ætlunin að gera gamanmynd, reynd-
ar ekki heldur drama því ætlunin var
engin. Það var nefnilega svo gott sem
ekkert planlagt fyrirfram um það
hvernig mynd skyldi gera því þegar
leikstjórinn Dresen og 12 manna
tökulið hans hófust handa við gerð
myndarinnar höfðu leikararnir fjórir
ekkert handrit til að styðjast við, ein-
ungis fjórar ómótaðar persónur.
Háskaleg kvikmyndagerð? – Algjör-
lega.
Tilraun sem tókst
„Ég er náttúrlega álitinn bilaður
maður og Peter Rommel, framleið-
andi minn, ennþá bilaðri,“ segir Dres-
en glaðlegur og af áhersluþunga hins
ástríðufulla listamanns.
„Þessi mynd var upphaflega hugs-
uð sem tilraun. Ég hafði lengi velt fyr-
ir mér hvort það kosti virkilega alla
þessa fyrirhöfn að gera eina bíómynd,
hvort ekki væri hægt að gera mynd
með miklu minna mannafli, minni
skriffinnsku, minna tæknibrölti. Ég
setti eiginlega spurningamerki við
hvort það væri virkilega svona mikið
bras að gera bíómynd.“
Dresen segir sína reynslu þá að
„bras“ þetta geti ekki annað en komið
niður á sköpunargáfunni, hinu hreina
og tæra listræna gildi. Því hafi hann
og Rommel ákveðið í sameiningu að
sannreyna hvort ekki væri hægt að
gera bærilega mynd með einungis 8
manna tökuliði og 4 leikurum. „Við
drógum mörkin við að hægt yrði að
koma tökuliðinu öllu inn í Volkswagen
bjöllu.“ Líkt og við gerð síðustu
myndar sinnar Nachtgestalten (1999)
– sem einnig hlaut Berlínarbjörninn
silfraða – var Dresen ekkert að hafa
fyrir því að mæta með fullklárað
handrit á tökustað. „Ég er hliðhollari
spunanum og tók leikarana fjóra með
mér til smáborgarinnar Frankfurt/
Oder í Austur-Þýskalandi þar sem við
bjuggum saman í 2–3 mánuði áður en
tökur hófust, kynntumst og gerðum
beinagrindina að sögunni, sem í raun
voru þrjár línur fyrir hvert atriði.
Meginmarkmiðið var þó að skapa
gagnkvæmt traust, sem ég taldi und-
irstöðu þess að við gætum gert mynd-
ina, að leikararnir lærðu að treysta
hver öðrum til að spinna rétt, að segja
það sem segja þyrfti.“ Til að undir-
strika raunveruleikablæinn ákvað
Dresen að einungis fjórir eiginlegir
leikarar kæmu fram í myndinni, aðal-
leikararnir. Allir hinir eru óreyndir,
svo gott sem vegfarendur sem gripnir
voru á förnum vegi og ýtt inn í miðja
mynd. „Þetta var náttúrlega enn ein
leiðin til þess að sanna það að kvik-
myndagerð þarf ekki endilega að vera
iðnaður heldur getur líka alveg verið
ævintýralegt ferðalag. Ég held alla-
vega að með þessu móti komi sagan
sem sögð er ómenguð frá hjartanu.“
Lýðræðisleg kvikmyndagerð
Þessir sérstæðu vinnuhættir Dres-
ens hafa um margt þótt minna á þá er
breski kvikmyndagerðarmaðurinn
Mike Leigh stundar. Dresen segist
afar upp með sér þegar honum er líkt
við Leigh, því hann sé afar hrifinn af
verkum Bretans. „Slíkur samanburð-
ur er náttúrlega mikill heiður fyrir
mig en ég er samt ekki viss um að
vinnuhættir okkar séu alveg eins líkir
og menn vilja halda. Hann leggur
nefnilega mjög mikið uppúr æfingum
þegar hann undirbýr leikara sína, að
leikarar þrói persónur sínar og æfi at-
riði svo myndin verði í raun fullklár
þegar að tökum loksins kemur. Við
hittumst vissulega nokkru fyrir tökur
og þróum persónur og sögu en venju-
lega legg ég ekkert upp úr æfingum,
bíð bara eftir því að tökuvélin er sett í
gang og sé til hvað kemur þá út.“
Talað hefur verið um að Dresen að-
hyllist þannig „lýðræðislega kvik-
myndagerð“, þ.e. að leikstjórinn sé
engan veginn einvaldur hvað sköpun-
arþáttinn varðar, eins og gjarnan
tíðkast. „Það skýrir hvers vegna allir
fengu jafnmikið greitt fyrir þátttöku
sína í myndinni. Við litum nefnilega
svo á að allir hafi lagt jafnmikið af
mörkum á listræna sviðinu, að allir
hafi borið jafnmikla ábyrgð á hver út-
koman yrði. Með því móti vorum við
Rommel auðvitað að reyna að virkja
frekar þá sem allajafnan hafa ekki
eins mikið að segja og eru vanari að
Tvö pör í
tilvistarkreppu
Þýska verðlaunakvik-
myndin Kaffivagninn,
eða Halbe Treppe eins
og hún kallast á frum-
málinu, hefur vakið
heimsathygli fyrir
óvenjuleg efnistök og
ferska kvikmyndagerð.
Skarphéðinn Guð-
mundsson ræddi við að-
standendur mynd-
arinnar, leikstjórann
Andreas Dresen og
Friðriksvinina Peter
Rommel og Axel Prahl.
FRAMLEIÐANDI Halbe Treppe,
Peter Rommel, hefur verið náinn
samstarfsmaður Friðriks Þórs
Friðrikssonar í góðan áratug og
verið meðframleiðandi að Bíódög-
um, Djöflaeyjunni, Englum al-
heimsins og nú síðast Fálkum. Þeir
kynntust fyrst fyrir einum 15 ár-
um í Berlín, þar sem Friðrik Þór
var að fylgja Skyttunum eftir, og
að sögn Rommels voru það sam-
eiginleg áhugamál sem leiddu þá
saman, fótbolti og tónlist. „Við
höfum svipaðan smekk á tónlist og
haldnir viðlíka ástríðu í garð fót-
bolta.“ Rommel var einmitt í fót-
bolta með íslenskum vinum sínum
búsettum í Berlín þegar hann fékk
spurnir af þessum undarlega ís-
lenska kvikmyndagerðarmanni.
„Við hittumst og náðum strax sam-
an, erum álíka ruglaðir náungar.“
Leiðir þeirra lágu síðan saman
þegar Rommel sá um dreifingu á
Börnum náttúrunnar fyrir hönd
þýska fyrirtækisins Bavaria. Frið-
riki Þór hefur klárlega líkað
vinnubrögð Rommels því hann bað
hann um að vera meðframleiðandi
að næstu mynd sinni Bíódögum.
„Hann eiginlega sannfærði mig
um að taka það að mér og þurfti að
nuða svolítið í mér áður en ég lét
undan. Aðferðin sem hann notaði
var líka lúalega áhrifarík því hann
beitti krafti föðurins og gerir enn.
Þannig sagði hann föðurlegri
röddu reynslunnar (og Rommel
segir dimmri röddu sem Obi-Wan
Kenobi væri): „Peter, nú átt þú að
framleiða með mér mynd!“ Og
þegar ég sagðist ekki kunna það
svaraði hann sama virðulega tóni:
„Þá muntu læra það!““ Síðan þá
hefur Rommel sett á fót eigin
framleiðslufyrirtæki og er farinn
að framleiða, einn síns liðs fyrir
aðra en Friðrik Þór. „Ég ætlaði
aldrei að gerast framleiðandi –
það gerðist af algjörri slysni og ég
hika ekki við að kenna Friðriki
Þór um það.“ Halbe Treppe er
fyrsta myndin sem hann fram-
leiðir einn sem sýnd er á Íslandi og
hann segir það svolítið skrítna til-
finningu án þess að vilja skýra það
nokkuð nánar.
Aðspurður hvort það þurfi ekki
fífldjarfan Þjóðverja til að fram-
leiða íslenskar myndir um íslensk-
an veruleika og þýskar myndir
með engum handritum, segir Rom-
mel slíkt ekkert hafa með kjark að
gera heldur séu þær ákvarðanir
ætíð byggðar á trausti og vináttu
fyrst og fremst. „Eins og ég sagði
þá ætlaði ég aldrei að verða fram-
Föður-
leg ráð
Friðriks
Þórs
Miðaldra hjón í tilvistarkreppu: Steffi Kühnert og Axel Prahl.