Morgunblaðið - 25.01.2003, Síða 15

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. JANÚAR 2003 15
VLADÍMÍR Pútín, forseti Rúss-
lands, og Gerhard Schröder, kansl-
ari Þýskalands, ræddust við í síma í
gær og voru sammála um að hvetja
til þess, að fundin yrði pólitísk lausn
á Íraksdeilunni á vettvangi Samein-
uðu þjóðanna.
Kom þetta fram í yfirlýsingu frá
rússnesku stjórninni í gær en Þjóð-
verjar, sem munu verða í forsæti í
öryggisráði SÞ í febrúar, vilja, að
vopnaeftirlitsmönnum verði gefinn
meiri tími til að rannsaka áætlanir
Íraka um framleiðslu gereyðingar-
vopna. Rússar krefjast þess, að
hugsanleg árás á Írak verði borin
undir öryggisráðið en þar hafa þeir
neitunarvald.
Búist er við, að öryggisráðið fái
skýrslu frá vopnaeftirlitsmönnunum
á mánudag og spá því sumir, að verði
hún neikvæð, muni Bandaríkjamenn
og Bretar nota hana sem tilefni til
árásar. Þá sagði breska blaðið The
Guardian í gær og hafði eftir ónefnd-
um heimildum, að Bandaríkjastjórn
ætlaði sér að hnykkja á skýrslunni
með því að leggja fram sannanir eða
vísbendingar um brot Íraka á sam-
þykktum SÞ.
Yfir níu af hverjum tíu Norðmönn-
um eru andsnúnir hvers konar hern-
aðaríhlutun undir forystu Banda-
ríkjamanna í Írak, ef Sameinuðu
þjóðirnar veita ekki skýra og skor-
inorða heimild fyrir slíku. Þetta kom
fram í niðurstöðum skoðanakönnun-
ar sem birtar voru í Aftenposten og
norska útvarpinu NRK í gær. Enn-
fremur sögðust 64% aðspurðra ekki
myndu styðja að hervaldi yrði beitt,
jafnvel þótt ný ályktun þar að lút-
andi yrði samþykkt í öryggisráði SÞ.
Norski utanríkisráðherrann Jan
Petersen sagðist harma hið opinbera
hnútukast um stríð eða ekki stríð í
Írak milli ráðamanna í Washington,
Lundúnum, París og Berlín. Það
kynni að leiða Saddam Hussein út í
að álykta sem svo, að hann gæti
komizt upp með að virða kröfur SÞ
að vettugi.
Efnavopnum beitt?
BBC, breska ríkisútvarpið, sagði
frá því á fréttavef sínum í gær, að
hópur íraskra stjórnarandstæðinga
hefði komist yfir skjöl, sem sýndu, að
sérsveitir íraska hersins væru að búa
sig undir að beita efnavopnum. Hefði
þeim verið fenginn sérstakur hlífð-
arfatnaður og lyfið atrópín, sem er
notað gegn taugagaseitrun. Erfitt er
að meta sannleiksgildi skjalanna en í
þeim er einnig að finna áætlanir um
árásir á skip á Persaflóa.
Hvatt til pólitískrar
lausnar á Íraksdeilu
Moskvu, London. AFP.
Reuters
Hliðið að al-Qaqa-eldflaugastöðinni, um 60 km suður af Bagdad, sem vopnaeftirlitsmenn SÞ skoðuðu í gær.
Í FORYSTUGREINUM helztu dag-
blaða í Frakklandi, Þýzkalandi og
fleiri löndum meginlandsins í gær
var fjallað um ágreininginn um
Íraksmál sem hefur verið að áger-
ast milli ráðamanna í Washington
og bandamanna þeirra í París og
Berlín.
„Bandaríkin og Evrópa: eru þau í
alvöru að klofna?“ spyr franska
blaðið Le Figaro í forsíðufyrirsögn.
Blaðið segir að stríðnisskot það sem
Donald Rumsfeld beindi til ráða-
manna í París og Berlín um að þeir
stæðu fyrir „gömlu Evrópu“ og að
þungamiðja álfunnar hefði færzt í
austur, þar sem menn væru fylgi-
spakari við Bandaríkin, hefði, eins
og blaðið kemst að orði, „espað
menn til að hlaupa í varnarvirkin
bæði í París og Berlín“.
Leiðarahöfundur þýzka blaðsins
Frankfurter Allgemeine Zeitung
sagði Rumsfeld alveg eins hafa get-
að bætt Þýzkalandi og Frakklandi á
möndulás hins illa. Þá er lýst yfir
áhyggjum af því í leiðaranum að
Bandaríkin og Vestur-Evrópa séu
að fara hvor í sína áttina á tímum
þegar ástandið kallaði eftir auknu
samstarfi á sviði öryggismála.
„Vilja stjórnvöld í Washington
hætta á klofning innan NATO vegna
Íraks, sem gæti leitt til klofnings
innan Evrópu þar sem ríki myndu
ýmist fylgja „Nútíma-Ameríku“ eða
„gömlu vandræðagemlingunum“
sem velja að gera það ekki?“ segir í
Frankfurter Allgemeine. „Ekki ætti
að oftúlka mikilvægi kjánalegra
ummæla Rumsfelds – hann gæti allt
eins hafa útvíkkað möndulás hins
illa,“ segir ennfremur í leiðaranum.
„En um leið sýna þau fram á að af-
staða Evrópu hefur lítið að segja í
Washington, að hluta til vegna þess
að Evrópa talar ekki einni röddu.“
Þýzka blaðið Die Welt velur að
gera lítið úr ummælum Rumsfelds;
segir þau vera orð „gamals manns“
sem þyki „gaman að segja brand-
ara“. „Og hver svo sem kann að
vera hans raunverulega afstaða,“
bætir leiðarahöfundur Die Welt við,
„er erfitt að sjá að orð hans séu fá-
heyrð móðgun.“ Að sögn blaðsins
eru ráðamenn í Washington „að
reyna að etja Þýzkalandi og Frakk-
landi gegn Bretlandi, Spáni og Pól-
landi“.
Í svipaðan streng tekur leið-
arahöfundur dagblaðsins El Per-
iodico, sem gefið er út í Barcelona.
Hann segist óttast að spænski for-
sætisráðherrann José Maria Aznar
hafi „gengið í rangt lið“. „Á meðan
Chirac og Schröder móta nýja
stefnu Evrópu,“ segir blaðið, „veðj-
ar Aznar á Blair og Berlusconi.“
Sem þýði að „leiðtogarnir þrír, sem
beiti sér í reynd harðast gegn sjálf-
stæðri utanríkisstefnu Evrópu[sam-
bandsins] láta nota sig sem Tróju-
hesta Bandaríkjamanna“. Blaðið
varar við því, að „Aznar geri sögu-
leg mistök reyni hann að spilla fyrir
tilraunum til að skapa Evrópusam-
bandinu sameiginlega öryggis- og
varnarmálastefnu, óháða Banda-
ríkjunum“.
Í leiðara franska blaðsins Le
Monde er hins vegar fjallað á annan
hátt um þetta atriði. Leiðarahöf-
undur bendir á að í hinum umdeildu
orðum Rumsfelds sé sannur kjarni.
Fyrrverandi austantjaldslöndin
horfi svo til eingöngu til Bandaríkj-
anna um forystu í utanríkis- og ör-
yggismálum og sýni viðleitni
Frakka og Þjóðverja til að smíða
sameiginlega utanríkis- og varn-
armálastefnu ESB lítinn áhuga.
Hlaupið í
varnarvirkin
Evrópsk dagblöð túlka hnútukastið
yfir Atlantshafið á mismunandi hátt
GIOVANNI Agnelli, fyrrverandi for-
stjóri Fiat, sem lést á 82. aldursári,
var þekktur sem glaumgosi á yngri
árum sínum en varð einn af voldug-
ustu kaupsýslumönnum Evrópu. Til-
kynnt var um andlátið í gær, en Ag-
nelli hafði veikst af krabbameini í
blöðruhálskirtli.
Afi Agnellis og alnafni stofnaði
bílafyrirtækið Fabbrica Italiana di
Automobili Torino, skammstafað
Fiat, árið 1899. Fiat er enn stærsti
gimsteinninn í viðskiptaveldi Agnelli-
fjölskyldunnar sem á stóran hlut í
Juventus, farsælasta knattspyrnu-
félagi Ítalíu, fjölmiðlum (um fjórðungi
dagblaða landsins), stórri ferðaskrif-
stofu, stórverslanakeðju, banka,
tryggingafélagi, skipafélagi og flug-
véla-, stál-, efna- og sementsverk-
smiðjum. Fiat Group er með fleiri
starfsmenn en nokkurt annað fyrir-
tæki í landinu og hefur verið kallað
„Ítalía hf.“
Agnelli fór að ráðum afa síns sem
sagði honum að njóta lífsins til fulls
meðan hann gæti. Ítalskir slúður-
dálkahöfundar urðu sjaldan uppi-
skroppa með sögur af erfingja Fiat-
veldisins. Sjálfur sagði hann blaða-
mönnum að helstu áhugamál hans
væru „hraðskreiðir bílar, fagrar kon-
ur og spilavítisborðin“.
Róaðist eftir bílslys
Agnelli fæddist í Tórínó 12. mars
1921, sonur Edoardo Agnellis og
Virginiu Bourbon De Monte. Þegar
hann var fjórtán ára lést faðir hans í
flugslysi og tíu árum síðar dó móðir
hans í bílslysi. Hann barðist í síðari
heimsstyrjöldinni, fyrst með her
Mussolinis á rússnesku vígstöðvun-
um og síðan með hersveit banda-
manna undir stjórn bandaríska hers-
höfðingjans Marks Clarks eftir að
Ítalir undirrituðu vopnahléssamning
við bandamenn.
Eftir stríðið nam Agnelli lögfræði
við Tórínó-háskóla og tók að sletta úr
klaufunum. Litlu munaði að hann léti
lífið í bílslysi eftir veislu í Cannes í
Frakklandi árið 1952 og það varð til
þess að hann róaðist. Ári síðar kvænt-
ist hann prinsessu frá Napólí, Marellu
Caracciolo, og festi hugann við það
hlutverk að vera í raun ókrýndur kon-
ungur Ítalíu.
Hann hóf störf hjá Fiat sem var þá
undir stjórn Vittorio Valletta sem afi
Agnellis hafði falið að byggja upp fyr-
irtækið eftir stríðið. Agnelli sérhæfði
sig í fjármálum fyrirtækisins og varð
brátt varaformaður og framkvæmda-
stjóri þess. Þegar Valetta dró sig í hlé
árið 1966 varð Agnelli, þá 45 ára,
stjórnarformaður og forstjóri fyrir-
tækisins. Hann stjórnaði því í þrjátíu
ár, eða til ársins 1996 þegar hann varð
heiðursformaður þess.
Þótti óvandur að meðulum
Fiat var þegar orðið stórveldi og
máttarstólpi efnahagslífsins á Ítalíu
þegar Agnelli tók við rekstri fyrir-
tækisins. Fiat-bílar af gerðunum 500
og 600 nutu mikilla vinsælda og
tryggðu fyrirtækinu bróðurhlutann
af bílamarkaðnum á Ítalíu. Salan ein
nam 5% af vergri þjóðarframleiðslu,
hreinn hagnaður fyrirtækisins nam
andvirði 160 milljarða króna.
Agnelli þótti ekki alltaf vandur að
meðulum í viðskiptum. Að sögn Alans
Friedmans, sem skrifaði ævisögu
Agnellis, beitti hann stundum aðferð-
um sem „jöðruðu við það að vera ólög-
legar“ og hefði „auðveldlega mátt
skilgreina sem nýja mafíustarfsemi“.
Agnelli mátti sín mikils í ítölskum
stjórnmálum og hafði áhrif á myndun
ríkisstjórna á bak við tjöldin. Hver
stjórnin á fætur annarri samþykkti
innflutningstolla og fleiri ráðstafanir
til að tryggja að Ítalir héldu áfram að
kaupa bíla Fiat.
„Orðið Agnelli þýðir „lömb“ en í
augum margra Ítala voru Agnelli-
gimblarnir úlfar sem rændu auðlind-
um þjóðarinnar og gleyptu vörumerki
eins og Alfa Romeo og Ferrari, sem
njóta miklu meiri virðingar á Ítalíu en
Fiat-bílar,“ sagði Franco Ferrarotti,
félagsfræðiprófessor í Róm.
Hnignandi veldi
Fyrstu árin eftir að Agnelli tók við
stjórninni var rekstur fyrirtækisins
nokkuð erfiður vegna deilna við
verkalýðsfélög, hrinu hryðjuverka og
olíukreppu. Árið 1973 var fyrirtækið
rekið með tapi í fyrsta sinn í sögunni.
Árið 1986 var fyrirtækið aftur á
grænni grein og hagnaður þess nam
andvirði 140 milljarða króna á ári.
Muammar Gaddafi seldi hlut Líbýu í
Fiat og hlutur Agnelli-fjölskyldunnar
jókst úr 33% í 40%. Farið var þó að
halla undan fæti árið 1996 þegar Agn-
elli dró sig í hlé. Bílasalan dróst sam-
an og hlutdeild Fiat í markaðnum var
komin niður í 45%, en hafði verið um
60% nokkrum árum áður.
Ókrýndur kon-
ungur Ítalíu látinn
Reuters
Giovanni Agnelli heitinn í Lingotto-verksmiðju Fiat á Ítalíu.
Róm. AFP, AP.
’ Orðið Agnelli þýðir „lömb“ en í
augum margra
Ítala voru Agnelli-
gimblarnir úlfar. ‘
ANDLÁT Giovannis Agnellis
kynti í gær undir vangaveltum
um að fjölskylda hans myndi
selja bílaverksmiðjur Fiat.
Giovanni Agnelli hafði verið
andvígur því að verksmiðj-
urnar yrðu seldar þótt rekstr-
artapið nemi nú hátt í 250
milljörðum króna á ári.
Andlát ættföðurins var til-
kynnt sama dag og fjölskylda
hans átti að koma saman til að
ræða framtíð Fiat Group sem á
bílafyrirtækið Fiat Auto og
fleiri fyrirtæki. Roberto Col-
aninno, fv. forstjóri Olivetti og
Telecom Italia, hefur sagzt
reiðubúinn að fjárfesta í Fiat
Group til að bjarga félaginu og
deila völdunum með Agnelli-
fjölskyldunni. Líklegra þykir
þó að fjölskyldan reyni að
halda félaginu með sam-
komulagi við lánardrottna um
endurfjármögnun, selji bíla-
verksmiðjurnar og einbeiti sér
að öðrum rekstri.
General Motors á 20% hlut í
Fiat Auto, sem er um 40% af
Fiat-Group, og hefur samið um
rétt til að kaupa afganginn.
Bílaverk-
smiðjurnar
seldar?