Morgunblaðið - 25.01.2003, Page 16

EMBÆTTISMÖNNUM bresku
ríkisstjórnarinnar hefur verið sagt
að vera viðbúnir því að ákvörðun um
þjóðaratkvæðagreiðslu um evruna
verði flýtt, að sögn breska dagblaðs-
ins The Daily Telegraph í gær.
Stjórnin hefur sagt að ákveðið
verði ekki síðar en 7. júní hvort hún
leggi til að Bretar taki upp evruna.
Embættismenn í London segja hins
vegar að ákvörðunin verði að öllum
líkindum tekin mun fyrr til að kom-
ast hjá vangaveltum í fjölmiðlum og
óvissu um stefnu stjórnarinnar.
Heimildarmenn The Daily Tele-
graph segja að það ráðist að miklu
leyti af þróuninni í Íraksmálinu hve-
nær ákvörðun stjórnarinnar verði
tilkynnt. Það geti hugsanlega gerst í
febrúar eða þegar stjórnin leggur
fram fjárlagafrumvarpið í mars.
Er sagt líklegt að framganga
Blairs forsætisráðherra í Íraksmál-
inu og ástandið í efnahagsmálum
ráði úrslitum um hvort breskir kjós-
endur treysti honum í evrumálinu.
Samkvæmt könnuninni eru þeir sem
enn eru á báðum áttum helmingi
fleiri en þeir sem eru annaðhvort
gallharðir stuðningsmenn eða and-
stæðingar evrunnar. Þeir viður-
kenna að þeir muni reiða sig á ráð-
leggingar manna sem þeir treysta
fremur en að reyna að meta sjálfir
flóknar efnahagslegar röksemdir í
málinu.
Ákvörðun
um evru-
aðild flýtt?
Bretland
ERLENT
16 LAUGARDAGUR 25. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÍSRAELAR kenna sig ekki lengur
við gömlu kynkvíslirnar, enda 10
þeirra týndar að sögn, en uppskipt-
ing samfélagsins í eins konar kyn-
kvíslir eða ættbálka hefur líklega
aldrei verið jafnskýr og nú. Lands-
menn skiptast í flokka eftir uppruna
sínum og trúaráherslum og það end-
urspeglast síðan í flokkaflórunni á
þingi. Eftir þeim línum munu Ísrael-
ar að miklu leyti kjósa í þingkosning-
unum næstkomandi þriðjudag.
Á ísraelska þinginu sitja 120 menn
og skiptast þeir nú á milli 18 ólíkra
flokka. Stjórnmálaflokkarnir í land-
inu eru hins vegar 28 alls og margir
þeirra berjast aðeins fyrir þrengstu
hagsmunum sinna umbjóðenda.
„Ísrael nú á dögum er margskipt
samfélag með skýra skiptingu á milli
ættbálkanna,“ segir Yoram Peri, fé-
lagsfræðingur við háskólann í Tel
Aviv. Segir hann, að meginkosn-
ingahóparnir séu sex talsins.
Tveir stærstu flokkarnir eru Lik-
udflokkur hins herskáa Ariels Shar-
ons forsætisráðherra og Verka-
mannaflokkurinn, sem vill sýna
meiri hófsemi í samskiptunum við
Palestínumenn og aðra nágranna
Ísraela. Báðir sækja flokkarnir fylgi
sitt til samfélagsins vítt og breitt og
leggja áherslu á stóru málin eins og
átökin við Palestínumenn og efna-
hagsmálin.
Hinir flokkarnir 26 eru langflestir
mjög smáir en misstórir þó. Síðustu
skoðanakannanir sýna til dæmis, að
hinn veraldlegi Shinui-flokkur muni
fá 16 eða 17 menn kjörna og er hann
þá kominn alveg á hæla Verka-
mannaflokknum, sem spáð er mikl-
um ósigri. Af öðrum flokkum má
nefna flokk innflytjenda frá Rúss-
landi, sem berst fyrir auknum stuðn-
ingi við þá, sem þaðan koma; flokka
bókstafstrúaðra gyðinga, sem vilja
færa allt samfélagið í fjötra trú-
arinnar; flokk þeirra, sem sest hafa
að í gyðingabyggðum í Palestínu og
kjósa raunar margir Likudflokkinn;
Græna laufið, sem berst fyrir lögleið-
ingu kannabisefna; flokk fráskilinna
manna, sem segjast hafa orðið undir
í forsjárdeilum; nokkra flokka arab-
ískra Ísraela og síðan einn flokk, sem
heitir einfaldlega Reiði.
1,5% nægir fyrir manni
Þessi flokkafjöld endurspeglar
margklofið samfélag, sem einkennist
fremur af miklum deilum en sátt og
samlyndi. Með kosningalöggjöfinni
er ýtt undir þessa sundrungu en í
Ísrael þarf flokkur ekki að fá nema
1,5% atkvæða, um 50.000 atkvæði, til
að koma manni á þing.
Þessi hrærigrautur gerir ísraelsk
stjórnmál að sjálfsögðu ákaflega líf-
leg en tryggir um leið, að enginn
einn flokkur getur fengið meirihluta.
Útkoman er því ávallt mjög óstöð-
ugar samsteypustjórnir. Þingkosn-
ingarnar á þriðjudag verða þær
fjórðu á sjö árum. Frá 1988 hefur
engin ríkisstjórn setið út kjör-
tímabilið.
Félagsfræðingurinn Peri segir, að
Ísraelar, sem eru um 6,6 milljónir,
skiptist í sex hópa, sem kjósi í meg-
inatriðum eftir ættbálkalínum:

Veraldlega sinnaðir gyðingar af
evrópskum uppruna. Þeir hafa
löngum verið hin ráðandi stétt en
áhrif þeirra fara síminnkandi.

Bókstafstrúaðir gyðingar, sem
eiga uppruna sinn í þeim trúar-
hefðum, sem ríktu í Austur-Evrópu á
18. öld.

Gyðingar frá Miðausturlöndum
en þeir eru nú um helmingur þjóð-
arinnar. Þeir eru yfirleitt trúaðri og
fátækari en veraldlegu sinnuðu gyð-
ingarnir frá Evrópu. Þeir kjósa yf-
irleitt hægriflokka eins og Likud.

Innflytjendur frá Sovétríkj-
unum fyrrverandi en þeir eru nú um
ein milljón. Þeir eru yfirleitt verald-
lega sinnaðir en hafa mjög harða af-
stöðu gegn Palestínumönnum.

Arabískir Ísraelar, um 1,2 millj.,
sem eru hliðhollir Palestínumönnum.

Bókstafstrúaðir gyðingar, sem
krefjast yfirráða yfir öllu Ísrael Bibl-
íunnar. Í þessum hópi eru margir
þeirra 220.000 manna, sem tekið
hafa land af Palestínumönnum á
Vesturbakkanum og á Gaza.
Endalaust trúarnám á
kostnað skattgreiðenda
Eins og áður er að vikið er líklegt,
að hinn veraldlegi sinnaði Shinui-
flokkur muni stórauka fylgi sitt en
meðal helstu baráttumála hans er að
draga úr áhrifum og forréttindum
bókstafstrúarmanna.
„Meirihluti landsmanna er búinn
að fá nóg af yfirgangi bókstafstrúar-
mannanna,“ segir leiðtogi flokksins,
Yosef „Tommy“ Lapid, fyrrverandi
blaðamaður, sem hóf sín fyrstu
stjórnmálaafskipti fyrir aðeins
þremur árum. Segir hann, að verald-
lega sinnað miðstéttarfólk í Ísrael sé
látið bera þyngstu byrðarnar, jafnt
hvað varðar herskyldu og skatta, en
hafi samt misst pólitísk áhrif yfir til
hinna bókstafstrúuðu, sem hvorki
gegni herþjónustu né vinni ærlegt
handtak. Þeir séu í endalausu trúar-
námi á kostnað ríkisins, það er að
segja skattgreiðenda.
Lapid segir, að bókstafstrúar-
menn séu aðeins tilbúnir til „að biðja
fyrir landinu, ekki að berjast fyrir
það. Meðal þeirra eru 100.000 stál-
hraustir karlmenn, sem leggja ekk-
ert af mörkum til samfélagsins en
lifa á striti annarra“.
Skoðanakannanir sýna, að Shinui-
flokkurinn muni verða sá þriðji
stærsti eftir kosningarnar á þriðju-
dag og slá við höfuðandstæðingi sín-
um, Shas-flokknum. Honum fylgja
gyðingar, sem komu frá arabaríkj-
unum, svokallaðir sephardic, og vilja
sníða samfélagið að fyrirmælum trú-
arinnar. Hafa þeir lengi haft horn í
síðu ashkenazí-gyðinga, þeirra, sem
komu frá Evrópu.
„Í Ísrael eru tveir hópar manna,
annar ríkur, hinn fátækur,“ segir
Yitzhak Sudri, talsmaður Shas. „Því
miður má þekkja þá á litnum. Sá ríki
er ashkenazí-gyðingar, sá fátæki
sephardic-gyðingar.“
Ísraelar kjósa eftir
„ættbálka“-línum
AP
Betlari leikur á balalæka á strætisvagnabiðstöð í Jerúsalem. Miklir efna-
hagserfiðleikar eru í Ísrael og um 20% íbúa komin undir fátæktarmörk.
Jerúsalem. AP.
Ísraelar eru margklofið samfélag. Breitt bil er milli þjóðfélagshóp-
anna. Sumir eru veraldlega sinnaðir, aðrir bókstafstrúar; sumir
ríkir, aðrir fátækir; sumir „evrópskir“, aðrir „arabískir“ og ring-
ulreiðin í stjórnmálunum því meiri en í nokkru öðru lýðræðisríki.
’ Ísrael nú á dögumer margskipt sam-
félag með skýra
skiptingu á milli
ættbálkanna. ‘
NÝLEGA fundust í Kína stein-
gerðar leifar undarlegrar fornald-
areðlu en hún hefur haft fjóra
vængi, tvo á framlimum og tvo á
afturlimum, og líklega notað þá til
að svífa á milli trjáa. Hefur fund-
urinn kynt enn undir þeirri um-
ræðu, sem nú á stað meðal fræði-
manna um uppruna flugsins meðal
fugla.
Eðlan, sem kallast Microraptor
gui og var um 75 cm löng, var uppi
fyrir um 128 milljónum ára. Ekki er
ljóst hvar hún stendur í þróun-
arstiga fugla og eðlna en vís-
indamenn geta sér til, að hún hafi
komið fram um líkt leyti eða jafnvel
síðar en fyrstu tvívængjuðu eðl-
urnar, Archaeopteryx. Talið er, að
þær hafi í raun flogið með því að
blaka vængjunum.
Steingervingafræðingar eru að
sjálfsögðu mjög hrifnir af þessum
nýja fundi. Þeir hafa áður fundið
eðlur, sem gátu svifið nokkra vega-
lengd, en enga með fjöðrum, hvað
þá með fjóra vængi.
Ruddi svifdrekinn brautina?
Steingervingurinn fannst í hér-
aðinu Liaoning norðaustur af Pek-
ing en þar hefur margt merkilegt
verið grafið úr jörðu á síðustu ár-
um. Kemur fundurinn líka á sama
tíma og fjörleg umræða á sér stað
um uppruna flugsins en ein kenn-
ingin er, að fornaldareðlur, sem
gátu svifið á milli trjáa, hafi smám
saman komist upp á lag með að
fljúga með því að blaka vængj-
unum. Nýjasta kenningin er, að eðl-
ur með vængi eða fjaðrir á fram-
limum hafi í fyrstu notað þá til að
auðvelda sér hlaup upp bratta og
það síðan þróast í reglulegt flug. Ef
eitthvað er, virðist fundurinn í Kína
styðja fyrrnefndu kenninguna.
Kínverski steingervingafræðing-
urinn Xing Xu segir, að fiðraðir aft-
urlimirnir svari til afturvængja en
óvíst sé hvort um hafi verið að ræða
eitthvert millistig í þróun flugsins
eða þróunarsögulega blindgötu.
Eru vísindamenn sannfærðir um,
að Microraptor gui hafi ekki flogið í
raun og ráða það af því hvernig aft-
urlimirnir tengjast mjöðminni. Þá
segja þeir, að hefði eðlan blakað
framvængjunum, hefði það óhjá-
kvæmilega valdið miklum óróa
kringum afturvængina.
Fornaldareðla með
fjóra vængi fundin
Nýtt innlegg í
umræðuna um
upphaf flugsins
Reuters
Kínverskur vísindamaður skoðar nýfundna flugeðlusteingervinginn.
Portland. AP.
TÍÐNI fíkniefnaneyslu og misnotk-
unar á áfengi, geðrænna kvilla og
sjálfsvíga er mun hærri meðal skiln-
aðarbarna en annarra barna, að því er
segir í niðurstöðum viðamikillar
könnunar sem gerð var fyrir félags-
málayfirvöld í Svíþjóð. Sagt var frá
málinu á vefsíðu Berlingske Tidende í
gær en niðurstöður rannsóknarinnar
munu birtast í breska læknatímarit-
inu Lancet um helgina.
Kannaður var ferill um milljón
barna, þar af voru 65.000 börn for-
eldra sem höfðu skilið. Tekið er tillit
til áhrifa sem atvinnuleysi, tekjumun-
ur eða geðrænir sjúkdómar hjá for-
eldrunum gætu haft. En þegar það
hefur verið gert er tíðni félags- og
heilsufarslegu vandamálanna samt
tvöfalt hærri meðal skilnaðar-
barnanna en hinna. Mestur er mun-
urinn þegar hugað er að fíkniefnum,
synir fráskilinna eru fjórum sinnum
líklegri til að hafa notað þau og dæt-
urnar þrisvar sinnum líklegri.
Mogens Nygaard Christoffersen
hjá rannsóknamiðstöð félagsmála í
Danmörku segir að munurinn sé jafn-
vel enn meiri en menn hafi óttast.
„Við höfum lengi vitað að meira
væri um sjálfsvígstilraunir meðal
skilnaðarbarna og mínar rannsóknir
hafa sýnt fram á að 30% fleiri skiln-
aðarbörn eru dæmd fyrir ofbeldisaf-
brot en reyndin er meðal annarra
barna,“ segir Christoffersen.
Ný rannsókn
Skilnaður
slæmur
fyrir börn