Morgunblaðið - 17.04.2003, Blaðsíða 36

LISTIR
36 FIMMTUDAGUR 17. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
S
tríðinu í Írak, sem svo
margir vildu alls ekki
að yrði háð, virðist lok-
ið og menn eru nú tekn-
ir að velta fyrir sér
framhaldinu. Meðal annars hug-
leiða menn nú hvert verði hlutverk
Sameinuðu þjóðanna í Írak. Óttast
margir að Bandaríkin hafi hugsað
sér að halda samtökunum frá öllu
uppbyggingarstarfi, raddir heyr-
ast jafnvel um að haukarnir í
Washington ætli sér að ryðja Sam-
einuðu þjóð-
unum alveg úr
vegi.
Er sagt frá
slíkum vanga-
veltum í grein
sem James
Traub skrifar í
The New York
Times Magazine um síðustu helgi.
Sem dæmi um afstöðu haukanna
í Washington má nefna grein sem
Richard Perle, einn af ráðgjöfum
Rumsfelds varnarmálaráðherra,
skrifaði nýverið í breska tímaritið
The Spectator, sem síðan birtist í
styttri útgáfu í The Guardian 21.
mars undir heitinu „Guði sé lof fyr-
ir endalok SÞ“.
Segir fyrirsögnin meira en mörg
orð um afstöðu Perles.
Ég fór hins vegar að velta því
fyrir mér hvers vegna viðbrögð
mín við svona skrifum væru jafn
eðlislega neikvæð og raun ber vitni
– hvers vegna er ég næstum sjálf-
krafa hlynntur því að allt sé gert
undir regnhlíf Sameinuðu þjóð-
anna? Er það ekki staðreynd að
þær hafa stundum brugðist gjör-
samlega? Getur verið að málstaður
haukanna svonefndu sé rétt-
mætur; að Sameinuðu þjóðirnar
séu til hreinnar óþurftar?
Valur Ingimundarson, lektor í
sagnfræði við Háskóla Íslands,
segir að án Sameinuðu þjóðanna
yrði óneitanlega meira stjórnleysi í
alþjóðamálum, enda séu þær vett-
vangur til að framfylgja al-
þjóðalögum. „Bandaríkjamenn líta
svo á að öryggisráð Sameinuðu
þjóðanna sé að mörgu leyti til traf-
ala, hindri þá í að skapa heim, sem
þjónar hagsmunum þeirra. Þrátt
fyrir áhersluna á nauðsyn þess að
hafa umboð Sameinuðu þjóðanna
til stríðsreksturs er staðreyndin sú
að flest stríð í heiminum frá lokum
seinni heimsstyrjaldarinnar hafa
verið háð án samþykkis Samein-
uðu þjóðanna. En það hlýtur að
skapa óvissu og óstöðugleika í al-
þjóðamálum, ef grafið er undan al-
þjóðalögum. Það eru ekki aðeins
Bandaríkjamenn sem tala um for-
varnarstríð um þessar mundir,
stjórnir Norður-Kóreu og Japans
hafa tekið upp hugmyndina.“
Valur telur þó ekki að það sé
ástæða til að ofmeta hlutverk Sam-
einuðu þjóðanna. „Samtökin eru
langt frá því að vera fullkomin; þau
eru t.d. illa í stakk búin til að koma
í veg fyrir átök og hefur oft ekki
tekist að vernda frið. Þetta kom
skýrt í ljós í Rúanda, í Bosníu-
stríðinu og á fleiri stöðum. Enn
fremur má gagnrýna Sameinðu
þjóðirnar fyrir stjórn þeirra á
„verndarsvæðum“, eins og t.d. í
Kosovo, fyrir „milda nýlendu-
stefnutilburði“; þrátt fyrir allt tal
um valddreifingu og lýðræði fara
þær með öll raunveruleg völd í
Kosovo.
En það breytir því ekki, að Sam-
einuðu þjóðirnar hafa skýrt laga-
legt umboð aðildarríkjanna til að
leysa deilumál þeirra í millum.“
Valur segir sjálfur augljóst að
núverandi stjórnvöld í Washington
séu ekki ýkja hrifin af því að deila
valdi með alþjóðastofnunum; þau
séu á móti því, að Sameinuðu þjóð-
irnar gegni mikilvægu hlutverki
við stjórnun Íraks eftir að stríðinu
lýkur; þau hafi dregið sig út úr al-
þjóðaglæpadómstólnum, og neitað
að samþykkja Kyoto-samninginn.
„Vandamálið er að sem eina
risaveldið í heiminum eru Banda-
ríkin svo öflug, að þau geta farið
sínu fram án SÞ og annarra al-
þjóðastofnana,“ segir Valur.
En þá spyr maður sig: hvað er
til ráða? Hvernig getum við tryggt
að Sameinuðu þjóðirnar starfi
áfram að góðum málum, en jafn-
framt komið til móts við óskir
Bandaríkjamanna? Er ekki annars
óhjákvæmilegt að koma til móts
við þær, sé sú staðreynd höfð í
huga að Bandaríkin eru öflugasta
ríki heimsins – væru ekki SÞ
dauðadæmdar ef Bandaríkin
drægju sig í hlé á þeim vettvangi?
Þegar stórt er spurt verður oft
lítið um svör. Í þessu sambandi má
þó nefna að lengi hefur verið í
gangi umræða um breytingar á ör-
yggisráði Sameinuðu þjóðanna.
Valur Ingimundarson kveðst
fyrir sitt leyti draga í efa að öll um-
ræðan um hlutverk Sameinuðu
þjóðanna nú um stundir verði til
þess að gerðar verði einhverjar
grundvallarbreytingar á örygg-
isráðinu. Hann segir umbætur þó
sannarlega nauðsynlegar og spyr
hvers vegna Frakkar og Bretar
eigi að eiga fastafulltrúa í örygg-
isráðinu, en ekki Indverjar og Jap-
anar eða jafnvel Þjóðverjar?
Aðrir hafa bent á að tilraunir til
umbóta á öryggisráðinu hafa ekki
endilega strandað á Frökkum –
Bandaríkin hafa líka verið treg til
að skrifa upp á ýmsar þær hug-
myndir, sem ræddar hafa verið.
Þar er raunar ástæða til að
nefna að auðvitað eru Sameinuðu
þjóðirnar aldrei annað og meira en
það sem aðildarríkin leggja til
samtakanna. Það er til lítils að
hamast á framkvæmdastjóranum
Kofi Annan ef það voru ríkin fimm,
sem eiga fastasæti í öryggisráðinu,
sem mistókst að ná samkomulagi í
Íraksmálinu. Þar bera Bandaríkja-
menn sína ábyrgð.
Fyrir mitt leyti get ég sagt að
vonandi næst einhver viðunandi
niðurstaða sem tryggir að Samein-
uðu þjóðirnar starfa áfram af sama
metnaði og hingað til. Vonandi má
það verða í sátt og samlyndi við
hinar valdamestu þjóðir, sem og
hinar valdaminni. Þrátt fyrir allt
held ég að Sameinuðu þjóðirnar
séu jákvætt afl sem getur virkað
vel þegar allir leggjast á eina sveif
um að láta þær virka vel.
Til varnar
Sameinuðu
þjóðunum
[…] hvers vegna er ég næstum sjálf-
krafa hlynntur því að allt sé gert undir
regnhlíf Sameinuðu þjóðanna? Er það
ekki staðreynd að þær hafa stundum
brugðist gjörsamlega?
VIÐHORF
Eftir Davíð Loga
Sigurðsson
david@mbl.is
VORKOMUNNI verður fagnað á
fjölbreyttan hátt í Hafnarborg í
Hafnarfirði, en á laugardag verða
þar opnaðar myndlistarsýningar
þriggja kvenna, sem fást við ólík
viðfangsefni í mismunandi efnivið.
Í Aðalsal sýnir Björg Þorsteins-
dóttir akrýlmálverk og vatnslita-
myndir, sem unnar eru á síðustu
tveimur árum. „Þemun á sýningu
minni eru þrjú. Það fyrsta er
„Stofnar“, þar sem ég vinn út frá
trjástofnum eða trjáberki. Myndirn-
ar eru samt nokkuð óhlutbundnar
og það er kannski erfitt að átta sig á
tengingunni nema að maður viti af
henni. „Úr Austrinu“ er annað
þema á sýningunni, þar sem ég vinn
út frá austurlenskri kalligrafíu og
þriðja þemað er „Hnútar“ sem
tengist stærðfræðinni á vissan
hátt,“ segir hún. „Ég hef tekið mik-
ið af ljósmyndum, m.a. af trjástofn-
um og hafa þeir verið að gerjast í
huga mínum í allmörg ár en eru nú
fyrst að koma fram í málverkinu.
Annars komu viðfangsefnin sem
greina má á sýningunni bara til mín.
Svo þróast þau en aðalatriðið er að
uppfylla kröfur myndflatarins frek-
ar en viðfangsefnanna sem slíkra.“
Björg hafði aðsetur í vinnustofu í
Straumi á síðasta ári og segir hún
dvölina þar hafa hjálpað sér við að
vinna verkin sem nú hanga uppi í
Hafnarborg. „Ég er frekar litaglöð
og eins einhver sagði við mig má
greina ákveðna vorstemmningu í
verkunum.“
Farvegir úr hrosshári
Auður Vésteinsdóttir sýnir list-
vefnað í Sverrissal undir heitinu
Farvegir og ljósmyndir í kaffistof-
unni og skálanum í Hafnarborg
undir heitinu Band-óður. „Viðfangs-
efni mitt í vefnaðinum eru farvegir -
þá er ég að vinna með lækjarfarvegi
sem renna niður hlíðar, og þau áhrif
sem hreyfingar vatnsins og sefandi
niðurinn hefur á hugann,“ segir
hún. Verkin eru unnin í vefstól, og
eru úr ull, hrosshári og hör. „Vinna
mín með íslenskan hör kom mér af
stað að nota hrosshár, sem hefur
lengi legið hjá mér. Ég hef ekki fyrr
fundið farveg til að nýta þetta efni,
en nú féll það vel að þessum far-
vega-hugmyndum mínum, sem eru
á sýningunni. Ljósmyndirnar sýna
aftur ferlið sem ég fer ég gegnum
þegar ég vinn með hrosshárið. Það
er svo óskaplega fallegt efni og
heillaði mig svo mikið, að ég fór að
taka myndir af því þegar ég var að
vinna það. Útkoman var mjög
myndræn og mig langaði því til að
sýna vinnuna sem liggur þar að baki
– mér fór að finnast það vera list út-
af fyrir sig bara að vinna það. Að
setja það inn í myndverk er svo
önnur listsköpun.“
Sannar íslenskar konur
Handmótuð, reykbrennd leirverk
úr smiðju Sigríðar Ágústsdóttur eru
í Apóteki. „Ég handmóta öll verk
sem ég geri, og byrja á því að hnoða
saman postulíni og grófum skúlpt-
úrleir. Ég nota ekki glerung, heldur
leirlit og finn lit úr oxíðum. Fyrst og
fremst er ég að leika mér að form-
um. Gegnum tíðina hef ég yfirleitt
gert syrpur um ólíkar konur, tröll-
konur, gyðjur og svo framvegis, og
að þessu sinni ákvað ég að þetta
yrðu íslenskar konur, “ segir Sigríð-
ur. „Ég fór þá að leita að uppruna-
legum íslenskum nöfnum og leitaði
meðal annars í hinni ágætu bók
Guðrúnar Kvaran, Íslensk manna-
nöfn. Nafnasafnið þrengdist jafnt
og þétt og að lokum var ég komin í
kvennanöfn úr Sturlungu eingöngu.
Þar sem ég hef verið búsett á Norð-
urlandi undanfarin þrjú ár á þetta
viðfangsefni sérlega vel við og við
þessa vinnu hef ég farið að sjá þessa
sögu í svolítið nýju ljósi, þó að teng-
ingin við hana komi eftir á. En fyrst
og fremst er ég að leika mér með
liti og form.“
Morgunblaðið/Kristinn
Björg Þorsteinsdóttir, Auður Vésteinsdóttir og Sigríður Ágústsdóttir opna
myndlistarsýningar í Hafnarborg á laugardag.
Fanga leitað í mis-
munandi efnivið
FARANDSÝNINGIN Ferðafuða,
sem hófst í Slunkaríki á Ísafirði
haustið 2001 og hefur síðan haft
viðkomu í Ketilhúsinu á Akureyri
og í menningarmiðstöðinni Skaft-
felli á Seyðisfirði, heldur um þess-
ar mundir áfram för sinni um
landið og opnar í Áhaldahúsinu í
Vestmannaeyjum í dag. Um er að
ræða sýningu á „míníatúrum“
margra ólíkra listamanna, en há-
marksstærð verkanna á sýning-
unni er 15x15 sm, sem ákvarðast
meðal annars af miklum og sívax-
andi fjölda þátttakenda.
Að sögn Hörpu Björnsdóttur,
sem er sýningarstjóri Ferðafuðu
ásamt Ólöfu Nordal, er fjölbreyti-
leiki verkanna mikill og unnið í
jafnólíkan efnivið og tannstöngla
og nærbuxur. „Á hverjum stað er
listamönnum á staðnum og úr
byggðarlaginu boðið að taka þátt í
sýningunni. Hugmyndin er að
mynda tengsl landshluta á milli,
með áherslu á sameiginlegan vett-
vang og þörfina fyrir samræður
og samskipti listamanna á milli,“
segir hún. „Það er iðulega verið
að tala um hve einangraðir lista-
menn séu. Þó að hér í Reykjavík
starfi 5–600 manns í þessari sömu
starfsstétt, eru samskiptin ekkert
endilega mikil, nema kannski helst
á opnunum sýninga, en þar fyrir
utan eru þau oft á tíðum tengd fé-
lagsmálum eða einhverjum ágrein-
ingsmálum. Okkur fannst vanta
eitthvað uppbyggilegt, vettvang
þar sem listamenn gætu hist og
haft það svolítið gaman og þannig
varð Ferðafuðan til. Eins er oft
rætt um að landsbyggðin verði út-
undan og öll athyglin beinist alltaf
að Reykjavík. Þetta er því líka til-
raun til að segja „við viljum koma
til ykkar og verið þið með okkur“
við listamennina úti á landi. Og
þetta er búið að vera rosalega
gaman.“
Verkin ferðast með sýningunni
þann tíma sem ferðalagið stendur
og stækkar því sýningin jafnt og
þétt og tekur gagngerum breyt-
ingum á hverjum sýningarstað.
„Sýningarnar eru aldrei eins, þó
að um sömu verkin með nýjum
viðbótum sé að ræða – rýmin sem
sýningin hefur verið sett upp í eru
svo ólík og bjóða upp á mismun-
andi útfærslur. Á hverjum stað
höfum við líka boðið til veislu, sem
hefur verið mjög skemmtilegt.
Þannig látum við ekki einungis
verkin á sýningunni tala, heldur
leggjum einnig áherslu á bein
samskipti milli listamannanna sem
taka þátt.“
Sýnendur á tíunda tug
Á sýningunni í Vestmannaeyjum
verða sýnendur orðnir um níutíu
talsins, bæði reykvískir sem lista-
menn úr nágrenni þeirra staða
sem Ferðafuða hefur haft viðkomu
á. „Við sem höfum ferðast á hvern
sýningarstað höfum dregið mikinn
lærdóm af verkefninu, fengið
ótrúlega góða innsýn í myndlist-
arlífið um landið og kynnst lista-
mönnum sem við hefðum ella aldr-
ei hitt eða talað við,“ segir Harpa.
Að síðustu verður Ferðafuðan
sett upp í miðrýminu á Kjarvals-
stöðum í október næstkomandi og
verður þá um lokasýninguna að
ræða. Er þá ráðgert að sýnendur
verði orðnir yfir 150.
Lítið rými eftir Guðrúnu Veru er
eitt verkanna sem fylgt hefur
Ferðafuðu um landið.
Ferðafuðan ferðast áfram
Listasafn ASÍ
Sýningum G.ERLU, Hvarf
og sýningu Þorgerðar Sigurð-
ardóttur, Himinn og jörð, lýkur
á mánudag.
Opið er alla daga kl 13–17,
lokað föstudaginn langa og
páskadag.
Sýningum
lýkur