Morgunblaðið - 17.04.2003, Blaðsíða 20

ERLENT
20 FIMMTUDAGUR 17. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Í MIÐRI vöggu lýðræðisins, við ræt-
ur Akrópólis-hæðar í Aþenu, undir-
rituðu við hátíðlega athöfn í gær leið-
togar 25 Evrópuþjóða samninga um
stækkun Evrópusambandsins aust-
ur fyrir járntjaldið fallna og þurrk-
uðu þar með út síðustu leifarnar af
klofningi álfunnar frá því á dögum
kalda stríðsins.
„Með þessum áfanga er sam-
bandið loksins að ná að yfirstíga
klofning álfunnar í austur og vest-
ur,“ sagði þýzki kanzlarinn Gerhard
Schröder við undirritunarathöfnina,
þar sem leiðtogar tíu ríkja, þar af
átta fyrrverandi austantjaldslanda,
skrifuðu undir frágengna aðildar-
samningana ásamt fulltrúum núver-
andi aðildarríkjanna fimmtán. „Hið
nýja og stækkaða Evrópusamband
mun…finna sinn stað í heiminum
sem Evrópa friðar, samstöðu og lýð-
ræðis,“ sagði Schröder.
„Það var ekki fyrr en í dag sem
Berlínarmúrinn féll endanlega,“
sagði hollenzki forsætisráðherrann
Jan Peter Balkenende.
Eistland, Lettland, Litháen, Pól-
land, Tékkland, Slóvakía, Ungverja-
land, Slóvenía, Malta og Kýpur
munu fá inngöngu í ESB 1. maí 2004,
að því gefnu að aðildarsamningarnir
verði fullgiltir í þjóðaratkvæða-
greiðslum og á þjóðþingum land-
anna. Þjóðaratkvæðagreiðslur hafa
þegar farið fram í Ungverjalandi,
Slóveníu og á Möltu.
Fulltrúar væntanlegu nýju aðild-
arríkjanna munu þó strax taka þátt í
öllum fundahöldum á vegum ESB,
þar sem stefna er mótuð og ákvarð-
anir teknar, þótt þeir hljóti ekki at-
kvæðisrétt fyrr en eftir að aðild
landa þeirra hefur gengið í gildi.
„Í dag eru draumar Pólverja að
verða að veruleika,“ sagði Aleksand-
er Kwasniewski, forseti Póllands.
„Með þá reynslu af sögunni sem þjóð
okkar hefur að baki, vitum við hve
mikils virði frelsi, vinir og banda-
menn eru,“ sagði hann. „Pólland er
reiðubúið að taka þátt í að axla hina
þungu ábyrgð á örlögum Evrópu.“
Kæti meðal Kýpur-Grikkja
Fögnuðurinn yfir þessum tíma-
mótum var sagður einna mestur á
Kýpur. Þar héldu Kýpur-Grikkir
uppá áfangann með miklum hátíðar-
höldum. „Undirritun [aðildarsamn-
ingsins] er toppurinn á 9.000 ára
sviptingasamri sögu Kýpur,“ sagði
Tassos Papadopoulos, forseti Kýp-
ur-Grikkja, í tilfinningaþrungnu
ávarpi við athöfnina í Aþenu. En
hann tók jafnframt fram, að hann og
landar sínir hörmuðu að ekki skyldi
hafa tekizt að ganga þannig frá mál-
um að eyjan gengi sameinuð inn í
ESB. „Ég harma að múr sem reistur
var með valdi skuli hindra kýpur-
tyrkneska landa okkar í að halda
með okkur út á braut sameinaðrar
Evrópu,“ sagði hann.
Kýpur hefur verið skipt frá því
tyrkneskur her gerði innrás á eyna
árið 1974, í kjölfar misheppnaðs
valdaráns manna sem vildu samein-
ingu við Grikkland. Tyrkland er eina
landið sem viðurkennir aðskilnaðar-
lýðveldi Kýpur-Tyrkja, og fyrst ekki
tókust samningar um að báðir eyj-
arhlutar fengju samhliða aðild að
ESB er það aðeins gríski, alþjóðlega
viðurkenndi hlutinn sem fær hana.
Stjórn Kýpur-Tyrkja sendi í gær
frá sér ályktun, þar sem hún lýsti
reiði sinni yfir því að Kýpur-Grikkj-
um skyldi hleypt inn í ESB. Sagði
hún það munu „spilla innra og ytra
jafnvægi á eynni og á svæðinu öllu og
ekki stuðla að friði né stöðugleika“.
„Evrópa frið-
ar, samstöðu
og lýðræðis“
Samningar um Evrópusambands-
aðild 10 ríkja undirritaðir í Aþenu
Aþenu. AP, AFP.
Reuters
Maltverjar, sem fylgdust með athöfninni í Aþenu í beinni útsendingu á
stórum skjá í almenningsgarði við höfuðborgina Valletta, fagna er malt-
verski forsætisráðherrann hafði bætt sinni undirskrift á samningana í gær.
UM 100 manns voru handteknir eft-
ir að mótmælendum og óeirða-
lögreglu lauzt saman í Aþenu í gær,
þar sem leiðtogafundur Evrópu-
sambandsins fór fram. Slagorð mót-
mælendanna tengdust aðallega
Íraksstríðinu. Hrópuðu þeir meðal
annars „slátrarar“ að leiðtogum
Bretlands, Spánar og Ítalíu vegna
stuðnings þeirra við hernaðinn í
Írak.
Hér sjást lögreglumenn sprauta
táragasi til að dreifa mótmælendum
sem reyndu að brjótast í gegnum
varnargarð lögreglu í kringum
fundarstað leiðtoganna í miðborg
Aþenu. Alls tóku um 5.000 manns
þátt í mótmælaaðgerðunum, og
köstuðu þeir herskáustu grjóti og
benzínsprengjum, m.a. að sendiráð-
um Bretlands og Bandaríkjanna.
Reuters
Mótmæli í Aþenu
STÆKKUN Evrópska efnahags-
svæðisins, EES, er mikilvægur
áfangi í aukinni samvinnu Evrópu-
ríkjanna. Kom það fram hjá
Günter Verheugen, sem annast
hefur stækkunarmálin í fram-
kvæmdastjórn Evrópusambands-
ins, ESB.
Verheugen segir, að hann sé viss
um, að samningar um stækkun
EES takist strax eftir páska og
bendir á, að nú þegar liggi fyrir
samkomulag í grundvallaratriðum.
Að sögn Óslóarblaðsins Aftenpost-
en ætlar Verheugen að ræða við
stjórnvöld í Póllandi í næstu viku
en það voru þau, sem flestum að
óvörum höfnuðu samkomulags-
drögunum milli EFTA- og ESB-
ríkjanna í síðustu viku. Vilja þau fá
meira af tollfrjálsum fiski frá Nor-
egi og Íslandi og stærri kvóta en
gert var ráð fyrir í drögunum.
Norðmenn greiða
tífalt meira
Norðmenn eru sammála Pólverj-
um um þetta en vilja þó ekki greiða
meira fyrir þá lausn. Jan Petersen,
utanríkisráðherra Noregs, segir,
að þeirra boð um framlög í þróun-
arsjóði ESB hljóði upp á rúmlega
20 milljarða ísl. kr. á ári og hærra
verði ekki farið. Það er tífalt meira
en þeir hafa greitt til þessa og hafa
stjórnvöld verið gagnrýnd í Noregi
fyrir að ganga allt of langt. Segir
Petersen, að vissulega sé um að
ræða dýran samning en hafa verði
í huga, að í raun sé verið að breyta
Evrópukortinu með róttækum
hætti. Norðmenn vilji vera með í
því og leggja einnig sitt af mörkum
til að jafna lífskjör almennings í
álfunni.
Frá 1. maí á næsta ári mun EES
líklega ná til 28 landa með 455
milljónir íbúa. Af þeim fjölda verð-
ur íbúatala EFTA-„stoðarinnar“,
Noregs, Íslands og Liechtensteins,
aðeins um 1%.
Stækkun
EES mikil-
vægur
áfangi