Morgunblaðið - 24.04.2003, Blaðsíða 40

40 FIMMTUDAGUR 24. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
FJÁRFESTING í menntun og mannauði verð-
ur aukin verulega á kjörtímabilinu komist Sam-
fylkingin til áhrifa. Enda skilar hækkun á al-
mennu menntunarstigi auknum hagvexti og
meiri tekjum til ríkisins. Nauðsynlegt er að fjár-
festa í verulegum umbótum á öllum skólastigum
næstu árin. Á meðal brýnustu verkefnanna er
að grípa til aðgerða sem sporna við sóuninni á
mannauð og fjármagni sem felast í miklu brott-
falli á framhaldsskólastiginu. Stórauka þarf
námsráðgjöf og auka breiddina á námsframboði
á skólastiginu, efla iðn- og verknám með sér-
stöku átaki, tækninám og styttri námsbrautir.
Brýnustu úrbæturnar
Íslendingar hafa lengi varið mun minna fé til
menntamála sem hlutfall af landsframleiðslu en
aðrar OECD þjóðir. Munurinn á okkur og
næstu þjóðum hefur verið um 1 prósentustig.
Þegar við vorum með um 5% var 6% algengt í
nágrannlöndunum og þegar hlutdeild okkar
varð 6% þá voru aðrar þjóðir með 7%. Það er
skynsamlegt að setja fram tölulegt markmið í
aukningu útgjalda til menntamála á næsta kjör-
tímabil. T.d. um 1% aukningu á ári næstu fjögur
árin.
Meginatriðin í stefnu Samfylkingarinnar í
þeirri markvissu menntasókn sem við ætlum að
beita okkur fyrir og er að finna í stefnuskrá
flokksins sem samþykkt var á Vorþingi hans á
dögunum eru að:
 Skólavist fimm ára barna verði gjaldfrjáls
með sama hætti og fyrstu ár grunnskólans.
 Fyrstu ár grunnskólans verði nýtt betur;
m.a. með áherslu á sköpun, tungumál og
raungreinar.
 F
v
þ
li
n
 F
s
 S
m
s
e
h
 R
s
Fjárfestingar í menntun
Eftir Björgvin G. Sigurðsson „Á meðal brýnustu verk
til aðgerða sem sporna
auð og fjármagni sem fe
á framhaldsskólastiginu
NÚ hefur Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, fyrrver-
andi borgarstjóri og talsmaður Samfylking-
arinnar, kvartað undan því og látið berast til
fjölmiðla, að sér þyki óviðunandi, að fjár-
málaráðherra fái vitneskju um útreikninga rík-
isskattstjóra á skattatillögum Samfylking-
arinnar, en samfylkingarfólk fái ekki
upplýsingar um störf ríkisskattstjóra fyrir ráð-
herra.
Þegar ég heyrði frá þessu sagt í fréttum út-
varpsins og í frásögninni glitti í hinn hrokafulla
hneykslunartón, sem ávallt setur svip á mál-
flutning talsmannsins, var mér hugsað til fundar
í borgarráði í vetur, á meðan Ingibjörg Sólrún
var enn borgarstjóri og formaður ráðsins. Þá
vildi hún beita valdi sínu til að koma í veg fyrir,
að við fulltrúar Sjálfstæðisflokksins gætum leit-
að álits borgarlögmanns á viðfangsefni í ráðinu.
Taldi hún sig hafa makt til að bregða fæti fyrir,
að tilmæli okkar um álit næðu fram að ganga.
Svo reyndist ekki vera.
Hvað skyldi Ingibjörg Sólrún segja, ef fjár-
málaráðherra vildi ekki, að ríkisskattstjóri
reiknaði skattadæmi Samfylkingarinnar? Hún
var sjálf að búa sig undir að beita boðvaldi borg-
arstjóra, til að koma í veg fyrir, að sjálfstæð-
ismenn í borgarstjórn Reykjavíkur fengju um-
sögn borgarlögmanns um álitamál, sem var
borið undir þá til ákvörðunar. Þegar á reyndi sá
hún að sér, líklega eftir leiðsögn kunnáttumanna
í stjórnsýslu.
Hitt er, að öll svör, sem við sjálfstæðismenn
fáum vegna fyrirspurna um málefni borgarinnar
frá embættismönnum borgarinnar, fara í afriti
til b
Gun
tölv
ársr
svar
É
hag
ára
orði
fullv
ingu
unu
áæt
Vald og upplýsingar
Eftir Björn Bjarnason „Hún gerði meira að seg
að beita boðvaldi sínu s
stjóri til að hindra að sjá
menn gætu leitað upplý
borgarlögmanni …“
VINSTRIHREYFINGIN – grænt framboð
hefur nú kynnt helstu baráttumál sín í kom-
andi kosningum og verkefni næsta kjör-
tímabils. Ólíkt öðrum flokkum höfum við ekki
lofað miklum skattalækkunum sem kalla á
niðurskurð í velferðarmálum. Við teljum
þvert á móti að öflugt velferðarkerfi sé
mesta kjarabótin fyrir tekjulitla einstaklinga.
Eitt af því sem vekur athygli og hlýtur að
teljast marka tímamót er stefnan um leik-
skóla fyrir alla, án endurgjalds fyrir foreldra.
Í tíð Svavars Gestssonar menntamálaráð-
herra var lögum um leikskóla breytt á þann
veg að leikskólinn er nú skilgreindur sem
fyrsta skólastigið í landinu. Íslenskir kratar
voru andvígir þessari breytingu og vildu
setja leikskólann undir félagsmálaráðu-
neytið.
Leikskólinn hefur enn ekki verið gerður að
skyldu, en ýmis sveitarfélög hafa á und-
anförnum árum byggt leikskólastarf upp af
myndarskap og m.a. haft það að markmiði að
bjóða upp á endurgjaldslausa leikskóladvöl
hluta úr degi fyrir elstu börnin.
Núna hefur Vinstrihreyfingin – grænt
framboð tekið næsta skref og útfært tillögur
um það. Við teljum að öll börn eigi að hafa
kost á því að vera í leikskóla án endurgjalds,
rétt eins og í grunnskóla. Rekstur leikskól-
anna kostar nú um 8 milljarða króna og
greiða foreldrar og forráðamenn barnanna
2,4 milljarða af því. Við leggjum til að ríkið
leggi fram 1.800 milljónir króna til að fella
niður leikskólagjöldin í áföngum, fyrsta
skr
bar
fell
af s
H
600
þeim
stof
tak
900
V
á þa
hag
Leikskóli fyrir alla
Eftir Kolbein Proppé „Ólíkt öðrum flokkum h
miklum skattalækkunu
skurð í velferðarmálum.
móti að öflugt velferðar
bótin fyrir tekjulitla eins
EINS og flestum ætti að vera kunnugt hefur
Frjálslyndi flokkurinn lagt mikla áherslu á að
hafa að leiðarljósi heildarhagsmuni þjóðarinnar
varðandi fiskveiðistjórnun. Flokkurinn lætur
sig að sjálfsögðu varða alla aðra almannahags-
muni og eru þá fá mál undanskilin. Þannig lítum
til fleiri mjög mikilvægra málaflokka s.s. um-
ferðaröryggis.
Við í Frjálslynda flokknum viljum leggja okk-
ar af mörkum til þess að gerð verði bragarbót á
umferðaröryggi. Umræðan um umferðaröryggi
hefur verið borin uppi af eldhugum eins og Óla
H. Þórðarsyni og Ragnheiði Davíðsdóttur sem
hafa lagt á sig ómælda vinnu í baráttu fyrir
slysavörnum. Það er orðið löngu tímabært að
stjórnmálaöfl leggi áherslu á þennan mjög svo
mikilvæga málaflokk.
Efst á blaði í málefnaskrá Frjálslynda flokks-
ins um samgöngur er áhersla á að bæta umferð-
aröryggi á þjóðvegum landsins. Í ágætri skýrslu
starfshóps um umferðaröryggisáætlun „Um-
ferðaröryggisáætlun fyrir 2002–2012“ kemur
fram að á árunum 1995–2000 hafi að meðaltali
látist 21 einstaklingur á ári í umferðinni og 210
slasast alvarlega. Gögn sýna að banaslysum
fjölgaði 2001 og 2002 frá meðaltalinu 1995–2000.
Slys sem valda alvarlegum meiðslum og bana-
slys í umferðinni eru talin valda fjárhagslegu
tj
a
ö
þ
k
s
a
a
Umferðaröryggi
Eftir Sigurjón Þórðarson „Kalt fjárhagslegt mat á
umferðarslysa segir einf
varnir sem skila árangri
varnir sem fækka alvarle
spara þjóðfélaginu heila
NÝTT HLUTVERK NATO
Aðildarríki Atlantshafsbanda-lagsins (NATO) náðu í síðustuviku samkomulagi um að banda-
lagið taki í sumar við stjórn friðar-
gæslu í Afganistan.
Þessi ákvörðun hefur ekki vakið
mikla athygli. Hins vegar markar hún
tímamót í sögu NATO. Þetta verður í
fyrsta skipti sem bandalagið tekur að
sér verkefni utan Evrópu og gæti orðið
vísir að nýju hlutverki þess í framtíð-
inni.
Eftir að átökum lauk í Afganistan á
sínum tíma var tekin ákvörðun um að
alþjóðlegt friðargæslulið (ISAF)
myndi sjá um að halda uppi öryggis-
gæslu í höfuðborginni Kabúl og ná-
grenni hennar. Sveitir ISAF, sem
starfa í umboði Sameinuðu þjóðanna,
hófu störf í desember 2001 og sem
stendur eru um 4.600 friðargæsluliðar
frá 30 ríkjum í Afganistan.
Aðildarríki NATO hafa verið í lyk-
ilhlutverki friðargæsluliðsins frá því
það tók til starfa og hafa til dæmis
Þjóðverjar, Tyrkir, Hollendingar og
Kanadamenn lagt mikið af mörkum.
Þjóðverjar, sem sent hafa 2.500 frið-
argæsluliða til landsins, hafa að und-
anförnu farið með yfirstjórn liðsins en
fóru nýlega fram á það við önnur
bandalagsríki að NATO tæki við taum-
unum er þeir láta af stjórn ISAF í
ágúst næstkomandi. Þau fjögur ríki er
til þessa hafa farið með stjórn liðsins
hafa öll verið NATO-ríki. Það er því að
mörgu leyti rökrétt skref að láta
bandalagið sjálft taka þetta hlutverk
að sér í stað þess að skipta um forystu-
ríki á sex mánaða fresti.
Að forminu til verður friðargæslulið-
ið áfram á vegum Sameinuðu þjóðanna.
Yfirmaður þess verður hins vegar skip-
aður af æðsta herstjórnanda NATO og
aðgerðum stjórnað frá herstjórnarmið-
stöð bandalagsins (SHAPE) í Belgíu.
Þótt það virðist ekki ýkja stór
ákvörðun að NATO taki við stjórn
nokkur þúsund manna friðargæsluliðs í
Afganistan er hér um að ræða grund-
vallarbreytingu á starfsemi bandalags-
ins. Um margra ára skeið hefur það
verið mikið deiluefni hvort bandalagið
eigi að beita sér utan hins skilgreinda
athafnasvæðis síns í Evrópu. Með þess-
ari ákvörðun er þeirri umræðu lokið.
Hugsanlega gæti þetta einnig markað
endalok þeirrar tilvistarkreppu sem
bandalagið hefur verið í frá lokum
kalda stríðsins. Þrátt fyrir ákvarðanir
um stækkun bandalagsins á síðustu ár-
um hefur mörgum þótt óljóst hvaða til-
gangi það ætti að þjóna eftir að Sovét-
ríkin heyrðu sögunni til.
NATO hefur hins vegar sýnt að ef
viljinn er fyrir hendi getur það gegnt
mikilvægu hlutverki. NATO er sá vett-
vangur þar sem lýðræðisríki Evrópu og
Ameríku eiga hvað nánast pólitískt
samstarf. Þótt þær hættur sem að okk-
ur steðja séu ekki þær sömu og á síð-
astliðnum áratugum bendir margt til
að bandalagið geti áfram gegnt lykil-
hlutverki.
Áratugum saman hefur bandalagið
unnið að því að tryggja öryggi aðild-
arríkjanna og samræma starfsemi her-
afla þeirra. Eftir lok kalda stríðsins
hafa ríki Austur-Evrópu lagt mikla
áherslu á að verða hluti af þessu sam-
starfi. Jafnvel Rússar tengjast nú
NATO nánum böndum.
Þegar Evrópusambandinu og Sam-
einuðu þjóðunum hafði mistekist að
koma á friði á Balkanskaga reyndist
Atlantshafsbandalagið eina stofnunin
er hafði burði til að sinna því verkefni.
Með því að axla ábyrgð á friðargæslu í
Afganistan hafa bandalagsríkin ákveð-
ið að taka enn eitt skref í þá átt að
tryggja NATO mikilvægt hlutverk í
þeirri þróun sem nú á sér stað í heim-
inum.
Þegar er farið að ræða um hugsan-
legan þátt NATO í tengslum við endur-
uppbyggingu í Írak og friðargæslu þar,
hugsanlega í umboði Sameinuðu þjóð-
anna. Hafa fulltrúar bandalagsríkj-
anna átt viðræður um það hvaða hlut-
verki NATO gæti gegnt í því sambandi.
Það má færa rök fyrir því að engin önn-
ur samtök eða stofnun hafi burði til að
halda utan um það vandasama verk
sem við blasir í Írak þótt vissulega
muni mörg önnur ríki koma þar að, rétt
eins og í Afganistan.
RÚV, TEXTUN OG VASAR
SKATTGREIÐENDA
Ákvörðun ríkisstjórnarinnar, um aðfjögur ráðuneyti leggi í samein-
ingu 4,5 milljónir króna til þess að auka
textað innlent efni í Ríkissjónvarpinu,
er mikilvægt skref í rétta átt fyrir þann
stóra hóp sem þarf á texta að halda til
að skilja betur íslenzkt efni í sjónvarpi.
Á blaðamannafundi, sem haldinn var
í gær, benti Tómas Ingi Olrich mennta-
málaráðherra á að þessi hópur væri lík-
lega um 30.000 manns, eða meira en tí-
undi hluti þjóðarinnar; heyrnarskertir,
aldraðir og nýbúar. Það hefur auðvitað
verið fráleitt ástand að erlent afþrey-
ingarefni í sjónvarpi, sem kostað er
m.a. af skatti sem þetta fólk greiðir
eins og annað, skuli hafa verið þessum
hópi aðgengilegra en innlent efni.
Raunar má spyrja hvers vegna Ríkisút-
varpið, með tæplega 2,2 milljarða
króna í tekjur af afnotagjöldum á ári,
getur ekki lagt fram 4,5 milljónir til að
texta innlent efni en verður að fara í
aðra vasa skattgreiðenda til að sækja
þá peninga. Kannski mætti sleppa því
að kaupa inn eina eða tvær amerískar
afþreyingarþáttaraðir og verja pening-
unum fremur í þetta verkefni. Af
hverju bentu ráðuneytin fjögur ekki
forsvarsmönnum RÚV á þá leið?
Aukinheldur er að sjálfsögðu ekki
nóg að gert að með þessari ákvörðun.
Ekki verður enn um sinn hægt að texta
innlent efni í beinni útsendingu, t.d.
umræðuþætti og fréttir, sem eru auð-
vitað það efni, sem mikilvægast er að
allir geti fylgzt með til að geta talizt
upplýstir borgarar og fullir þátttak-
endur í samfélaginu.
Nýlega kom fram hér í blaðinu í sam-
tali við framkvæmdastjóra Ríkissjón-
varpsins að þetta væri ekki tæknilega
framkvæmanlegt vegna þess að tækni-
búnaður, sem notaður væri í Bretlandi
og Noregi, hefði ekki verið lagaður að
íslenzkri tungu. Það er auðvitað fyrir-
sláttur; ef nægilegt fé er lagt í slíka að-
lögun af hálfu íslenzkra aðila er hægt
að texta beinar útsendingar á Íslandi.
Af hverju eyðir Ríkisútvarpið tugum
milljóna króna í innkaup á afþreying-
arefni og flutning á dægurtónlist en
telur sig ekki hafa efni á að tryggja að
sjónvarpsefni um þjóðfélagsmál sé öll-
um notendum þess aðgengilegt? Er
þetta rétt forgangsröðun?