Morgunblaðið - 24.04.2003, Blaðsíða 51

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. APRÍL 2003 51
Frænka mín Helga
Tryggvadóttir er látin
og ég er vafalaust
ekki ein um að finnast
sjónarsviptir að henni.
Það slitnar einhver
strengur innra með manni þegar
fólk hverfur sem alla tíð hefur sett
svip á tilveru manns. Helga var slík
manneskja að það fór ekki á milli
mála að hún væri viðstödd ef hún á
annað borð var á staðnum. Hún var
allra kvenna fríðust og glæsilegust
á sínum yngri árum og svo smart í
öllum klæðaburði og framgöngu að
til var tekið. Það var enda ekkert
til sparað af hálfu foreldranna að
gera hana vel úr garði. Hún fór á
skóla til Ameríku og hún sagði mér
síðar að skólastjórinn þar hefði
skrifað sér til að minna á að ein
skólasystra hennar hefði verið hin
fræga Marilyn Monroe, sem þá hét
raunar Norma Jane Baker. „Ég
man því miður lítið eftir henni, hún
var ekki áberandi þá,“ sagði Helga
við mig þegar ég innti hana eftir
endurminningum hennar um hina
frægu Hollywood-leikkonu.
Sjálf var Helga líklega fyrsta
ljósmyndamódel okkar Íslendinga
sem starfaði í Bandaríkjunum.
Raunar var það starf allt óform-
legt. Hún sagði mér að hún hefði
eitt sinn ætlað að láta taka af sér
mynd til þess að senda móður
sinni, en mjög kært var alla tíð
með henni og Láru móður hennar.
„Þetta var þá ekki ljósmyndastofa
sem ég fór inn í heldur módelskrif-
stofa og mér var boðin þar íhlaupa-
vinna við sitja fyrir í tískufötum og
gerði svolítið af því meðan ég var
úti, það gaf aukapening,“ sagði
Helga mér hlæjandi.
Hún var mjög hláturmild, glað-
HELGA
TRYGGVADÓTTIR
✝ Helga Tryggva-dóttir fæddist í
Reykjavík 19. júlí
1920. Hún lést á líkn-
ardeild Landakots-
spítala 11. apríl síð-
astliðinn og var útför
hennar gerð frá
Dómkirkjunni 23.
apríl.
lynd og hress í bragði
eins og hún átti kyn
til. Ég kom mjög oft á
Smiðjustíg 4 þegar ég
var við nám í leiklist-
arskóla í Þjóðleikhús-
inu á árum áður. Lára
Guðlaugsdóttir ömmu-
systir mín og móðir
Helgu var þá á lífi.
Lára var afar
skemmtileg kona og
orðheppin. Það komu
margir í kaffi til henn-
ar og oft var mikið
hlegið í eldhúsinu hjá
henni og var Helga
þar ekki sístur gleðigjafi.
En Helga var ekki bara falleg og
glaðlynd, hún var með eindæmum
góðhjörtuð manneskja og fáa hef
ég þekkt á lífsleiðinni sem svo ein-
læglega báru hag hinna minni
máttar fyrir brjósti. Hún mátti
sannanlega ekkert aumt sjá. Ekki
síst var hún dýravinur og ótaldar
ferðirnar fór hún niður að Tjörn til
að gefa fuglunum og oft gerði hún
sér ferðir út í port til að gefa flæk-
ingsköttum að borða sem hún sá
bregða fyrir út um eldhúsgluggann
hjá sér og tók þá jafnvel að sér.
Helga var nokkur ár gift Loga
Einarssyni síðar hæstaréttardóm-
ara en þau eignuðust ekki börn.
Eftir að þau skildu að skiptum bjó
Helga lengst af á Smiðjustígnum,
mitt í ættarsamfélaginu. Þar
bjuggu ekki aðeins foreldrar henn-
ar heldur líka föðursystir hennar
Lára Siggeirs kaupkona, og síðar
bjó bróðir Helgu með konu sína og
börn í þeirri íbúð, sem og var fleira
frændfólk í nágrenninu.
Helga starfaði sem hlaðfreyja
hjá Loftleiðum árum saman og síð-
ar á skrifstofu hjá bæjarfógetanum
í Reykjavík. Öll verk sín leysti hún
vel af hendi.
Helga elskaði móður sína afar
heitt og sársauki hennar var mikill
þegar hún lést. Bróðurbörnum sín-
um var hún betri en engin og öðru
frændfólki sínu var hún með ein-
dæmum kærleiksrík. Mér er
ógleymanlegt hve mikla umhyggju
hún sýndi móðursystrum sínum,
þeim Jóhönnu og Theódóru á
þeirra efri árum. Ég er í hópi
þeirra sem eiga henni gott að
gjalda og naut hlýju hennar og
frændsemi á ýmsan hátt, allt frá
æskudögum og þar til yfir lauk.
Helga var lengst af heilsugóð en í
bráðum veikindum sínum sýndi
hún eðlislæga óvílni svo minnis-
stætt er. Ég og Móeiður dóttir mín
heimsóttum hana á Landspítalann
nokkru fyrir lát hennar og við
undruðumst hve vel hún bar sig,
svo veik sem hún var. Hún átti
ekki langt að sækja óvílnina, þegar
Lára móðir hennar lá banaleguna
heimsótti ég hana eitt sinn sem oft-
ar og spurði hvernig henni liði.
„Ég hef það skítt – en hvað segir
þú?“ svaraði hún og svo var ekki
meira talað um heilsufar hennar.
Helga erfði ýmsa kosti ættmenna
sinna og leyfði þeim að blómgast í
fari sínu. Víst er að ef fleira fólk
hefði hjartahlýjuna hennar Helgu
Tryggvadóttur og kæmi henni eins
vel á framfæri og hún gerði þá
væri heimurinn betri en hann er.
Með þeim orðum kveð ég Helgu og
votta um leið ástvinum hennar
mína dýpstu samúð.
Guðrún Guðlaugsdóttir.
Miðbærinn er stórum fátækari
eftir fráfall frænku minnar, Helgu
Tryggvadóttur. Hún setti svip á
borgina og var ein af síðustu upp-
runalegu íbúum miðborgarinnar.
Rótgrónir miðbæingar muna eft-
ir Helgu sem alla tíð átti heima á
horni Laugavegs og Smiðjustígs.
Þeir eldri muna eftir henni sem fal-
legustu konu sem sést hefur á göt-
um borgarinnar og þeir yngi sem
virðulegri og velklæddri hefðar-
dömu sem jafnframt því að vera
aufúsugestur í betri verslunum
miðborgarinnar var helsti vel-
unnari flækingskatta og fugla og
annara smælingja miðborgarlífsins.
Þeir voru ófáir kettirnir í mið-
bænum sem nutu aðstoðar hennar
og hún lagði mikið á sig til að koma
meiddum og veikum fuglum við
Tjörnina til dýralæknis og heilsu
áður en borgarstarfsmenn náðu
þeim til aflífunar.
Helga var af gömlum og rót-
grónum ættum. Faðir hennar,
Tryggvi Siggeirsson, var Reykvík-
ingur í marga ættliði, en móðir
hennar, Lára Guðlaugsdóttir, syst-
ir Jónasar Guðlaugssonar skálds,
var prestsdóttir ættuð frá Skarði á
Skarðsströnd.
Helga er alin upp á mannmörgu
heimili, fyrst á Laugavegi 13, í húsi
afa hennar, Siggeirs Torfasonar
kaupmanns, og konu hans, Helgu
Friðrikku Vigfúsdóttur, og síðar á
Smiðjustíg 4 sem er sambyggt við
Laugaveg 13. Siggeir Torfason var
ötull kaupmaður sem átti hús og
lóðir milli Laugavegs og Hverfis-
götu frá Smiðjustíg upp undir
Klapparstíg. Faðir Helgu, Tryggvi,
systkini hans Siggeirsbörn, börn
þeirra og barnabörn bjuggu lengi í
húsum á svæðinu. Þetta var fjöl-
breytt byggð litríkrar og sérkenni-
legrar fjölskyldu í miðri Reykjavík
þar sem allir nágrannar og leik-
félagar voru þremenningar eða
nánari. Við þetta bættist stór og
samheldin fjölskylda Láru Guð-
laugsdóttur, móður hennar, en
börn séra Guðlaugs Guðmundsson-
ar og Margrétar Jónasdóttur,
heimasætunnar frá Skarði á
Skarðsströnd bjuggu að miklum
sameiginlegum menningararfi sem
þau hlúðu vel að og heimili
Tryggva og Láru á horni Lauga-
vegs og Smiðjustígs var einn af
hornsteinum þeirrar stóru fjöl-
skyldu.
Helga stundaði ballett og fim-
leika sem ung stúlka og var um
tíma í sýningarflokki á vegum fim-
leikafrömuðarins Jóns Þorsteins-
sonar.
Eftir nám í Verslunarskólanum
fór hún til Danmerkur og gekk í
klausturskóla sem ekki átti við
hana og fljótlega eftir að hún varð
tvítug lá leiðin til Bandaríkjanna og
þar gekk hún um stund í háskóla,
Mills Collage í Kaliforníu.
Á meðan á dvölinni í BNA stóð
kynntist Helga fólki sem stóð henni
nærri alla tíð síðan. Bæði Íslend-
ingum, sem voru margir þar á
þessum tíma og héldu vel hópinn,
og útlendingum. Hún var hrókur
alls fagnaðar og vakti mikla athygli
hvar sem hún kom. Það rigndi yfir
hana gylliboðum um störf sem ljós-
myndafyrirsæta og nokkur þeirra
þáði hún. Það birtust af henni
myndir í þekktum tímaritum þar
vestra og henni stóðu allar dyr
opnar bæði í kvikmynda- og tísku
heiminum en hún gat ekki hugsað
sér framtíð annars staðar en á Ís-
landi með sinni fjölskyldu.
Margar af erlendu skólasystrum
Helgu frá þessum tíma hafa æ síð-
an staðið í bréfaskriftum við hana
og eru bréfin, sem ná yfir tæplega
60 ára tímabil, bæði löng og mörg
og sýna vel þá tryggð sem hún
sýndi vinum sínum og ekki síður
hversu vel hún er metin af þeim
sem kynntust henni náið.
Eftir heimkomuna til Íslands
1946 giftist Helga Loga Einars-
syni, síðar hæstaréttardómara og
fylgdi honum til náms til Stokk-
hólms í Svíþjóð. Þeirra samvistir
urðu ekki langar og Helga flutti
aftur til foreldra sinna fljótlega
upp úr 1950.
Eftir skilnaðinn starfaði Helga
fyrir Flugmálastjórn sem hlað-
freyja á Keflavíkurflugvelli en
hlaðfreyjur sáu um móttöku far-
þega og áhafna þeirra fjölmörgu
flugvéla sem á þessum tímum urðu
að millilenda á Íslandi á leiðinni yf-
ir Atlantshafið.
Helga hætti störfum á Keflavík-
urflugvelli og sinnti um árabil for-
eldrum sínum í ellinni og um leið
nutu frændur og frænkur okkar af
eldri kynslóðinni góðs af þeirri
atorku sem Helga lagði alltaf í
umönnun sjúkra og þeirra sem
minna mega sín.
Eftir andlát móður sinnar 1972
hóf Helga störf hjá borgarfógeta
og var þar svo lengi og hún mátti
vegna aldurs.
Helga eignaðist engin börn og er
ég sem þetta skrifar elstur af fjór-
um bróðurbörnum sem hún ætíð
leit á sem sín og tók mikinn þátt í
að reyna að koma til manns.
Ég sakna Helgu mikið, við áttum
margar góðar stundir saman en
það var oft erfitt að vera alinn upp
eiginlega hálf opinberlega, því við
fengum fyrirmæli um tilhlýðilega
hegðun oftar en ekki úr gluggum
og svölum í miðbænum og á fjöl-
förnum götum með skýrri rödd
Helgu frænku. Hún lá aldrei á
skoðunum sínum og hún sagði þær
hátt og skýrt hvar sem var. Það
var eitthvað suðrænt og framandi í
fasi Helgu sem fékk mig til að trúa
í bernsku að hún hefði verið
drottning. Hún var fallegri en allar
aðrar konur, hún ilmaði betur og
hún var alltaf best klædd og hún
var stöðugt að hjálpa öðrum.
Þannig mun ég alltaf muna eftir
henni.
Sverrir Agnarsson.
Nú þegar Rannveig
Hafberg er kvödd
hrannast upp minning-
ar allt frá æsku. Fyrir
sveitadrengi að koma í heimsókn til
Reykjavíkur var alltaf tilhlökkunar-
efni. Dvalarstaðurinn var alltaf
Spítalastígur 1. Þar tók móðurfjöl-
skyldan á móti okkur opnum örm-
un. Þegar við hófum menntaskóla-
nám varð Spítalastígur heimili
okkar og skjól. Í Rannveigu áttum
við ekki aðeins ömmu heldur skiln-
ingsríkan vin og félaga sem fylgdist
með okkur af miklum áhuga og bar
velferð okkar fyrir brjósti. Hún
gætti þess að við fengjum stað-
góðar og reglulegar máltíðir en allt-
af fylgdu borðhaldinu innihaldsrík-
ar og uppbyggjandi samræður. Hún
var Vestfirðingur með sterkar
taugar þangað og kenndi okkur að
meta ýmislegt í matargerð þaðan
svo sem hnoðmör og siginn fisk.
Hún leið okkur ærsl og hávaða og
opnaði heimili sitt fyrir vini okkar
og félaga. Hún hafði mikla ánægju
af því að umgangast fólk og að
RANNVEIG
HAFBERG
✝ Rannveig G. Haf-berg fæddist á
Markeyri í Skötu-
firði við Ísafjarðar-
djúp 6. desember
1907. Hún lést á
hjúkrunarheimilinu
Eir 12. apríl síðast-
liðinn og var útför
hennar gerð frá
Grafarvogskirkju
23. apríl.
fylgjast með og taka
þátt í lífinu í kringum
sig.
Samhliða heimilis-
störfum vann Rann-
veig við saumaskap og
þótti hún mjög fær á
því sviði en það átti
raunar við um allt sem
hún tók sér fyrir hend-
ur. Hún var vinnusöm
og samviskusöm svo
eftir var tekið. Rann-
veigu gafst ekki tími
eða tækifæri til tóm-
stunda framan af á
meðan hún þurfti ung
ekkja að koma börnum sínum á
legg. Þegar um hægðist gafst henni
tækifæri til ferðalaga sem veittu
henni mikla ánægju. Hún var mikil
áhugamanneskja um landafræði og
sögu og gáfu ferðalög hennar bæði
innanlands og til útlanda henni
mikla ánægju. Hún gerði víðreist
og ferðaðist til fjarlægra landa og
heimsálfa.
Rannveig hafði það geðslag að
lifa lífinu lifandi. Hún gerði fyrst og
fremst kröfur til sjálfrar sín. Þetta
geðslag hennar vann með henni eft-
ir að hún fékk heilablóðfall fyrir 19
árum og lamaðist að hluta. Eftir
það lagði hún allt kapp á að þjálfa
sig og auka færni sína til þess að
bjarga sér sem best sjálf. Í þeirri
baráttu gafst hún aldrei upp og dró
sig aldrei í hlé. Mætti alltaf þegar
fjölskyldan fagnaði saman. Hún
hélt reisn sinni til hins síðasta. Hún
var sannkölluð hvunndagshetja og
tók öllu sem að höndum bar af
æðruleysi.
Við kveðjum Rannveigu með
þakklæti fyrir allt sem hún gaf okk-
ur.
Engilbert Ó. Hafberg og
Jón H. Snorrasynir.
Skötufjörður er fallegur, hvort
heldur að hausti, vetri, vori eða
sumri. Fjörður þessi er mér mjög
kær, kannski að hluta til vegna
þess að þann fjörð þekki ég einna
best af fjörðunum í Inndjúpinu eftir
að hafa átt þess kost að smala hann
undanfarin haust með vinafólki
mínu í Ögri og Strandseljum. En
það gefur þessum fallega firði enn
meira vægi í mínum huga að þar
fæddist hún Rannveig amma og bjó
fyrstu ár ævi sinnar, n.t.t. á Mark-
eyri. Á mörgum ferðum mínum um
fjörðinn, akandi eða gangandi læt
ég oft hugann reika um löngu
horfna daga. Þannig hugleiði ég
hvernig það hafi verið hjá Rann-
veigu ömmu að alast upp á þessum
stað. Ég trúi því, eftir að hafa búið
á Vestfjörðum síðustu 20 árin, að
Rannveig amma hafi verið að
mörgu leyti öfundsverð að hafa
fæðst og alist upp á þessum fallega
og friðsæla stað, Skötufirði.
Rannveig amma var líklega átta
ára gömul þegar hún fluttist með
fjölskyldu sinni í Hnífsdalinn og þar
bjó hún fram til 17 ára aldurs, er
hún flutti til Reykjavíkur.
Í samtölum okkar Rannveigar
ömmu fann ég glöggt hversu vænt
henni þótti um Skötufjörð og Hnífs-
dalinn. Ég man hvernig innilegt og
fallegt bros færðist yfir andlit
Rannveigar ömmu, þegar talið
barst að Vestfjörðum og einkum
þessum stöðum tveimur. Ég veit og
fann að henni þótti afar vænt um að
ég skyldi hafa valið Ísafjörð sem
heimili mitt og fjölskyldu minnar.
Hún fylgdist vel með, þrátt fyrir
háan aldur, og spurði margs héðan
að vestan.
Það var Rannveigu ömmu mikils
virði að fá að sækja heimahagana
árið 1988 með Eysteini frænda og
Ellu. Þá heimsótti hún okkur á Ísa-
fjörð og fór með Eysteini og Ellu
að Markeyri í Skötufirði og loks í
Hnífsdalinn. Þá hafði Rannveig
amma ekki átt þess kost að heim-
sækja heimahagana í 64 ár eða svo.
Í Hnífsdalsheimsókninni urðu fagn-
aðarfundir, en þar hitti Rannveig
amma eina skólasystur sína úr
barnaskólanum í Hnífsdal. En þær
höfðu ekki hist eftir að amma flutti
til Reykjavíkur, misst hvor af ann-
arri í rúma hálfa öld. Þetta er dæmi
um þann ævintýraljóma sem mér
hefur alltaf fundist vera yfir Rann-
veigu ömmu og ævi hennar.
Rannveig amma var ákaflega vel
gerð og greind kona sem reyndist
móður minni, Olgu Hafberg, ákaf-
lega vel, en mamma missti móður
sína aðeins nokkurra mánaða göm-
ul. Rannveig giftist afa þegar
mamma var 11 ára gömul. Nú þeg-
ar ég kveð Rannveigu ömmu er
mér efst í huga þakklæti til hennar,
fyrir alla hlýjuna og velvildina í
minn garð, konu minnar og
barnanna minna. Hafðu þökk fyrir
allt og allt Rannveig amma.
Hlynur Snorrason.
Elsku amma. Takk fyrir öll þau
ár sem við fengum að njóta með
þér. Dugnaðurinn og krafturinn
sem í þér bjó var hreint frábær, þú
lést aldrei neitt aftra þér og þú
gafst aldrei upp. Mér finnst skrýtið
að ég skuli ekki fá að sjá þig aftur
og ég mun sakna þín. Kveðja.
Hafdís.
Elsku amma Rannveig. Eftir að
mamma og pabbi sögðu mér að þú
værir dáin og farin til Guðs langaði
mig að skrifa svolítið til þín.
Mér fannst alltaf gaman að koma
til þín á Eir þar sem þú áttir heima,
því þú leyfðir mér alltaf að fara
fram á gang og skoða mig um.
Og svo gafst þú mér alltaf uppá-
haldssúkkulaðið þitt og oft og
mörgum sinnum kláruðum við það
bara – við vorum báðar svo miklar
súkkulaðistelpur.
Þar sem þú ert komin til Guðs
veit ég að þú átt alltaf eftir að fylgj-
ast með mér og litla bróður mínum,
honum Eysteini Birni.
Þín
Þórunn Dís Hafberg.
Elsku amma. Um leið og ég kveð
þig í hinsta sinn langar mig að
þakka þér fyrir allar þær góðu
stundir sem við áttum saman.
Ég minnist þeirra stunda þegar
við komum til þín á Spítalastíginn,
alltaf fékk maður eitthvað gott í
gogginn. Og ef þú áttir ekkert til þá
var maður bara sendur út í búð til
að kaupa eitthvað með kaffinu.
Spítalastígurinn var eins konar
miðstöð þar sem ættingjarnir hitt-
ust, við krakkarnir lékum okkur og
þið, fullorðna fólkið, drukkuð kaffi
og töluðuð um daginn og veginn.
Þetta voru góðir dagar og ég veit
að þú saknaðir Spítalastígsins eins
og við hin.
Elsku amma, takk fyrir allt.
Steinar Björn Hafberg.