Morgunblaðið - 20.05.2003, Blaðsíða 27

Morgunblaðið - 20.05.2003, Blaðsíða 27
UMRÆÐAN MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. MAÍ 2003 27 VIÐ skulum fylgja eftir hágæða stálskífu, sem er álíka stór og fjórir 10 króna peningar staflaðir saman, á ferð hennar um heiminn. Við hefjum ferðina í auðugum járnnámum í Rúss- landi. Við fylgjum járngrýtinu eftir í gegnum jarðvegs- vinnu, bræðslu og hreinsun, þangað til óhrjálegt járn- grýtið hefur breyst í skínandi, há- gæða stálskífu. Næst liggur leið stálskífunnar um óravíddir heimsmarkaðsins. Hún hef- ur verið seld og við eltum stálskífuna alla leið í verksmiðju sem er rétt fyrir utan Genf í Sviss. Söluverð stálskíf- unnar er 7 krónur. Virðisaukinn er því 7 krónur því stálið var upphaflega ekki keypt, heldur fengið úr járn- námu, sem er náttúruauðlind. Í verksmiðjunni í Sviss sjáum við hvernig stálskífan er mótuð á hugvit- samlegan hátt (þekking). Partur af stálinu er notaður af sérfræðingum í tannhjól, fjaðrir og vísa (þekking). Örgjörvatækni bætist við (þekking). Hönnun á heimsmælikvarða stjórnar útliti (þekking), og aukahlutum er bætt við, svo sem gleri og leðri. Loks kemur kunnáttusamleg markaðs- vinna stálskífunni á markað (þekk- ing). Niðurstaðan er; fullunnin stál- skífa með markaðsvirði 50.000 krónur. Virðisaukinn er því 50.000 krónur – 7 krónur = 49.993 krónur. Virðisauki stálskífunnar í Rúss- landi var 7 krónur, en virðisauki stálskífunnar í Sviss, er 49.993 krón- ur. Ástæða þessa mismunar er; þekk- ing, framleiðni og nýsköpun. Til sam- ans þekkingariðnaður. Lítum nánar á muninn á hráefnisiðnaði og þekking- ariðnaði. Nú vantar ekki að Rússar höfðu mikið fyrir því að sækja stálskífuna í jörð og vinna hana. Bæði námuvinnan sem sótti járngrýtið og stóriðjan sem vann úr því stál, er mannfrekur iðn- aður, hinsvegar er hann lágt launaður af því að hann er ekki þekking- arfrekur. Námuvinnslan er frum- framleiðsla, og stáliðjan er stóriðja á öðru framleiðslustigi. Hvorugt er mjög verðmætaaukandi. Að auki er námuvinnsla langt frá því að vera um- hverfisvænn iðnaður, og stóriðjan er það ekki heldur. Mengun er kostn- aður, þannig að samkvæmt hagfræð- inni leggst til mikill kostnaður af menguninni sem af framleiðslunni hlýst. Rússland er gott dæmi um þjóð- félag sem hefur byggt afkomu sína á hráefnisútflutningi um margra ára- tuga skeið. Rússland fær stærstan hluta af sínum þjóðartekjum af út- flutningi á; olíu, áli, gulli, demöntum, stáli og öðru hráefni. Þetta segir okk- ur að Rússland getur ekki annað en verið í hópi verst stæðu ríkja Evrópu. Alltof lágt hlutfall þekkingariðnaðar er fyrst og fremst ástæðan. Hráefnisútflutningur er auðveldari og fljótlegri en að þróa upp þekk- ingariðnað, og kannski eru Rússar fastir í skammsýni þar sem þeir sjá ekki að þekkingin gefur af sér þús- undfalt meira en hráefnisútflutning- urinn. Í Sviss er flutt inn ódýrt hráefni. Síðan er bætt við þetta ódýra hráefni mikilli og verðmætri þekkingu og ný- sköpun. Þessi þekking, nýsköpun, ásamt hárri framleiðni verður til í úragerðarklasanum sem er á litlu svæði í kringum Genf og norður til Basel. Þessi þekkingarklasi hefur þá fjóra eiginleika sem gera klasa svo árangursríka:  Í klasanum hafa komið saman, á litlu svæði, mörg fyrirtæki í úra- framleiðslu, s.s. Rolex, Patek Phil- ippe, Omega, og Breitling. Þetta eru framleiðendurnir í klasanum. Þeir etja síðan stöðugt kappi hver við annan um samkeppnisforskot, og beita við það stöðugri fram- leiðniaukningu og nýsköpun.  Fyrirtæki í stuðningsgreinum, s.s. örgjörvafyrirtæki, framleiðendur tækja til úragerðar, og hönn- unarfyrirtæki, styðja við fram- leiðslu og nýsköpun framleiðend- anna. Um leið skapa þau sér sína eigin velgengni.  Heimamarkaðurinn í Sviss er mjög kröfuharður á nýjungar og gæði í úraframleiðslu, sem bætir margfalt upp hversu lítill hann er. Einungis 5% af framleiðslunni eru seld í Sviss, sem þýðir að 95% eru flutt út.  Að lokum þá eru framleiðsluað- stæður ákjósanlegar í Sviss. S.s.; menntastofnanir með sérhæfingu í; úraiðnaði, hönnun og markaðs- setningu. Ríkisvaldið tryggir góð- an „infrastrúktúr“ og stofnanir sem styðja við stöðuga nýsköpun hjá úraframleiðendum, með t.d. verðlaunakeppnum og staðlastofn- unum. Þessi klasi er svo skilvirkur að hann elur af sér fyrirtæki á heims- mælikvarða. Það er því næsta sjálf- gefið að slík hágæðafyrirtæki nái góð- um árangri í sölu á heimsmarkaði. T.d. á þessi litli klasi í Sviss 50% af heim- sútflutningi á úrum, í verðmæti talið. Að auki má bæta við að umgjörðin utan um þessa verðmætu atvinnu- grein er hvorki kostnaðarsöm á fjár- magn né umhverfi. Öll þessi verð- mætasköpun fer fram í litlum og látlausum skrifstofubyggingum, sem hvorki taka toll af landinu né valda skaðlegum útblæstri. Hvorum megin myndum við Ís- lendingar vilja vera í vinnslu stálskíf- unnar? Við getum gert allt það sem Svisslendingar, og aðrar þekking- arþjóðir, hafa gert. Við getum eins gert það betur. Við höfum allt sem Svisslendingar hafa, nema stefnu- mörkunina á þekkingarklasana. Þekkingarklasar eru módelið sem gefur okkur lykilinn að stórkostlegri hagsæld. Við þurfum bara að nota lykilinn til að sækja hagsældina. Eltum stálskífuna … Eftir Jón Daða Ólafsson Höfundur er viðskiptafræðingur og rekstrarráðgjafi. SAMFYLKINGIN lék út sínu helsta trompi í nýliðnum kosningum. Borgarstjórinn var sóttur úr híði sínu og býr nú ekki lengur í helli sínum við Tjörnina. Henni var teflt fram og hin rauða loforðablaðra þanin til hins ýtr- asta. Menn létu mál- efnafátækt í engu hindra sig en lögðu í staðinn áherslu á dylgjur í garð forsætisráðherra. Jafnframt var auglýst af meiri krafti heldur en áður hefur sést í íslensk- um stjórnmálum. Við skulum vona að það endi ekki með álíka fjárhags- legum hörmungum og síðasta kosn- ingabarátta R- listans í Reykjavík. Heyrst hefur að sú kosningabarátta hafi verið jafn gjaldþrota fjárhags- lega og hún var málefnalega. Eðlilegt er, nú að leikslokum, að spyrja um árangur alls þessa. Var til einhvers barist? Formaður Samfylk- ingarinnar, Össur Skarphéðinsson, mætti glaðbeittur til Egils Helga- sonar og virtist nokkuð ánægður með eigin frammistöðu. Hann lýsti því fjálglega hvernig hann hefði tek- ið að sér formannsstarf sem enginn hefði viljað og unnið flokkinn upp í 32% fylgi í desember síðastliðnum. Þá hafi hann beitt sér fyrir því að „ópólitískur“ borgarstjóri R-listans gengi til liðs við sig og myndaði tvíeyki fyrir komandi kosningabar- áttu. Óljóst er reyndar hvaða hlut- verki hann sjálfur gegndi í tvíeyk- inu. Almenn ánægja er meðal Sam- fylkingarfólks með árangur þess- arar fléttu tvíeykisins. Þetta verður að teljast merki um óvenjulega nægjusemi þar sem fylgi flokksins hefur dalað um eitt prósentustig frá því í desember. Athyglisvert er einn- ig að enginn Samfylkingarmaður hefur heyrst tala um misnotkun valds í tengslum við ógildingu nið- urstöðu prófkjörs þar sem Ingi- björgu Sólrúnu var stillt inn í miðjan listann. Kannski er þetta fremur flokkað sem misbeiting heldur en misnotkun valds í siðfræði Samfylk- ingarinnar. Hver var svo árangur Ingibjarg- ar, betri helmings tvíeykisins? Auk þess að svíkja margendurtekin lof- orð sín við kjósendur sína í Reykja- vík þá tókst henni að misnota traust samstarfsflokkanna í R-listanum og nánast útiloka að einhver þeirra treysti Samfylkingunni í stjórn- arsamstarf. Hún náði ekki að fella ríkisstjórnina. Hún náði ekki að gera Samfylkinguna jafnstóra eða stærri en Sjálfstæðisflokkinn. Hún náði ekki kjöri á þing. Hún náði ekki að auka fylgi Samfylkingarinnar frá þeim tímapunkti er hún tók við og fram að kosningum. Það þarf sterk- an vilja og gott ímyndunarafl til þess að lesa sigur út úr þessu. Þrátt fyrir að Samfylkingin reyni að bera sig vel þá eru brestirnir byrjaðir að koma í ljós. Eitt af því sem ávallt hamlar „popúlistaflokk- um“ er að frambjóðendurnir eru þar gjarnan vegna eigin athyglissýki fremur en af pólitískri sannfæringu. Þegar síðan á móti blæs þá troða menn hver öðrum um tær og reyna að nýta sér aðstæður sjálfum sér til framdráttar. Össur hefur lýst því yfir að hann hyggist leiða Samfylkinguna áfram sem formaður. Ingibjörg segist áfram ætla að vera helmingur tvíeykisins en segir flokksmenn verða að ráða því hvernig skipað sé í embætti flokksins. Kristrún Heim- isdóttir segir engan vafa leika á því að Ingibjörg eigi að verða forystu- maður flokksins. Ekki er furða að Framsóknarflokknum hafi þótt ófýsilegt að fara í stjórnarsamstarf með þessum sundraða hópi og það með eins þingmanns meirihluta. Nú er R-listinn höfðinu styttri og þarf að búa við ópólitískan og litlaus- an borgarstjóra sem þó vonandi nær betri tökum á fjármálum borg- arinnar heldur en forveri hans. Í ljósi margítrekaðra yfirlýsinga Sam- fylkingarinnar um það að það sé engri ríkisstjórn eða forsætisráð- herra hollt að sitja í tólf ár og að nauðsynlegt sé að breyta um meiri- hluta eftir tólf ára setu flokks í rík- isstjórn þá verður forvitnilegt að fylgjast með næstu borgarstjórn- arkosningum. Ef Samfylkingin ætl- ar að vera samkvæm sjálfri sér þá hlýtur hún að vonast til þess að Sjálfstæðisflokkurinn nái völdum. Þannig verði tólf ára valdaþreyta R-listans best stöðvuð. Hin raunverulega niðurstaða kosninganna er sú að kjósendur völdu stöðugleika í stað óvissu, einkavæðingu og frelsi í stað mið- stýringar og skattalækkanir í stað ríkisútþenslu. Meirihluti kjósenda treystir Sjálstæðisflokki og Fram- sóknarflokki til þess að standa fyrir þessum málum. Þrátt fyrir fylgistap stendur Sjálfstæðisflokkurinn enn sterkastur flokka. Stofnuð verður ný ríkisstjórn þar sem Davíð Oddsson og Geir Haarde munu áfram gegna lykilhlutverki. Ungir en jafnframt reyndir stjórnamálamenn svo sem Þorgerður Katrín og Guðlaugur Þór veita þingflokknum styrk og nýir þingmenn svo sem Sigurður Kári, Birgir Ármannsson og Bjarni Bene- diktsson eru ávísun á öfluga framtíð. Það að kosningablaðra Samfylk- ingarinnar hafi sprungið með þess- um hætti mun vonandi leiða til þess að vinstrimenn hugsi sinn gang og bjóði kjósendum upp á málefni frem- ur en pólitískt skítkast þegar kemur að kosningum á ný eftir fjögur ár. Undirritaður telur það þó mjög ólík- legt. Rauða blaðran sprungin! Eftir Arnar Þórisson Höfundur er viðskiptafræðingur og MBA. FYRIR skömmu kom út skýrsla á vegum Menningarstofnunar Sameinuðu þjóðanna (UNESCO) þar sem lagt er mat á vatnsgæði í heim- inum (The United Nations World Water Development Report). Þar er þjóðum heims m.a. raðað í nokkurs konar gæðaröð með hliðsjón af vatns- gæðum. Niðurstaða röðunarinnar, en Ísland er þar í 19. sæti, vekur óneit- anlega athygli og er ekki í samræmi við það sem vitað er um gæði vatns hér á landi. Að undanförnu hefur verið reynt að leita skýringa á því hvaða gögn liggi til grund- vallar útreikningum og stöðumati í skýrslunni. Eftir því sem næst verður kom- ist virðast gögn að mestu fengin úr svokölluðum UNEP/GEMS gagnagrunni en Ísland er ekki formlegur aðili að því samstarfi og engar upplýsingar hafa verið sendar af hálfu Íslands í þann grunn. Skýrslan var auk þess aldrei borin undir ábyrga aðila hér á landi áður en hún var gefin út. Við frekari athugun og sam- anburð á gögnum sem skýrslan byggist á og gögnum sem Um- hverfisstofnun hefur undir hönd- um um vatnsgæði í ám og vötnum á Íslandi kemur fram, að um veru- legt misræmi er að ræða sem að öllum líkindum skýrist á því að m.a. er lagt mat á jökulár þegar vatnsgæði eru metin hér á landi. Það gefur t.d. enga mynd af gæð- um drykkjarvatns á Íslandi en drykkjarvatnsnotkun er nánast eingöngu bundin við grunnvatn hér á landi eða um 95% heild- arneyslunnar sem er með því mesta sem þekkist í heiminum. Þar að auki er vatnsmagn á Ís- landi miðað við íbúa með því mesta sem þekkist í heiminum og áhrif af mannavöldum á vatnsgæði miklu minni en í öðrum löndum og vart teljandi. Niðurstaða í skýrslunni hvað Ís- land varðar er því marklaus og hefur athugasemdum þar að lút- andi verið komið á framfæri við Menningarstofnun Sameinuðu þjóðanna. Vatnsgæði á Íslandi Eftir Ingimar Sigurðsson og Gunnar Stein Jónsson Gunnar Steinn Jónsson Ingimar Sigurðsson Ingimar er skrifstofustjóri í umhverfisráðuneytinu. Gunnar Steinn er fagdeildarstjóri hjá Umhverfisstofnun. ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS www.endurmenntun.is / S: 525 4444 Fáðu sendan bækling Eitthvað fyrir þig? 10 námsbrautir Nám samhliða starfi Umsóknarfrestur er til 30. maí 2003 Nýbýlavegi 12 • 200 Kópavogi • Sími 554 4433 Opið virka daga 10-18, laugardaga 11-15 Föt fyrir allar konur
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.