Morgunblaðið - 25.06.2003, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 25. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Á FÉLAGSFUNDI í LeikfélagiReykjavíkur fimmtudaginn 19.júní sl. lögðu Vigdís Finnboga-dóttir, fyrrverandi leikhússtjóri
LR, og Steindór Hjörleifsson, formaður og
stjórnarmaður LR í samtals 25 ár, fram
spurningar varðandi rekstur félagsins og
hugmyndir um nýja stjórnskipun þess.
Formaður stjórnar brást ekki við og tók
ekki til máls á fundinum. Síðan eru liðnir
nokkrir sólarhringar og enn hafa engin
svör borist. Það er þó nauðsynlegt þannig
að heiðursfélagar LR sem boðið var til
þessa fundar geti brugðist við þeirri tillögu
sem að þeim forspurðum var samþykkt á
fundinum, að fulltrúi þeirra taki sæti í
nefnd til að fjalla um umræddar breyting-
artillögur á lögum félagsins.
Á fundinum var af hálfu okkar heiðurs-
félaga lögð áhersla á að hér eftir sem hing-
að til sé tryggt með lögum að fagmenn á
sviði leiklistar marki stefnu leikhússins og
fari þar með mál, líkt og krafa er gerð um í
flestum helstu leikhúsum heims, og að leik-
hús félagsins sé rekið með menningarlega
hugsjón að leiðarljósi og ekki í ábataskyni
fyrir einstaklinga, hópa eða fyrirtæki.
Í leiðara í Morgunblaðinu sl. sunnudag
eru mál Leikfélags Reykjavíkur rædd og
er það maklegt svo mjög sem Leikfélag
Reykjavíkur hefur lagt til menningar
landsins og höfuðborgarinnar frá stofnun
1897. Í umræddri forystugrein gætir þó
hugsanlega misskilnings. Þar segir orð-
rétt: „Leikfélag Reykjavíkur stendur
frammi fyrir miklum vanda. Reykjavíkur-
borg er augljóslega treg til að ganga lengra
í fjárstuðningi við félagið en gert hefur ver-
ið. Jafnframt eru vísbendingar um, að ein
forsenda fyrir því að yfirleitt sé hægt að ná
einhverjum viðbótarsamningum við borg-
ina séu þær lagabreytingar, sem frestað
var að taka ákvörðun um á fimmtudaginn
var.“
Í útvarpsþætti sl. laugardag (Í vikulok-
in), þar sem þessi mál bar á góma, lýsti for-
maður menningarmálanefndar borgarinn-
ar, Stefán Jón Hafstein, yfir því, að
borginni kæmi ekki til hugar að blanda sér
í innri skipulagsmál Leikfélags Reykjavík-
ur. Hann minnti jafnframt á að borgin hef-
ur á síðustu árum aukið fjárstyrk sinn við
LR umtalsvert, svo að hann nemur nú
hærri fjárhæð en nokkru sinni fyrr. Ef
þessar breytingartillögur eru fram lagðar
til að þóknast borginni og til að hafa áhrif á
frekara fjárstreymi þaðan, þá er sem sagt
augljóst, að það hefur engin áhrif; þær vís-
bendingar sem menn hafa talið sig hafa í þá
átt eru ekki á rökum reistar. Enda kemur
fram í viðtali við Guðjón Pedersen, leik-
hússtjóra LR, í Fréttablaðinu 12. júní sl.,
undir fyrirsögninni „Leikfélagið opnað
fjársterkum aðiljum“, að róið er á önnur
mið.
Staðreyndin er nefnilega sú, að sá vandi
sem við blasir er fyrst og fremst heima-
tilbúinn, og fyrst þetta er orðið að opinberu
blaðamáli, og reyndar ekki að frumkvæði
okkar heiðursfélaga, er sennilega best að
leggja spilin á borðið. Sumarið 2000 var
eiginfjárstaða félagsins upp á 124 milljónir,
þarmeð talinn eignarhluti í Borgarleikhúsi.
Stjórn Leikfélags Reykjavíkur hefur á
undanförnum þremur árum keyrt framúr í
fjárhagslegum rekstri sínum sem virðist
nema að meðaltali 40 milljónum á ári, þrátt
fyrir að á sama tíma hafi í tvígang komið til
aukaframlag af hálfu borgarinnar, samtals
um 50 milljónir. Þessu tapi sem þannig
nemur á annað hundrað milljóna króna
hefur því verið mætt með varaforða félags-
ins, sem meðal annars var tilkominn fyrir
sölu á eignarhlut félagsins í Borgarleikhús-
inu 11. janúar 2001. Sú upphæð nam rúm-
um 145 millj. króna en við bættist skuld
sem upp var gerð, að upphæð um 50 millj-
ónir, þannig að heildartala þess sem borgin
greiddi var rúmlega 195 milljónir (Heimild:
Greinargerð til borgarráðs, 11. apr. 2003).
Umræddur eignarhluti varð fyrst og
fremst til fyrir óeigingjarnt starf þeirra
sem nú eru eldri félagar, og hinna sem
gengnir eru og margir voru í hópi fremstu
listamanna þjóðarinnar.
Með samningunum fyrir tveimur árum,
sem um leið tryggir félaginu rekstrarfé frá
borginni til 12 ára, afsalaði félagið sér í
raun og veru sínum fjárhagslega rétti til
forgangs í því húsi sem það hafði átt frum-
kvæði að því að reisa. Í nýlegum uppsögn-
um nokkurra elstu leikaranna, m.a. arki-
tekts hússins og formanns til margra ára,
fólst yfirlýsing um að hinn siðferðilegi rétt-
ur væri ekki hátt skrifaður. Það getur varla
talist eftirsóknarverður vinnustaður, ef
menn eiga á hættu að vera sparkað eftir 40
ára dygga þjónustu. En nú er það spurn-
ing, hvort þær tillögur sem til umræðu eru
fela einnig í sér að félagið afsali sér sínum
listræna rétti.
Lagabókstafir hafa auðvitað ekki eilífð-
argildi og eðlilegt að þeir þurfi breytinga
við, eftir því sem tímar og viðhorf velkjast,
enda hefur lögum Leikfélags Reykjavíkur
margoft verið breytt í tímans rás. Sé hins
vegar um að ræða tillögur sem geta raskað
starfsgrundvelli rekstrareiningar eins og
leikhúss eða jafnvel tilgangi þess er ráðlegt
að horfa framfyrir fætur sér og hugsa vel
ráð sitt áður en til framkvæmda er gengið.
Þær tvær meginbreytingar sem stjórn
Leikfélags Reykjavíkur leggur til eru þær
að opna inngöngumöguleika í félagið „öllu
áhugafólki um leiklist og leikhúsrekstur
Leikfélags Reykjavíkur í Borgarleikhúsi“
og jafnframt meina launuðum starfsmönn-
um félagsins, jafnt listamönnum sem öðr-
um, að koma að stjórn þess.
Hvað síðara atriðið áhrærir má vera að
núverandi stjórnendur leikhússins eigi þar
í einhverjum umtalsverðum erfiðleikum.
Það er hins vegar reynsla okkar sem fylgst
höfum með eða komið að stjórn og stefnu-
mörkun félagsins í rúmlega 50 ár, eða frá
1947, að í þeim efnum sé fremur um lausnir
en vanda að ræða; veldur hver á heldur.
Þvert á móti hefur það verið sérstaða Leik-
félags Reykjavíkur og merkilegt dæmi um
atvinnulýðræði, að þarna hafa fulltrúar
listamannanna sjálfra ráðið ferðinni og
ekki verið stýrt „að ofan“ af mis-áhuga-
sömum og mis-skilningsríkum stjórnmála-
mönnum eða fjármálamönnum. Stjórn fag-
manna hefur í senn verið aðhald og
stuðningur leikhússtjórans og okkar
reynsla er sú, að að því hafi verið einstakur
listrænn styrkur.
Hvað fyrra atriðið snertir, þá má vel
vera, að félagið sé nú orðið svo blóðlítið að
það þurfi að opna það fleiri áhugamönnum.
Það verður þá að gerast á þann máta að
ávinningur sé að. Hverjir eru þeir áhuga-
menn sem flutningsmenn breytingartil-
lagnanna eru að sælast eftir? Eru það leik-
arar eða leikhúsmenn sem starfa á öðrum
vettvangi, til dæmis í Þjóðleikhúsi eða í
sjálfstæðu leik
menn úr öðrum
ar áhorfenda;
það kaupsýslu
vega kostun? H
á opinber fram
fram fé til sta
hafa áhrif á st
með því að bei
val sé takmark
ar sem þeir ha
Er kannski von
áhugamanna u
kvæðamagns k
stefnu sem L
leitast við að fy
Hverjir eru
þeir ekki að bú
að hafa greitt f
þeir séu áhug
kvæmt tillögu
stjórnin ein rá
göngu. Hvaða
að ekki sé einb
eða tilviljanir
félagi Reykjav
í tillögunum: „
og ber ábyrgð
hönd. Stjórnin
ráðuneytis um
ráðuneyti að f
stjórninni sitji
kunna til veit
amsræktarstöð
hafa mikinn áh
Því er nefnil
ing þess að rek
af almannafé h
leiksýninga se
það sem borið
unni einni, veg
frá ímynduðum
anlegra áhorfe
við, hvar sem s
húslífi nágrann
Í þeim tillög
miður margur
þarna er opna
kaupskap og
inntökuskilyrð
sem í raun er f
lega endurspe
sinni, verður a
menningarlegt
tryggt með áb
við liggur sóm
unga félags.
Um framtíð Le
félags Reykjaví
Morgunblaðinu hefur bor-
ist eftirfarandi greinargerð
frá heiðursfélögum Leik-
félags Reykjavíkur:
Sveinn
Einarsson
Baldvin
Tryggvason
Steinþór
Sigurðsson
Jón
Sigurbjörnsson
BREYTINGAR OG STAÐFESTA
Á prestastefnu, sem hófst á Sauð-árkróki í fyrradag, er stefnumót-un kirkjunnar til umræðu. Und-
anfarið hefur talsverð vinna átt sér stað
innan kirkjunnar til að greina styrk-
leika hennar og veikleika, ógnanir og
tækifæri. Á prestastefnu á að beina
sjónum að hlutverki kirkjunnar og
framtíðarsýn. Eins og Karl Sigur-
björnsson biskup Íslands orðaði það í
ræðu sinni við setningu prestastefnu:
„Hvert er hlutverk Þjóðkirkjunnar í
samfélagi sem sífellt verður fjölþættara
og flóknara? Hvernig ætlar hún að
mæta þeim sívaxandi kröfum sem gerð-
ar eru til hennar um atbeina hennar að
góðum málum, um þjónustu á æ fleiri
sviðum?“
Þetta eru stórar spurningar og svörin
ekki einföld. Þó er deginum ljósara að
krafan um breytingar er hávær innan
kirkjunnar. Jafnframt er gerð sú krafa,
að þótt kirkjan aðlagist breyttum tímum
haldi hún áfram í heiðri þau grundvall-
argildi kristindómsins, sem hafa staðið
óbreytt í tvö þúsund ár.
Björn Bjarnason hélt við setningu
prestastefnu sína fyrstu opinberu ræðu
sem kirkjumálaráðherra. Af þeirri ræðu
má ráða að í nýjum kirkjumálaráðherra
á kirkja og kristni öflugan stuðnings-
mann. Til að mynda má gera ráð fyrir að
kirkjunnar menn hafi tekið vel yfirlýs-
ingu Björns um að honum sé það kapps-
mál að ljúka gerð samninga milli ríkis og
kirkju um prestssetur og uppgjör vegna
þeirra, þar á meðal um hlut kirkjunnar á
Þingvöllum. Meira máli skiptir þó sá
eindregni stuðningur við boðskap kirkj-
unnar, sem lesa má úr ræðu Björns.
Nýr kirkjumálaráðherra er augljós-
lega þeirrar skoðunar að kirkjan eigi
ekki að taka neinar kollsteypur þegar
hún leitast við að svara kalli tímans.
Hann sagði í ræðu sinni: „Hvarvetna
takast menn á við þá spurningu, hvernig
laga eigi meira en tveggja árþúsunda
gamlan boðskap Krists að kröfum þjóð-
félaga, þar sem afsiðun setur æ meiri
svip á daglegt líf. Í því efni mega tísku-
straumar ekki gára meira en yfirborð-
ið.“ Hann tók dæmi af nýlegum um-
ræðum um helgidagalöggjöfina og
sagði: „Á sínum tíma var sagt: Hér
stend ég og get ekki annað! Of oft vakn-
ar sú spurning, hvort ekki sé nauðsyn-
legt að endurtaka þá staðfestu í þágu
kristni og kirkju. Ekki vegna lokunar
matvörubúða heldur til að árétta hlut
þess, sem stendur vörð um mikilvæg
gildi. Óttafull kirkja í vörn er þver-
stæða, því að hún er reist á bjargi, – og
að bregðast við ögrun með þögn er ekki í
anda hins lúterska fordæmis.“
Kirkjumálaráðherra áréttaði þá
skoðun sína að „tískustraumar koma
ekki í stað þeirra gilda, sem Biblían boð-
ar. Betra er að ávinna sér traust og virð-
ingu með því að standa vörð um þessi
gildi en blakta eins og strá í vindi“.
Hið vandasama verkefni kirkjunnar
er að bregðast við breytingum en sýna
jafnframt þá staðfestu og hollustu við
gömul gildi kristindómsins, sem nauð-
synleg er, eigi hún áfram að skipta máli í
þjóðlífinu, í sálar- og trúarlífi lands-
manna. Karl Sigurbjörnsson benti í
ræðu sinni á að kirkjan yrði að hlusta
eftir skilaboðum og ábendingum um
hvað betur mætti fara í starfi hennar og
taka alvarlega. „Einn valkostur er alls-
endis ófær og það er að sætta sig við
óbreytt ástand, það verður banamein
kirkjunnar,“ sagði biskup. „En muna
megum við, að samtíminn hefur aldrei
aðlagað sig kirkjunni. Einhver vitur
maður sagði að sú kirkja sem giftist tíð-
arandanum yrði brátt ekkja. Kirkjan
hefur alltaf þurft að finna leiðir til að
hafa áhrif með boðskap sínum á samtíð-
ina, og mótast af en umfram allt móta
samtíð sína. Henni er alltaf ætlað að
vera salt jarðar, salt samtíma síns, verj-
andi, bætandi, eflandi lífið. Tilveru
hennar og iðkun er ætlað að vera heim-
inum til lífs.“
Í þessum orðum er kjarni málsins
kannski fólginn. Kirkjan þarf að breyt-
ast til að geta sjálf verið afl til breytinga
í samfélagi okkar. Kirkjan á að vinna
gegn hinum neikvæðu hliðum á nútím-
anum; glæpum og ofbeldi, dvínandi virð-
ingu fyrir helgi manneskjunnar, fíkni-
efnaneyzlu, upplausn fjölskyldna, skorti
á ábyrgðartilfinningu. Aðrar breytingar
í nútímanum geta hins vegar samrýmzt
prýðilega boðskap kirkjunnar. Á það
verður kirkjan hverju sinni að leggja
mælikvarða kjarnans í kærleiksboðskap
Krists, ekki mælikvarða hefðar, venju
eða kreddu. En kjarnann verður líka að
verja af staðfestu.
HVERFANDI ÍBÚALÝÐRÆÐI
Borgarstjórn Reykjavíkur hefursamþykkt að breyta samþykktum
borgarinnar um hverfisráð þannig að
opnum fundum hvers ráðs með íbúum
viðkomandi hverfis verði fækkað úr
fjórum á ári í einn.
Í frétt Morgunblaðsins í gær kemur
fram að þrátt fyrir að ársgömul sam-
þykkt borgarstjórnar kveði á um fjóra
fundi á ári hafi aðeins eitt hverfisráð-
anna átta haldið tvo slíka fundi, fjögur
hafi haldið einn fund en þrjú hverfisráð
hafi engan íbúafund haldið. Þessar töl-
ur eru í ágætu samræmi við það, hversu
mikið hinn almenni borgarbúi hefur
haft af hverfisráðunum að segja, sem er
svo að segja ekki neitt.
Hverfisráðin voru kynnt til sögunnar
með talsverðum lúðrablæstri í upphafi
kjörtímabilsins, undir merkjum íbúa-
lýðræðis. Þau áttu að stytta boðleiðir
milli borgaryfirvalda og borgarbúa og
gefa almenningi færi á að kynnast
áformum borgaryfirvalda og segja
skoðanir sínar á þeim. Hins vegar hefur
verið gagnrýnt, m.a. í skýrslu á vegum
Borgarfræðaseturs, að ráðunum hafi
verið fengin of lítil völd og þess vegna
stuðli þau ekki að raunverulegri eflingu
íbúalýðræðis.
Dagur B. Eggertsson borgarfulltrúi
virðist í raun staðfesta réttmæti þess-
arar gagnrýni með ummælum sínum í
Morgunblaðinu í gær: „Það var þver-
pólitísk samstaða að fenginni þessari
eins árs reynslu að það væri óeðlilegt að
gera kröfu um opna ársfjórðungslega
fundi ef engin tilefni væru til […] Menn
vilja náttúrlega ekki grafa undan trú-
verðugleika ráðanna með því að halda
fundi sem fjalla um lítil efni og verða
því fámennir.“
Ef hverfisráðunum eru ekki fengin
nein raunveruleg áhrif og þau hafa ekk-
ert ákvarðanatökuvald verður afleið-
ingin óhjákvæmilega sú að enginn
nennir að mæta á fundi hjá þeim. Hafa
hverfisráðin þá stuðlað að auknu íbúa-
lýðræði? Sú hætta virðist fyrir hendi að
hverfisráðin verði aðallega nafnið tómt
og tal borgaryfirvalda um íbúalýðræði
að sama skapi innantómt hjal.