Morgunblaðið - 18.07.2003, Blaðsíða 27

„ÓSPILLT Ísland gæti orðið mik-
ilvægasta útflutningsafurðin,“ segir í
fyrirsögn á baksíðu Morgunblaðsins
sunnudaginn 13. júlí, og er þar vitnað
til orða Brynhildar Davíðsdóttur,
doktors í vist-
hagfræði. Burtséð
frá afkáralegu orða-
lagi er meiningin
hárrétt svo og sitt-
hvað fleira í viðtalinu
inni í blaðinu sem
vonandi nær til
þeirra sem á þurfa að halda. Nátt-
úruverndarsinnar hafa margsinnis
sagt hið sama, en stundum þarf lært
fólk að utan að segja sannleikann svo
að hann sé meðtekinn.
Aðfarir í „óspilltu“ landi
Sannleikurinn er hins vegar ekki
sagður nema til hálfs í þessu ágæta
viðtali. Það vantar algjörlega teng-
ingu við það sem er að gerast einmitt
þessa dagana í hinu „óspillta“ landi
sem doktorinn sér fyrir sér. Ekki er
minnst orði á aðfarirnar norðan
Vatnajökuls, tröllslega eyðilegg-
inguna þegar sprengt er og borað í
fjöll og gljúfraveggi og stórbrotin
náttúran rist í sundur eins og argasti
óvinur. Ekki orði vikið að látlausum
árásum öfgaafla á dýrmæta náttúru
landsins. Óskiljanlegt er hvernig
hægt er að skauta framhjá þeim stað-
reyndum með tilliti til inntaks viðtals-
ins. Doktorinn ætti að kynna sér hvað
Landsvirkjun er að gera í þessu landi
með dyggum stuðningi og hvatningu
frá stjórnvöldum.
Landsvirkjun virðist sérstaklega
uppsigað við vernduð svæði þessa
lands eða hreinlega hafa misskilið til-
ganginn með friðun ákveðinna svæða,
heldur kannski að þau hafi verið frið-
uð handa sér að ráðskast með. Hún
leggur slík svæði hreinlega í einelti.
Henni er nú að takast með sérlegum
stuðningi ríkisstjórnar og meirihluta
Alþingis að umbylta náttúrunni norð-
an Vatnajökuls og þar með töldu frið-
uðu svæði Kringilsárrana. Henni
virðist einnig ætla að takast að troð-
ast inn í friðlandið í Þjórsárverum
þrátt fyrir heitstrengingar vissra ráð-
herra í bak og fyrir. Og nú hefur hún
lagt til atlögu við Laxársvæðið í Suð-
ur-Þingeyjarsýslu sem er verndað
með sérstökum lögum.
Samkomulag lítilsvirt
Nýjustu fyrirætlanir Landsvirkj-
unar koma fram í drögum að mats-
áætlun vegna hækkunar stíflu í Lax-
árgljúfri, en frestur til að skila inn
athugasemdum um hana rann út 11.
júlí sl. Vegna langþráðra sumardaga
er hætt við að fáir hafi brugðist við á
þessu stigi, en fari málið lengra gef-
ast tækifæri þegar matsskýrsla lítur
dagsins ljós.
Landsvirkjun vill hækka stífluna í
Laxárgljúfri um 10–12 metra og
mynda þar inntakslón sem sökkva
mundi fagurlega grónum hólmum og
landi beggja vegna Laxár upp eftir
Laxárdal. Það sætir undrum að þess-
ar hugmyndir skuli enn skjóta upp
kolli á skjön við þrjátíu ára gamalt
samkomulag um að ekki verði af frek-
ari virkjunarframkvæmdum á þessu
svæði. Er nú gleymd hetjuleg barátta
Þingeyinga gegn áætlunum virkj-
unarsinna á sínum tíma?
Um þetta svæði gilda lög nr. 36/
1974 um verndun Mývatns og Laxár,
en ákvæði þeirra taka til Skútustaða-
hrepps og Laxár með hólmum og
kvíslum allt að ósi árinnar við Skjálf-
anda ásamt 200 metra breiðum bakka
meðfram Laxá báðum megin. Á því
svæði er hvers konar mannvirkjagerð
og jarðrask óheimilt nema leyfi Um-
hverfisstofnunar komi til. Þá er tekið
fram að breytingar á hæð vatnsborðs
stöðuvatna og rennsli straumvatna
séu óheimilar nema til verndunar og
ræktunar þeirra, enda komi til sér-
stakt leyfi Umhverfisstofnunar.
Í berhögg við lög
Það verður að teljast nánast óhugs-
andi að Umhverfisstofnun leyfi fyrir-
hugaðar framkvæmdir sem ganga
svo algörlega í berhögg við lög um
verndun Mývatns og Laxár. Rök-
semdir sem settar eru fram í drögum
að matsáætlun til stuðnings þessum
fyrirætlunum eru afar veikburða og
geta ekki með nokkru móti réttlætt
fyrirhugaðar framkvæmdir á þessu
sérstæða og sérstaklega lögverndaða
svæði. Landsvirkjun ætti að sjá sóma
sinn í að leggja þessar hugmyndir
endanlega á hilluna og leita annarra
ráða til að leysa vanda við rekstur
Laxárvirkjunar. Því miður er harla
ólíklegt að hún taki mark á slíku.
Landsvirkjun er ekkert heilagt.
Hún er eins og frekur krakki sem
hættir ekki að suða og tuða um
nammi og dót þar til foreldrarnir láta
undan og kaupa sér frið. Foreldrarnir
í þessu dæmi, ráðherrar og veiklund-
aðir embættismenn, eru einkar und-
anlátssamir og eins gott að veita þeim
öflugt aðhald. Þessari atlögu verður
að hrinda.
Við þurfum að efla hinar raunveru-
legu varnir landsins. Að öðrum kosti
glötum við sérstöðu þess og tækifær-
um til sjálfbærrar nýtingar í anda
þeirra hugmynda sem reifaðar eru í
viðtalinu við doktor Brynhildi.
Friðuð svæði
lögð í einelti
Eftir Kristínu Halldórsdóttur
Höfundur er fyrrverandi alþingiskona.
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. JÚLÍ 2003 27
ERLENDUM ríkisborgurum sem
búsettir eru á Íslandi hefur fjölgað
umtalsvert á undanförnum árum.
Árið 1996 voru er-
lendir ríkisborgarar
hérlendis um 5.000
talsins. Árið 2002
voru þeir orðnir ríf-
lega 10.000.
Íslensk stjórnvöld
hafa enga heildstæða
stefnu í málefnum innflytjenda. Oft-
ast eru það markaðsöflin sem ráða
för, ónógt vinnuafl kallar á innflutn-
ing fólks til starfa hér á landi. Farið
skal eftir atvinnuástandi hverju sinni
þegar atvinnuleyfi eru gefin út.
„Að kunnáttumenn verði ekki
fengnir innan lands, atvinnuvegi
landsins skorti vinnuafl eða aðrar
sérstakar ástæður mæli með leyfis-
veitingu. Áður en atvinnuleyfi er
veitt ber atvinnurekanda að hafa leit-
að til svæðisvinnumiðlunar eftir
vinnuafli, nema slík leit verði fyrir-
sjáanlega árangurslaus að mati
Vinnumálastofnunar“ ( lög nr. 97/
2002)
Iðulega er hér um að ræða fram-
leiðslugreinar, fiskvinnslu út um allt
land og iðnað á höfuðborgarsvæðinu.
Þá koma margir hingað til lands
vegna hjúskaparstöðu, sér-
fræðiþekkingar í atvinnulífinu sem
ekki er til staðar hérlendis, hæfileika
á sviði lista og íþrótta svo dæmi sé
tekið.
Nýlega kom út á vegum Evrópu-
nefndar gegn kynþáttafordómum og
umburðarleysi (ECRI), skýrsla sem
fjallar um ástand þessara mála í sér-
hverju aðildarríki Evrópuráðsins og
kemur með tillögur um úrlausn mála.
Þessi umfjöllun er mjög áhuga-
verð og kærkomin viðbót við sam-
félagsumræðu á Íslandi. Þeim sem
vilja kynna sér innihald skýrslunnar
er bent á heimasíðu Alþjóðahússins
www.ahus.is þar sem hægt er að
nálgast hana.
Niðurstöður skýrslunnar eru
skýrar. Ýmislegt hefur áunnist til að
takast á við kynþáttafordóma og mis-
munun, aðallega á sviði stjórnar-
skrárbreytinga og lagasetningar.
Stofnun Alþjóðahúss, Fjölmenning-
arseturs á Vestfjörðum og Al-
þjóðastofu á Akureyri er fagnað og
væntanlegar lagabætur eru tíund-
aðar.
Höfundar skýrslunnar benda hins-
vegar á að þrátt fyrir formlegar end-
urbætur á lagasetningu er margt
sem betur má fara, sér í lagi í því sem
snýr að rannsóknum á daglegu lífi
fólks, ráðgjöf því til handa og hvert
skuli stefna í framtíðinni. Eins og
segir í samantekt hennar; „Vísbend-
ingar eru um að aðstæður þeirra,
sem ekki hafa íslenskan ríkisborg-
ararétt, innflytjenda og afkomenda
þeirra, séu ekki eins og best verður á
kosið, m.a. varðandi atvinnu og
menntun, en þetta hefur lítið verið
rannsakað. Dæmi eru um fjandskap
og mismunun í daglegu lífi gagnvart
því fólki sem lítur öðruvísi en fjöld-
inn, og skortur virðist á heildar-
stefnumótun til að takast á við þann
vanda sem við er að etja.“
Gera má ráð fyrir að þessi mála-
flokkur fái aukið vægi í þjóðfélags-
umræðunni á næstu misserum.
Vegna fyrirhugaðra stórfram-
kvæmda sjáum við fram á enn frek-
ari innflutning á vinnuafli og fjölgun
útlendinga kallar á margs konar við-
brögð. Markmið okkar hlýtur að vera
að hér þrífist fjölmenningarlegt sam-
félag með sem fæstum þeim fylgi-
kvillum sem eru samferða fáfræðinni
sem veldur fordómum. Ein forsenda
þess að vel fari er upplýst stefna og
löggjöf. Grundvallarskilyrði fyrir
skynsamlegri stefnu og lagasetningu
er að á Íslandi fari fram rannsóknir á
högum innflytjenda og umfangi kyn-
þáttahaturs á Íslandi. Rannsóknir á
þessum vettvangi eru því miður rýr-
ar hér á landi og engin heildar-
samræming á landsvísu til um með
hvaða hætti að þeim skuli staðið.
Skýrsluhöfundar telja einmitt rann-
sóknir vera forsendu þess að hægt sé
að búa útlendingum boðlegan ramma
um sitt daglega líf og að þeir fái að
dafna í samfélaginu.
Við erum blessunarlega laus við –
ennþá – stjórnmálaöfl sem beinlínis
gera út á fáfræði og fordóma í garð
útlendinga líkt og við höfum séð er-
lendis. Dæmi eru um að flokkar með
þessa skírskotun hafa komist til
áhrifa í ríkisstjórnum vestrænna
landa. Nægir að benda á Danmörku í
því efni. Eins og skýrslan bendir á
kraumar undir niðri skilningsleysið í
samhengi hlutanna. Það er því miður
staðreynd að fordómar eru fyrir
hendi á Íslandi og er það staðfest í
eiginniðurstöðum ECRI-skýrsl-
unnar.
Við höfum einstakt tækifæri til að
búa svo um hnútana að nógu
snemma sé tekið á ólíkum viðhorfum
og hagsmunum þannig að hægt verði
að skapa uppbyggjandi umræður um
þetta víðfeðma málefni. Við búum
einnig svo vel að geta lært af reynslu
nágrannalanda okkar og mótað
framsækna og upplýsta stefnu
snemma á leið okkar í átt að fjöl-
menningarlegu samfélagi. Þannig er
hægt að mynda eðlilegan farveg í
samfélagsumræðunni sem vonandi
skilar þeim umbótum sem skýrslu-
höfundar mæla með.
Sú stefnumótun sem hingað til
hefur átt sér stað kemur að verulegu
leyti frá sveitarfélögum, ekki síst
Reykjavíkurborg og margt gott hef-
ur áunnist sem má byggja framtíðar-
vinnuna á. Einn virtasti baráttumað-
urinn á þessum vettvangi, Snjólaug
Stefánsdóttir, sagði eitt sinn eitthvað
á þá leið að Íslendingar hafi ákveðið
að flytja inn vinnuafl en fengið fólk.
Það er margt til í þessu og umhugs-
unarefni út frá siðferðilegum sjón-
armiðum. Skammtímaávinningur í
krafti erlends vinnuafls getur aldrei
orðið farsælt leiðarljós í málefnum
útlendinga á Íslandi til langs tíma.
Markmiðið hlýtur að vera að skapa
mannúðlegt samfélag með fjölbreyti-
leika á sem flestum sviðum mannlífs-
ins þar sem öllum á að gefast tæki-
færi til að láta hæfileika sína njóta
sín.
Vinnuafl
eða fólk?
Eftir Hákon Gunnarsson
Höfundur er stjórnarformaður
Alþjóðahúss.

    



 

 
    
       
 

  

Laugavegi 63 • sími 5512040
Pálmatré
Vönduðu silkiblómin
fást í
Hlí›asmára 15 • Sími 535 2100
fiökkum frábærar móttökur
Auka
fer›
til
28. o
któb
er - 3
3 næ
tur
49.940kr.Ver› frá
m.v. 4ra manna fjölskyldu, 2 fullorðna og 2 börn 2ja-11ára.
89.630 kr. ef 2 ferðast saman.
*Innifalið: Flug, gisting á Aloe,
ferðir til og frá flugvelli
erlendis og flugvallarskattar. Bóka›u strax
á vinsælustu
gistista›i Plúsfer›a
*
Kana
rí