Morgunblaðið - 09.08.2003, Blaðsíða 32

SKOÐUN
32 LAUGARDAGUR 9. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
J
óhannes Páll páfi II hef-
ur látið þau boð út
ganga að hjónaband
samkynhneigðra sé af-
brigðilegt og kaþólska
kirkjan geti ekki samþykkt það.
George W. Bush Bandaríkja-
forseti er líklega sammála honum.
Mikið hefur áunnist í réttinda-
málum samkynhneigðra en þó er
enn langt í land þegar svona við-
horf þykja í lagi.
Samkynhneigt fólk mætir víða
fordómum. Og bara vegna þess að
það vill elska og gera manneskju
af sama kyni og það sjálft að lífs-
förunauti. Hvað er svo hræðilegt
við það? Af hverju getur það ekki
verið jafn-
eðlilegt og
að elska
manneskju
af hinu kyn-
inu? Og af
hverju hafa
samkyn-
hneigðir ekki öll þau sömu réttindi
og gagnkynhneigðir?
Í áliti Páfagarðs á því hvort
leyfa eigi hjónabönd samkyn-
hneigðra og leiðbeininga hans til
kaþólskra um afstöðu til málsins,
segir að samkynhneigð sé mikið
félagslegt og siðferðilegt áhyggju-
efni. Kaþólsku fólki eru send þau
skilaboð í yfirlýsingunni sem birt-
ist 31. júlí, að það sé skylda þeirra
að mótmæla, ef það búi í ríki sem
hefur leyft hjónaband samkyn-
hneigðra með lögum. Kaþólskum í
löndum þar sem breytingar á lög-
gjöf eru fyrirhugaðar, er ráðlagt
að mótmæla og þeir minntir á að
það er tvennt ólíkt að lögleiða hið
illa eða að umbera hið illa.
Nú standa yfir Hinsegin dagar í
Reykjavík og stoltir samkyn-
hneigðir og stuðningsmenn þeirra
ganga fylktu liði niður Laugaveg-
inn í Gay Pride-göngunni í dag.
Það er besta mál að þessi ganga er
orðin að stórviðburði hér á landi,
viðburði sem öll fjölskyldan sækir.
Hún hefur orðið tilefni umræðna á
milli barna og fullorðinna um hvað
það þýði að vera hommi eða lesbía
og umræðna um það neikvæða við-
horf sem samkynhneigðir mæta
oft í samfélaginu.
Börn mega ekki við því að þess-
um boðskapi páfans sé komið á
framfæri við þau. Það er nóg um
neikvæða umræðu meðal barna og
unglinga um homma eða lesbíur
og oft verða samkynhneigðir ung-
lingar fyrir aðkasti. Það vantar því
frekar upplýsta og fordómalausa
umræðu meðal barna og unglinga
um samkynhneigð og mismunandi
fjölskyldugerðir. Og þegar vakin
er athygli á því eins og gert er í
kringum Hinsegin daga, skapast
ágætt tækifæri til umræðna.
Óljóst er hvaða afstöðu Íslend-
ingar taka til hjónabands samkyn-
hneigðra eða þess hvort samkyn-
hneigð pör eigi að hafa rétt til að
ættleiða börn. Samkvæmt könnun
Gallup í Evrópu eru Danir hvað
hlynntastir auknum réttindum
samkynhneigðra en 82% þeirra
eru hlynntir því að samkyn-
hneigðir fái að ganga í hjónaband.
Í Hollandi eru 80% hlynntir þessu,
en alls eru 57% íbúa ESB-ríkja
hlynntir hjónabandi samkyn-
hneigðra. Til ættleiðinganna eru
viðhorfin ekki eins, þar sem 42%
ESB-íbúa eru hlynntir rétti sam-
kynhneigðra til ættleiðinga.
Að hafa ekki rétt til þess að
ganga í hjónaband eða að ættleiða
barn er nú veruleiki margra sam-
kynhneigðra. Hér á landi hafa
samkynhneigðir nú rétt á að stað-
festa samvist sína á borgaralegan
hátt en þjóðkirkjan hefur ekki lagt
blessun sína yfir hjónaband sam-
kynhneigðra heldur þegir þunnu
hljóði um málið enn sem komið er.
Í Bandaríkjunum mætast bæði
frjálslegasta löggjöfin hvað rétt-
indi samkynhneigðra varðar og
mesta þröngsýnin. Repúblikaninn
sem stjórnar Bandaríkjunum hef-
ur gömul fjölskyldugildi í heiðri og
telur hjónaband karls og konu það
eina rétta. Hann tilheyrir í raun
hinum þröngsýna hópi í Banda-
ríkjunum sem togast á við þann
hóp sem vill sömu réttindi sam-
kynhneigðra og gagnkynhneigðra.
Úrskurður Hæstaréttar Banda-
ríkjanna í júní var sigur fyrir víð-
sýnni hópinn, en þá komst rétt-
urinn að þeirri niðurstöðu að
lagaákvæði í Texas sem bönnuðu
kynmök samkynhneigðra brytu í
bága við bandarísku stjórnar-
skrána. Bush lét ekkert hafa eftir
sér um afstöðu til þessa úrskurð-
ar, en nokkrir þingmenn repúblik-
ana hyggjast leggja fram frum-
varp til laga um að lagðar verði
hömlur á rétt samkynhneigðra til
að giftast og taka þar með undir
með páfanum.
Ungir jafnaðarmenn í Reykja-
vík hafa gagnrýnt afstöðu páfa til
hjónabands samkynhneigðra í
bréfi til hans sem vonandi kemst
til skila! Ungir jafnaðarmenn vilja
að samkynhneigðir fái öll sömu
réttindi og gagnkynhneigðir, eins
og segir í bréfinu:
„Hans heilagleiki, Jóhannes
Páll páfi annar. Á undanförnum
árum höfum við fylgst með störf-
um yðar úr fjarlægð og kunnað að
meta margt sem þér beitið yður
fyrir. Sérstaklega erum við ánægð
með þá alúð og rækt sem þér legg-
ið við að berjast fyrir friði í heim-
inum. Um allan heim er litið upp
til yðar og hlustað á orð yðar.
Skoðanir yðar skipta því afar
miklu máli. Þess vegna viljum við
að þér íhugið vandlega afstöðu yð-
ar til þess að tveir samkynhneigðir
einstaklingar gangi að eigast. Við
teljum að samkynhneigðir sem
unnast eigi að fá að festa ráð sitt.
Við teljum eðlilegt að þeir fái að
njóta allra þeirra réttinda og bera
allar þær skyldur sem hjónabandi
fylgja samkvæmt lögum í hverju
landi. Í því felst jafnræði, mann-
virðing og reisn.“
Það er bara ágætis framtak hjá
ungliðahreyfingunni að skrifa páf-
anum bréf. Vonandi sér þó kardín-
álinn sem stendur víst fyrir þessu
öllu, Joseph Ratzinger, bréfið.
Ratzinger þykir mjög íhaldssamur
og er oft talinn valdamestur í kaþ-
ólsku kirkjunni að páfanum und-
anskildum. En það var hann sem
skrifaði undir bréfið sem innihélt
leiðbeiningar til kaþólskra, sam-
þykktar af páfa.
Hinsegin
dagar
„Við teljum að samkynhneigðir sem
unnast eigi að fá að festa ráð sitt.
Við teljum eðlilegt að þeir fái að njóta
allra þeirra réttinda og bera allar
þær skyldur sem hjónabandi fylgja
samkvæmt lögum í hverju landi. Í því
felst jafnræði, mannvirðing og reisn.“
VIÐHORF
Eftir
Steingerði
Ólafsdóttur
steingerdur@mbl.is
VINNSLA í barnaverndarmálum
hefur verið nokkuð til umfjöllunar
undanfarnar vikur og mánuði og sitt
sýnist hverjum.
Undirrituð vill með
þessu taka þátt í
þeirri umræðu og
leitast við að upplýsa
um störf barna-
verndarstarfsmanna
sem ýmist eru gagn-
rýndir fyrir að grípa of fljótt inn í að-
stæður barna, eða að grípa of seint
inn, eða að gera alls ekki neitt. Sjald-
an er athyglinni beint að vönduðum
og góðum vinnubrögðum barna-
verndarstarfsmanna, þar sem fagleg
vinnubrögð eru höfð í fyrirrúmi og
réttarstaða barna höfð að leiðarljósi.
Meginhlutverk barnaverndaryf-
irvalda skv. íslenskum barnavernd-
arlögum frá árinu 2002 er að aðstoða
foreldra við það að gefa börnum sín-
um viðunandi uppeldisaðstæður,
þannig að fjölskyldan geti verið sam-
an og börnin alist upp hjá sínum nán-
ustu.
Að skilja, vilja og geta
Til þess að mögulegt sé að veita
foreldrum hjálp af hálfu barnavernd-
aryfirvalda þurfa þrjú grundvallar-
atriði að vera fyrir hendi:
– í fyrsta lagi þurfa foreldrar að
sjá þörf til þess að breyta þeim að-
stæðum og aðbúnaði sem börn
þeirra búa við,
– í öðru lagi þarf að vera vilji af
hálfu foreldra til þess að taka á móti
hjálp sem getur orðið til þess að
bæta uppeldisaðstæður barna
þeirra,
– í þriðja lagi þurfa foreldrar að
hafa hæfileika/getu til þess að geta
nýtt sér þá hjálp sem stendur þeim
til boða.
Án skilnings foreldra á vandanum,
vilja þeirra til að takast á við hann
eða getu til þess að nýta sér þá hjálp
sem í boði er, næst enginn árangur
að því marki að bæta uppeldislegar
aðstæður barna.
Þrátt fyrir að þessir þættir séu
ekki fyrir hendi hjá foreldrum, er ást
foreldra á börnum sínum til staðar,
en ekki hæfileikinn til að geta búið
þeim viðunandi uppeldisaðstæður.
Við slíkar aðstæður reynir á fag-
lega þekkingu og reynslu barna-
verndarstarfsmannsins, þar sem
færa þarf fagleg rök fyrir þeim
ákvörðunum sem teknar eru, ekki er
til nein ein uppskrift sem hægt er að
nota, því hvert mál er sérstakt og
hvert barn einstakt. Ábyrgð og vald
barnaverndarstarfsmannsins er
mikið skv. barnaverndarlögum og
því mikilvægt að sé valinn maður í
hverju rúmi.
Fullorðið fólk á oft á tíðum auðvelt
með að setja sig í spor fullorðinna,
sjá og finna sársauka þeirra þegar
aðstæður eru erfiðar. Margt full-
orðið fólk veigrar sér hins vegar við
því að horfast í augu við vanrækslu
og sársauka barna sem á vegi þeirra
verður, enda þarf bæði kjark og hug-
rekki til að horfa ekki undan og láta
sem þú sjáir ekki vanrækta barnið.
Barnið sem er ef til vill barn ná-
granna þinna, eða barn í leikskól-
anum þar sem þú vinnur, eða nem-
andi þinn í skólanum, eða e.t.v. barn
vina þinna.
Með tilkomu nýrra barnaverndar-
laga frá árinu 2002 hefur réttarstaða
íslenskra barna styrkst að einhverju
leyti, en þó er enn langt frá því að
börn njóti nægjanlegrar verndar af
hálfu hins opinbera þegar um van-
rækslu á börnum er að ræða. Barna-
verndaryfirvöld fá einungis upplýs-
ingar um lítið brot af því sem fram
fer inni á íslenskum heimilum, og er
þá átt við aðstæður sem ekki eru
börnum boðlegar og ekki eru til-
kynntar barnaverndaryfirvöldum .
Atriði sem hafa ber í huga þegar
metið er hvort tilkynna skuli til
barnaverndar:
– líkamleg og andleg vanræksla,
– líkamlegt, andlegt og kynferð-
islegt ofbeldi,
– vímuefnaneysla foreldra
– ung börn eru skilin eftir gæslu-
laus eða í umsjá annarra barna,
– eldri börn eru skilin eftir lang-
tímum saman og þurfa að sjá um
sig sjálf,
– léleg skólasókn, skólaskyldu
ekki sinnt,
– afbrot, árásargirni,
– heilsugæslu ekki sinnt þótt um
vanheilsu sé að ræða,
– tíð smáslys sem hægt hefði verið
að fyrirbyggja,
– endurteknir áverkar sem barn á
erfitt með að útskýra,
– vannæring,
– lélegur fatnaður sem hentar illa
aðstæðum.
Atriði sem sérstaklega þarf að
hafa í huga vegna unglinga:
– áfengis- og vímuefnaneysla,
– léleg skólasókn,
– endurtekin afbrot,
– ofbeldishegðun,
– þunglyndi, geðröskun, sjálfs-
vígshugleiðingar.
Hverjir eru það sem tilkynna mál
til barnverndaryfirvalda og hvers
vegna?
Barnavernd Reykjavíkur bárust á
síðastliðnu ári 2.012 tilkynningar,
sem fjölluðu um aðstæður 1.018
barna.
Tilkynnendur voru:
Lögregla 936
Nágrannar/vinir 255
Foreldrar barns 186
Læknir/heilsugæsla/sjúkrahús 150
Ættingjar aðrir en foreldrar 110
Starfsmenn Félagsþjónustunnar 104
Skóli/fræðsluskrifstofa 95
Önnur barnaverndarnefnd 95
Almennur borgari 28
Leikskóli/gæsluforeldri 19
Barn/ungmenni leitar sjálft 14
Vinnsla barnaverndarmála hjá
Barnavernd Reykjavíkur
Eftir Guðrúnu Frímannsdóttur
Í FYRSTU varð mér orðs vant við lestur grein-
arinnar – Úr vörn í sókn – sem birtist í Morgun-
blaðinu 1. ágúst sl. Í henni var ekki horft á landið eins
og ein þjóð byggi þar. Þessar eftirfar-
andi tilvitnanir benda til þess:
„Í lok sumars verði öllum meirihátt-
ar vegaframkvæmdum á landsbyggð-
inni frestað um tvö til þrjú ár á meðan
góð, bein og greið hraðbraut verði
lögð frá Reykjanesbæ og að Hafnar-
firði eða helst að Mjóddinni.“
Síðar í greininni segir:
„Þarna verði engan veginn látið staðar numið því
að með hraðbrautinni til Reykjanesbæjar og Leifs-
stöðvar opnast nýr möguleiki á flutningi Reykjvíkur-
flugvallar til Keflavíkur. Þannig væri strax gengið í
að teikna og hefja gerð nýrrar flugstöðvar við hlið
Leifsstöðvar sem sinnti innanlandsfluginu.“
Enn síðar segir: „Á sama tíma væri gert nýtt deili-
og aðalskipulag fyrir Reykavík þar sem byggðar væru
íbúðir fyrir þúsundir manna í Vatnsmýrinni… “ (Til-
vitnunum lýkur). Þessi orð greinarinnar snertu mig
sem íbúa úti á landi. Íbúa sem þekkir aðstæður og
ýmsa erfiðleika þar en jafnframt mikla kosti og nátt-
úruleg lífsgæði við að eiga þar heima. Við Íslendingar
búum yfirleitt við góð lífskjör og ættum að vera stolt-
ir yfir að hafa framkvæmt mikið um allt land og
menntað þjóðina síðustu áratugi. Hvergi hefur þó ver-
ið betur gert en í Reykjavík enda höfuðborg okkar og
við megum vera ánægð með að geti sinnt sínu hlut-
verki með glæsibrag. Eigi að síður hefur hún skyldur
sem höfuðborg sem hún rækir enn í dag m.a. í sam-
göngumálum gagnvart landinu með Reykjavík-
urflugvelli.
Þótt í blaðagreininni sem vitnað er til séu bara reif-
uð sjónarmið eins manns er ástæða til að vekja athygli
á þeim og andmæla. Við sem búum vítt og breitt um
Íslandsbyggðir höldum fast við að allir, hvar sem þeir
búa eigi sinn rétt og getum rökstutt okkar mál þótt
ekki séum við á hverjum degi að eltast við misjafnlega
rökstudd og sérkennileg ummæli. Við eigum áfram að
vera ein þjóð í góðu og gjöfulu landi og vera sæmi-
lega samhent heild til að geta gert það enn betra.
Hvers vegna skrifa menn
svona árið 2003?
Eftir Stefán Á. Jónsson
Höfundur er bóndi á Kagaðarhóli í A-Hún.
Vöggusæn
gur
vöggusett
PÓSTSENDUM
Skólavörðustíg 21
sími 551 4050
Reykjavík
Ríkharður M. Jósafatsson
Austurlensk læknisfræði
Nálastungur og nudd
553-0070 GSM: 863-0180