Morgunblaðið - 01.09.2003, Blaðsíða 17

Morgunblaðið - 01.09.2003, Blaðsíða 17
UMRÆÐAN MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 1. SEPTEMBER 2003 17 Heil króna í viðskiptum SEÐLABANKI ÍSLANDS Frá og með 1. október 2003 skal heildarfjárhæð sérhverrar kröfu eða reiknings greind og greidd með heilli krónu. Seðlabanki Íslands minnir hér með á ákvæði reglugerðar nr. 674/2002 um að frá og með 1. október 2003 skuli heildarfjárhæð hverrar kröfu eða reiknings greind og greidd með heilli krónu þannig að lægri fjárhæð en fimmtíu aurum skuli sleppt en fimmtíu aurar eða hærri fjárhæð hækkuð í eina krónu. Jafnframt minnir Seðlabanki Íslands á ákvæði reglugerðar nr. 673/2002, um innköllun þriggja myntstærða, 5, 10 og 50 aura, sem auglýst var 30. september 2002. Frestur til að innleysa ofangreinda mynt hjá viðskipta- bönkum og sparisjóðum rennur út 1. október 2003. Seðlabanki Íslands mun þó innleysa myntina til 1. október 2004. Nánari upplýsingar má finna á vef Seðlabanka Íslands (www.sedlabanki.is), eða hjá Stefáni Arnarsyni, aðalféhirði Seðlabanka Íslands, í síma 569 9600. Reykjavík, 1. september 2003. H V ÍT A H Ú S IÐ / S ÍA ALLIR vita að til eru fangelsi en þeir eru færri sem velta því fyr- ir sér hvers kyns þau eru eða hvert hlutverk þeirra er. Fólk veit að í fangelsum eru fangar sem hafa framið glæpi og verið dæmdir fyrir. Annars vilja flestir sem minnst af föng- um og fangelsum vita nema þeir sem hafa kynnst þeim heimi af eig- in raun. Engu að síður eru fangels- ismál ekkert einkamál enda miklir þjóðfélagslegir hagmunir í húfi. Fyrir utan þann gífulega kostnað sem fer í að geyma fanga hefur samfélagið mikilvægra hagsmuna að gæta hvað varðar tilhögun fangavistarinnar. Þjóðin getur not- ið góðs af fangelsum hafi hún á annað borð áhuga á því. En fang- elsi geta einnig skaðað þjóðfélagið umfram það sem ásættanlegt er og væntanlega hefur enginn áhuga á því. Það eru tvær ófrávíkjanlegar staðreyndir fyrir hendi í lífi fanga. Hann fer í fangelsi og hann losnar úr fangelsi. Hjá hvorugu verður komist. Það sem gerist í millitíð- inni hlýtur því að vera afar mik- ilvægt fyrir samfélagið. Hlutverk fangelsa Afbrot eru alvarlegt félags- vandamál og gegn þeim þarf að berjast með öllum tiltækum og skynsamlegum ráðum. Það er hins vegar afar nauðsynlegt að haga fangavistinni með þeim hætti að þjóðfélagið hljóti sem minnstan skaða af. Sé einstaklingur svo óhæfur á meðal manna að þörf sé á að setja hann í fangelsi má fólk gera þá kröfu að hann láti sér það að kenningu verða og bæti ráð sitt! Allir íslenskir fangar koma jú aftur út á götu í fyllingu tímans og þá er ætlast til þess að þeir fremji ekki nýja glæpi. Sé það vilji manna að fangar bæti ráð sitt þegar út er komið er nokkuð ljóst að fangavist- in verður að miðast við það. Hún þarf að miða að því að út um hliðið gangi betri maður en inn fór, mað- ur sem ber virðingu fyrir gildum samfélagsins og auðsýni þá virð- ingu í verki. Fangavist á Íslandi Íslendingar hafa valið allt aðrar leiðir í fangelsismálum en þau ríki sem þjóðin vill bera sig saman við. Hér á landi snýst fangavistin fyrst og fremst um refsingu og hefnd en úrræði til betrunar eða endurhæf- ingar eru í lágmarki. Litla-Hraun er flaggskip íslenskra fangelsisyf- irvalda. Byggingin er táknræn og lýsir hugmyndum og viðhorfum til fanga. Ógnvænlegur varðturn gín yfir daglegu lífi í fangelsinu og tvö- föld gaddavírsgirðing hefur verið reist allt um kring. Andinn sem gustar um garða og ganga fangels- isins er með sama blæ. Þar eru menn í öruggri geymslu og oft svo langri að þeir liggja undir skemmdum. Fangavist á Litla-Hrauni er ekki mannbætandi og það þarf virkilega sterk bein til að hafa hana af. Þá á ég ekki við að koma lifandi út því það gera flestir. Þeir eru hins veg- ar færri sem koma heilbrigðir út. Ástæðan er sú að Litla-Hraun er miklu meira en frelsisskerðing. Fangavistin þar er raunveruleg hefndar- og refsiráðstöfun sem er til þess fallin að fangar og fjöl- skyldur þeirra finni sem mest fyrir henni. Slíkt er hins vegar ekki skynsamlegt. Það dugir alveg að loka menn innan við vígalega girð- ingu. Niðurlægingin sem fylgir fangavist á Litla-Hrauni er óþörf og hreinlega skaðleg fyrir þjóðina þegar upp er staðið. Hún brýtur niður heilbrigð markmið og vonir um betra líf. Betrun er í þágu allra Það er viðtekin skoðun og við- urkenndur sannleikur í hinum vestræna heimi að löng seta í fang- elsi er mannskemmandi og ýtir undir andfélagslega hegðun. Því meiri einangrun, niðurlæging og fjarvera frá umheiminum sem fangavist hefur í för með sér, þeim mun meiri skaði. Það er sú sýn sem blasir daglega við á Litla- Hrauni. Víðast hvar annars staðar hafa verið gerðar sérstakar ráð- stafanir til að mæta nauðsynleg- ustu þörfum fanga með það að leið- arljósi að þeir snúi við blaðinu. Þar er ekkert endilega verið að gera vel við fangana sjálfa heldur draga úr áhættu samfélagsins. Hversu harða refsi- og hefndarstefnu sem þjóðir aðhyllast er ekki hægt að líta fram hjá lögmálum lífsins og mannlegum staðreyndum. Allir þurfa einhverja lágmarks við- urkenningu og hvatningu, líka fangar. Það er þjóðfélagsleg nauðsyn að föngum sé gert mögulegt að takast á við orsakir fangavistar sinnar, oftast áfengis- og eitulyfjafíkn. Það er samfélaginu einnig nauðsynlegt að fjölskyldutengsl og vina- sambönd fanga rofni ekki á meðan fangavist varir heldur séu treyst sem mest til að styðja við end- urkomu út í samfélagið. Það eru þessir tveir þættir sem geta gert það að verkum að fangar láti sam- félagið í friði og snúi þess í stað til farsæls lífs. Það er jafnvel von um að þeir verði til gagns. Það er hins vegar engu samfélagi hollt að fá fanga út á götu eftir afplánun sem er í hefndarhug eða finnur í besta falli fyrir tilgangsleysi. Fjölskylduþarfir Fangar í Litla-Hrauni búa við þá staðreynd að þeir eiga allt sitt und- ir öðrum. Þeir eru fastir í umhverfi sem er óvistlegt, ómanneskjulegt og þrúgandi. Líf þeirra snýst um niðurlægingu. Flest þau gildi sam- félagsins sem eru grundvöllur far- sæls lífs eru ekki til staðar. Rétt eins og aðrir menn eiga fangar ástvini og fjölskyldur hand- an við rammgerða girðinguna, for- eldra, systkini, maka og börn, já og jafnvel vini. Það er saklaust fólk sem afplánar sína fangavist heima fyrir og leggur mikið á sig til að halda í fortíðina og hanga í von- inni. Þetta er sá hópur sem best þekkir fangann og vill vera sam- ferða honum í gegnum lífið. Þetta er einnig sá hópur sem er helsta forsenda þess að fanginn snúi bjartsýnn til mannheima og láti samfélagið í friði, geri jafnvel gagn. Það er ekkert hættulegt við það að fangi umgangist fjölskyldu sína. Það getur hins vegar verið hættu- legt ef hann gerir það ekki. Heimsókn ráðherra Að lokum langar mig að segja frá því að Björn Bjarnason, dóms- málaráherra, heimsótti Litla- Hraun nú á dögunum ásamt fríðu föruneyti. Hann gekk um fangelsið, kynnti sig og heilsaði með handa- bandi, jafnt föngum sem fanga- vörðum. Jafnvel elstu menn muna ekki eftir því að föngum hafi verið sýnd slík virðing. Almennt gera ráðherrar dómsmála sér ekki ferð á Litla-Hraun. Óhætt er að þakka ráðherranum fyrir komuna. Björn skildi eftir sig léttan blæ á Hraun- inu, ólíkan þeim sem fangar eiga að venjast. Fangar urðu menn um stund. Íslenskir glæpa- menn í endur- vinnslu Eftir Atla Helgason Höfundur er lögfræðingur. MEINT samráð olíufélaganna er án efa eitt stærsta afbrotamál sem komið hefur til kasta yfirvalda frá upphafi. Ef grun- semdir Samkeppnis- stofnunar reynast réttar, hafa neyt- endur þurft að borga bensínlítrann of háu verði árum saman í skjóli verðsamráðs olíufélaganna. Afbrotafræðingar eru á einu máli um það að afbrot sem framin eru í krafti fyrirtækja, hafi mun meiri kostnað í för með sér fyr- ir samfélagið en hefðbundin afbrot. Þar vegi ólöglegt verðsamráð einna þyngst, ef litið er á fjárhagslegt tjón sem af afbrotinu hlýst. Erfitt er að gera sér í hugarlund hversu miklir fjármunir hafa verið dregnir úr vös- um neytenda og troðið í vasa olíu- fyrirtækjanna, en þó er víst að þær upphæðir skipta milljörðum. Það er því gríðarmikið hagsmunamál fyrir samfélagið að búa yfir sterkum stofnunum sem grípi inn í og beiti fyrirtæki sektum, verði þau uppvís að ólögmætum viðskiptaháttum, og dragi einstaklinga til ábyrgðar. Samkeppnisstofnun, sem lyft hef- ur grettistaki með máli olíufélag- anna, gegnir þarna veigamiklu hlut- verki og því er brýnt að hún starfi eftir skýrum lögum og valdssvið hennar sé öllum ljóst. Í umræðu síð- ustu daga hefur komið í ljós að þarna er pottur brotinn. Lögum og verklagsreglum er klárlega ábóta- vant og það veikir valdssvið Sam- keppnisstofnunar. Mikil óvissa virð- ist ríkja milli Samkeppnisstofnunar annarsvegar og ákæruvaldsins og lögreglu hinsvegar, um hver skuli hafa frumkvæði að rannsókn á þætti einstaklinga í samráði olíufélag- anna. Eins bagalegt og það er að ekki sé skýrara á kveðið um þessi atriði í lögunum, þá er það sýnu verra að þær stofnanir sem í hlut eiga, geti ekki komið sér saman um verklag á meðan svona er í pottinn búið. Þá er sérkennilegt að rík- issaksóknari þurfi að láta Sam- keppnisstofnun svara sér því hvort um alvarleg brot sé að ræða. Sam- keppnisstofnun hefur boðist til að leggja fram frumskýrslu sína um málið og mætti ætla að draga megi ályktanir um alvarleika málsins af þeirri lesningu einni. Allt frá því Samkeppnisstofnun kynnti málið fyrir Ríkislögreglustjóra, hafa við- brögð embættisins við þeirri mála- leitan verið á þá leið að leggja stein í götu rannsóknarinnar og gera því skóna að Samkeppnisstofnun skorti vilja til samstarfs. Nú hefur Ríkislögreglustjóraembættið farið fram á 25 milljóna króna auka- fjárveitingu, til að geta hafið frá grunni sjálfstæða rannsókn á þætti einstaklinga í málinu, með öllum til- heyrandi gögnum sem Samkeppnis- stofnun sótti til olíufélaganna á sín- um tíma. Þetta vekur furðu, því ljóst er að slík rannsókn er tímafrek og mun draga enn meira fé úr vösum skattborgaranna. Þetta hugnast þó stjórnendum olíufélaganna ágæt- lega. Þeirra ósk er að málið dragist á langinn og velkist í gegnum kerfið, þar til að það verði látið niður falla vegna formsatriða, kostnaðar eða vegna þess að sakir verði fyrndar, líkt og gerist ósjaldan í hliðstæðum málum sem rekin hafa verið í Bandaríkjunum. Svo virðist sem þeim gæti orðið að ósk sinni. Er því ekki tímabært að höggva á hnútinn með málamiðlunum? Mál þessi eru af slíkri stærðargráðu að hagsmunir þeirra stofnana eða ein- staklinga sem að þeim koma, mega ekki standa rannsóknarhagsmunum fyrir þrifum. Það er augljóslega hagkvæmast að þessar stofnanir vinni samhliða og í samráði að því að ljúka rannsókn þessa máls, svo ekki tapist meira af tíma og fjármunum. Trúverðugleiki yfirvalda bíður mik- inn hnekki takist ekki að leysa þessi ágreiningsmál og hagsmunir neyt- enda verði látnir reka á reiðanum. Það er ekki að undra, með hliðsjón af því sem á undan er gengið, að spurningar vakni um hvort maðkur sé í mysunni. Af samráði, ósamráði og óráðsíu Eftir Snorra Örn Árnason Höfundur stundar meistaranám í félagsfræði við Háskóla Íslands.  Steypusögun  Vegg- og gólfsögun  Múrbrot  Vikursögun  Malbikssögun  Kjarnaborun  Loftræsi- og lagnagöt  Hreinlæti og snyrtimennska í umgengni BT-sögun Sími 567 7544 Gsm 892 7544Nýbýlavegi 12 • 200 Kópavogi • Sími 554 4433 Opið virka daga 10-18, laugardaga 11-15 Föt fyrir allar konur Kokkabókastatíf Verð 3.990 kr. Klapparstíg 44 Sími 562 3614 Litir: Svart, blátt, grænt, grátt Nýtt! drapplitur

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.