Morgunblaðið - 24.10.2003, Qupperneq 28

LISTIR
28 FÖSTUDAGUR 24. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Vegna mikillar eftirspurnar auglýsum við eftir raðhúsi eða parhúsi
í Kópavogi. Æskileg staðsetning:
Lindir, Smári eða Salarhverfi.
Kjartan Hallgeirsson veitir nánari upplýsingar.
Raðhús eða parhús í Kópavogi óskast
MYNDLISTARHÚSIÐ á Miklatúniog Ferðafuða eru heitin á tveim-ur sýningum sem opnaðar verðaá Kjarvalsstöðum í dag. Ferða-
fuða er farandsýning sem hófst í Slunkaríki á
Ísafirði 2001, var síðan í Ketilhúsinu á Ak-
ureyri ári seinna, fór þaðan til Hornafjarðar
og síðan til Vestmannaeyja.
„Ferðafuðan hefur verið að vaxa allan þenn-
an tíma,“ segir Eiríkur Þorláksson, forstöðu-
maður Listasafns Reykjavíkur, „og það eru
160 listamenn sem taka þátt í henni hér á
Kjarvalsstöðum.“
Hvers konar sýning er Ferðafuða?
„Þetta eru míniatúrar og öllum þátttak-
endum voru sett þau mörk að verkin ættu að
vera 15x15 cm.“
Sýningin er í miðrými Kjarvalsstaða og er
óhætt að segja að hún sé fjölbreytt. Á henni
eru málverk, skúlptúrar úr málmi og leir,
kerti og ótalmargt annað. En hvað er Ferða-
fuða?
„Þetta er einhvers konar hringur eða sylgja
– og það er örugglega hægt að eyða drjúgum
tíma fyrir framan vegginn þar sem verkunum
hefur verið komið fyrir.“
Síðan er það sýningin Myndlistarhúsið á
Miklatúni – Kjarvalsstaðir í þrjátíu ár. Um
hvað fjallar sú sýning?
„Kjarvalsstaðir voru vígðir formlega 1973,
þótt að vísu hefði stór norræn samsýning ver-
ið sett þar upp ári áður. Okkur langaði til þess
að minnast þessara tímamóta öðruvísi en með
ræðuhöldum og hátíðleika. Því var það að hinn
23. mars síðastliðinn héldum við fjöl-
skyldudag, þar sem boðið var upp á margt
skemmtilegt, alls kyns leiki eins og listrænan
leitarleik. Þetta var mjög skemmtilegur dagur
og aðsóknin mjög góð.
Á fimmta hundrað sýninga í húsinu
Síðan vildum við fagna tímamótunum með
sýningu sem væri ekki hefðbundin listsýning,
heldur stiklur úr sögu Kjarvalsstaða, því það
er ekki fyrr en maður fer að líta yfir úr-
klippusafnið sem maður gerir sér grein fyrir
því hvað þetta hefur verið gífurlega mikið
starf. Hér hafa verið vel á fimmta hundrað
sýninga, auk fjölda annarra viðburða, svo sem
leiksýninga, tónleika, danssýninga, borg-
arafunda, alþjóðlegra ráðstefna, kosninga –
osfrv. Lengst af sínum tíma, og vonandi enn í
dag, má líta á Kjarvalsstaði sem fjölþætta
menningarmiðstöð en ekki bara listasafn.“
Hefur starfsemin tekið afgerandi breyt-
ingum í gegnum tíðina?
„Já. Fyrstu tvo áratugina má segja að Kjar-
valsstaðir hafi fremur verið reknir sem sýn-
ingarhús en safn og því fylgdu kostir og gallar,
því þá gátu listamenn fengið húsið leigt til að
sýna. Sum árin voru allt að þrjátíu sýningar í
húsinu. Á sama tíma gat það gerst að hingað
komu innlendir gestir og erlendir sem gátu
aldrei séð Kjarvalsmynd. Þótt hér væru ein til
tvær Kjarvalssýningar á ári, þá hittist einfald-
lega svona á tíma.
Það má segja að tvær stórar breytingar hafi
orðið á starfseminni sem gerðu Kjarvalsstaði
að safni fremur en sýningarhúsi eingöngu.
Fyrri breytingin átti sér stað 1992 þegar
menningarmálanefnd Reykjavíkur ákvað að
hætta að leigja húsið út og að allar sýningar
yrðu á ábyrgð húsráðanda. Eftir það hefur
sýningum fækkað og – vonandi – orðið vand-
aðri og viðameiri hver fyrir sig.
Alltaf hægt að ganga að
verkum Kjarvals
Seinni breyting var svo árið 2000 þegar sett
var upp föst sýning á verkum Kjarvals í aust-
ursal hússins. Þó að sú sýning hafi þróast
nokkuð síðan, þá geta gestir nú alltaf gengið
að verkum Kjarvals hér á Kjarvalsstöðum,
rétt eins og hægt er að ganga að verkum ann-
arra meistara í stórum söfnum erlendis.
Það er þessi saga sem verið er að sýna og
með því að leggja fram úrklippusafn hússins
geta gestir flett í gegnum deilur og aðra at-
burði í sögu safnsins. Það er líka gleðilegt að á
þessum tímamótum erum við að opna lítinn sal
á Kjarvalsstöðum þar sem áður var skrifstofa
forstöðumanns. Þar er núna sýningaröðin List
án landamæra, sem er sýning á verkum eftir
fatlaða listamenn og er haldin í tilefni af Evr-
ópuári málefna fatlaðra. Það er því stöðugt
verið að þróa starfið áfram. Á næsta ári von-
umst við svo til að fyrirlestra- og fundasalur
hússins verði kominn í gagnið sem slíkur.
Núna eru Kjarvalsstaðir orðnir hluti af
stærri heild, Listasafni Reykjavíkur, þar sem
fara saman Hafnarhúsið, Kjarvalsstaðir og
Ásmundarsafn, auk útilistaverka borgarinnar.
Það er mikill styrkur að geta unnið sameig-
inlega að skipulagi og rekstri þessara lista-
stofnana, til dæmi valið rými fyrir sýningar
eftir því hvað hentar hverju sinni, í stað þess
að vera bundinn við ákveðinn sal.“
Upprifjun og kynning
Hvað verður fleira á sýningunni en úr-
klippusafnið?
„Við leggjum fram allar sýningarskrár og
bæklinga og þar getur fólk séð hvað hefur ver-
ið mikið gefið út. Við verðum einnig með viðtöl
á myndböndum við þá forstöðumenn sem hér
hafa verið í gegnum tíðina, þar sem þeir segja
álit sitt á þróun Kjarvalsstaða.
Ég fékk Aðalstein Ingólfsson til að vinna
sýninguna með okkur. Það hefur verið mjög
gjöfult samstarf, því hann hefur fylgst með
starfsemi hússins frá upphafi. Síðan skrifar
Bragi Ásgeirsson grein í sýningarskrá.
Við vonum að sýningin verði upprifjun á
sögunni fyrir þá sem hafa fylgst með henni frá
upphafi og kynning fyrir þá sem ekki þekkja
hana en geta hér á einum stað kynnt sér sögu
og þróun safnsins síðastliðin þrjátíu ár.“
Fjölþætt menn-
ingarmiðstöð
Kjarvalsstaðir halda upp á þrjátíu ára starfsemi húss-
ins með sýningunni Myndlistarhúsið á Miklatúni, auk
þess sem sýningin Ferðafuða verður opnuð í húsinu um
helgina. Súsanna Svavarsdóttir ræddi við Eirík Þor-
láksson, forstöðumann Listasafns Reykjavíkur, um
sýninguna og helstu breytingarnar sem orðið hafa á
starfsemi Kjarvalsstaða á þremur áratugum.
Verk á sýningunni Ferðafuða.
Myndlistarhúsið á Miklatúni. Kjarvalsstaðir voru vígðir formlega árið 1973.
GUÐRÚN Jóhanna Ólafsdóttir er
ung og efnileg söngkona sem nýlokið
hefur námi við óperudeildina í Guild-
hall-skólanum í London og hélt sína
debut-tónleika í Gerðubergi sl.
sunnudag fyrir sneisafullum sal.
Með henni var skólasystir hennar
frá London, Inese Klotiña píanóleik-
ari. Guðrún helgaði tónleikana
minningu Þorgerðar Sigurðardóttur
myndlistarkonu sem yfirgaf þennan
heim nýlega langt fyrir aldur fram.
Þær Guðrún og Inese fluttu fyrst
þrjú íslensk lög, Hjá lygnri móðu
eftir Jón Ásgeirsson við texta Hall-
dórs Laxness, Brúðkaup úr kvæða-
flokknum Helena in fagra, lag Jóns
Laxdals við texta Guðmundar Guð-
mundssonar, og Vöggukvæðið úr
Pilti og stúlku Jóns Thoroddsens,
Litfríð og ljóshærð, við lag Emils
Thoroddsens. Öll lögin voru flutt af
smekkvísi þar sem hin fallega og
hlýja mezzósópranrödd Guðrúnar
naut sín vel við öruggan en hógvær-
an meðleik Inese.
Næst komu þrjú lög úr Spænsku
söngljóðabókinni sem Hugo Wolf
samdi 1889–90. Ljóðin 44 voru öll úr
Spænskri ljóðabók útg. 1852 í þýskri
þýðingu Pauls Heyse og Emman-
uels von Geibel. In
dem Schatten meiner
Locken (Í skugga
lokka minna) í þýskri
þýðingu Heyse var
mjög lifandi en píanó-
ið kanski fullhógvært.
Síðan Bedeckt mich
mit Blumen (Hyljið
mig með blómum) og
Mögen alle bösen
Zungen (Megi allar
illar tungur) í þýskri
þýðingu von Geibel
sem voru vel flutt,
sérlega það síðara
þar sem þær fóru
báðar á kostum.
Alban Berg var
Vínarbúi líkt og Wolf en þó 25 árum
yngri. Hann komst ungur í kynni við
Arnold Schönberg, gerðist nemandi
hans og einn af frumkvöðlum rað-
tónlistarinnar eða 12 tóna tækninn-
ar. Eftir Berg söng Guðrún lögin
Nacht (Nótt) og Die Nachtigall
(Næturgalinn), bæði lögin gera
miklar kröfur til flytjenda og tókst
Guðrúnu vel upp í því fyrra en missti
röddina aðeins úr fókus í sterkum
söng á háa sviðinu í því síðara, en
veiki söngurinn var gullfallegur. Pí-
anóleikurinn var góður í báðum lög-
unum. Eftir hlé var komið að verki
sem gjarnan mætti heyrast oftar, en
það er lagaflokkurinn Haugtussa
(Stúlkan á fjallinu). Grieg samdi tón-
listina op. 67 sumarið 1895 við
kvæðaflokk Arnes Garborg og er
flokkurinn oft talinn eitt fremsta
tónverk hans, ekki vegna tónsmíða-
tækni eða frumleika.
Tæknilega séð er verkið
mjög einföld tónsmíð í
strófísku formi. Stíllinn
er hreinn Grieg en þó er
allt einfaldað og í ein-
faldleikanum nær tón-
listin slíku sambandi við
textann að ljóðskáldið
sagði að með tónlistinni
tækist Grieg að ná fram
öllu því sem honum
tókst ekki að tjá í orðum.
Flokkurinn er saman-
settur úr átta ljóðum
sem fjalla um vonir,
drauma, ást og von-
brigði ungrar stúlku
sem býr á fjallinu eða í
selinu. Þessi tónlist féll vel að rödd
Guðrúnar og sýndi að hún hefur yfir
að ráða töluverðri fjölbreytni í radd-
beitingu og túlkun þar sem í sumum
ljóðunum er mikil dramatík, í öðrum
gáski og gleði og í enn örðum sorg
og vonbrigði sem Guðrún náði í öll-
um tilfellum að koma vel til skila.
Guðrún hefur mjög fallega og
heilsteypta mezzósópranrödd sem
hún hefur þegar náð nokkuð góðu
valdi á og beitir af smekkvísi og það
sem á vantar kemur með auknum
þroska og reynslu með árunum.
Miðað við það sem hún sýndi hér
væri gaman að sjá hana spreyta sig
á óperusviðinu. Inese Klotiña er
fantagóður píanóleikari, var stund-
um fullhógvær en átti oft fantagóða
spretti.
Falleg og hlý rödd
TÓNLIST
Gerðuberg
Guðrún Jóhanna Ólafsdóttir mezzósópran
og Inese Klotiña píanóleikari. Einsöngs-
lög eftir Jón Ásgeirsson, Jón Laxdal, Emil
Thoroddsen, Hugo Wolf, Alban Berg og
Edvard Grieg. Sunnudaginn 19. október
kl. 17.
EINSÖNGSTÓNLEIKAR
Jón Ólafur Sigurðsson
Guðrún Jóhanna
Ólafsdóttir
RÉTTINDASTOFA Eddu hefur
gengið frá samningum um sölu á
skáldsögunni Nafnlausir vegir
eftir Einar Má Guðmundsson til
Svíþjóðar, Noregs og Danmerkur.
Mál og menning gaf bókina út árið
2002 og er þar haldið áfram að
rekja sögu litríkrar fjölskyldu
sem lesendur þekkja úr bókunum
Fótspor á himnum og Draumar á
jörðu.
Hernám og kjarabarátta
Útgáfuréttur á fyrri bókunum í
þessum flokki hefur áður verið
seldur til sjö landa og Englar al-
heimsins, sem Einar Már hlaut
Bókmenntaverðlaun Norður-
landaráðs fyrir, hafa ratað til tutt-
ugu landa.
Sögusvið bók-
arinnar er Ís-
land á áratug-
um hernáms
og kjarabar-
áttu. Úr hinum
stóra systkina-
hópi eru þeir
fyrirferðar-
mestir; Ívar,
náttúrulækn-
ingafrömuður, sem auðgast og
verður sjálfstæð lánastofnun, og
svo baráttumaðurinn Ragnar,
kommúnisti og Spánarfari.
Sem fyrr fléttar Einar Már
saman sögu einstaklinga og sam-
félags.
Nafnlausir vegir
til þriggja landa
Einar Már
Guðmundsson