Morgunblaðið - 04.11.2003, Blaðsíða 32

LISTIR
32 ÞRIÐJUDAGUR 4. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
STOPPLEIKHÓPURINN frumsýn-
ir í dag Landnámu eftir Valgeir Skag-
fjörð, sem jafnframt leikstýrir, í
Foldaskóla kl. 14. Hér er um að ræða
fjörutíu mínútna sýningu, sem ætluð
er 9–12 ára krökkum, þar sem greinir
frá forsögu þess að fóstbræðurnir
Ingólfur Arnarson og Hjörleifur
Hróðmarsson yfirgáfu Noreg og
lögðu í langferð til Íslands þar sem
þeir settust að. Að sögn Eggerts
Kaaber, sem leikur í sýningunni
ásamt Katrínu Þorkelsdóttur, var
hann búinn að ganga lengi með þá
hugmynd í maganum að gera leiksýn-
ingu um landnámið.
„Mér fannst svo heillandi að takast
á við þessa forfeður okkar og gaman
að skoða þá með hliðsjón af nútíman-
um. En mér vitandi er þetta fyrsta
leikritið fyrir börn og unglinga þar
sem verið er að takast á við landnám-
ið eins og það sneri að Ingólfi og Hjör-
leifi,“ segir Eggert. „Í sýningunni er-
um við að skoða tildrög þess að
Ingólfur og Hjörleifur komu hingað
til lands. Auk þess fjöllum við um
landnámið sjálft, fund öndvegissúln-
anna og dráp þrælanna á Hjörleifi.
Raunar má segja að leikritinu ljúki á
þeim tímapunkti þegar Íslandssagan
sjálf er rétt að hefjast,“ segir Katrín.
Skemmtilegt efni
um forna kappa
Í sýningunni skipta Eggert og
Katrín með sér á öðrum tug hlut-
verka, en njóta einnig aðstoðar nýráð-
inna aukaleikara. „Við réðum þrjá
norska aukaleikara í fyrsta skiptið í
sögu leikhópsins og þeir leika hlut-
verk norsku bræðranna Hólmsteins,
Hásteins og Hersteins, sem áttu í
miklum útistöðum við þá Ingólf og
Hjörleif sem varð til þess að þeir yf-
irgáfu Noreg. Raunar skal tekið fram
að við ljáum þessum aukaleikurum
raddir okkar, en við gátum ráðið þá í
gegnum Katrínu Þorvaldsdóttur sem
bjó þá til handa okkur,“ segir Eggert
og bendir á að þetta sé í fyrsta sinn
sem notaðar séu brúður í sýningu
Stoppleikhópsins. „Brúðuleikhúsið
veitir okkur mikið frelsi til að nálgast
hlutina á nýstárlegan hátt og einstak-
lega gaman að prófa eitthvað svona
nýtt,“ segir Eggert.
Að sögn Katrínar er sýningin
byggð upp eins og æfing tveggja leik-
ara sem eru að fara að leika Land-
námu. „Þannig erum við milli atriða
að spá og spekúlera í sögunni með
hliðsjón m.a. af hugmyndum nútíma-
fólks,“ segir Katrín og bendir á að
leikritið er ætlað sem innlegg inn í
landnámssögukennslu grunnskóla-
nema. „Það er einmitt gaman að geta
boðið yngstu kynslóðinni upp á
skemmtilegt og fróðlegt efni um
þessa forna kappa okkar,“ segir Egg-
ert.
Ný rými sífelld áskorun
Spurður um frumsýninguna segir
Eggert þá hefð hafa skapast að frum-
sýna alltaf í grunnskóla. „Við leggjum
mikið upp úr því að vera ferðaleikhús
sem sýnir fyrir krakkana í skólunum,
þ.e. á þeirra heimavelli og í Folda-
skóla er mjög gott leikrými,“ segir
Eggert. „Reyndar eru aðstæðurnar í
skólunum þar sem við sýnum afar
mismunandi, en við erum orðin býsna
sjóuð í því að takast á við hinar ýmsu
kringumstæður,“ segir Katrín.
„Það getur oft verið mikil áskor-
un.Við náum samt alltaf að aðlaga
sýningarnar skólunum þar sem við
þekkjum aðstæður flestra skóla nú
orðið býsna vel. Svo er bara svo gam-
an að leika fyrir krakkana, því þeir
eru einstaklega skemmtilegir áhorf-
endur og kröfuharðir og þess vegna
er alltaf gaman að takast á við ný
verkefni fyrir þau,“ segir Eggert.
Strax í næstu viku leggja Eggert og
Katrín land undir fót því búið er að
panta sýninguna norður í land. „Við
höfum fengið mjög góðar viðtökur við
Landnámu og skólar úti um allt land
hafa þegar óskað eftir því að fá sýn-
inguna til sín,“ segir Eggert.
„Heillandi að takast
á við forfeður okkar“
Morgunblaðið/Jim Smart
Eggert Kaaber og Katrín Þorkelsdóttir í Landnámu.
TUULIKKI
Lehtinen frá
Finnlandi heldur
píanótónleika í
Norræna húsinu
kl. 20 í kvöld. Á
efnisskránni eru
Partita í B-dúr
eftir J.S. Bach,
Sónata eftir N.
Medtner, Sónat-
ína eftir Ravel og Carnaval eftir
Schumann.
Tuulikki Lehtinen er þekkt í
heimalandi sínu bæði sem einleikari
og kammertónlistarmaður. Hún lauk
námi frá Sibelíusarakademíunni í
Helsinki. Þá var hún nemandi Györgi
Sándor í Bandaríkjunum í nokkur ár.
Sándor gaf út bók árið 1981sem heitir
„On Piano Playing“ (Um píanóleik) og
vinnur Tuulikki að því um þessar
mundir að þýða bókina hans yfir á
finnsku.Þess má geta að Sándor var
nemandi Béla Bártoks.
Tuulikki er mikils metinn tónlistar-
kennari í Finnlandi og kennir við
Joensuu-tónlistarháskólann í Karelíu.
Hún kemur hingað til lands ásamt
þremur nemenda sinna sem munu
halda tónleika í Tónlistarskólanum í
Reykjavík, Skipholti 33, 3. hæð kl.
17:00 fimmtud. 6. nóv. Tuulikki mun
halda fyrirlestur um tækni fyrrum
lærimeistara síns, György Sándors,að
loknum tónleikunum á fimmtudag
eða um kl. 18:00. Aðgangur er öllum
heimill bæði á tónleikana kl. 17 og á
fyrirlesturinn kl. 18.
Þekktur finnskur píanóleikari
Tuulikki Lehtinen
Á HÁSKÓLATÓNLEIKUM í Nor-
ræna húsinu kl. 12.30 á morgun,
miðvikudag, syngja Valgerður
Guðrún Guðnadóttir sópran og
Hrólfur Sæmundsson barítón við
píanóundirleik Iwonu Aspar Jagla.
Á efnisskránni eru verk eftir Gabr-
iel Fauré, Claude Debussy og
Camille Saint-Saëns.
Tónmál Camille Saint-Saëns
(1835–1921) einkennist oft af ein-
faldleika, þjóðlegum áhrifum og
fyrirhafnarleysi. Hann tengist
Fauré og Debussy á ýmsan hátt.
Hann var t.d. einn af kennurum
Fauré og mikill vinur hans. Dúett-
arnir þrír, Viens, Pastorale og El
Desdichado, fjalla á ólíka vegu um
leynistigu ástarinnar í rómantísku
ljósi.
Gabriel Fauré (1845–1924) var
afkastamikið tónskáld, og skiptast
verk hans í þrjú tímabil og er smá-
flokkurinn Poème d’un jour frá
öðru tímabilinu sem einkenndist
öðru fremur af impressjónísku
stefnunni. Í flokknum eru þrjú ljóð
sem fjalla um ástina og samskipti
elskenda.
Debussy (1862–1918) samdi í
anda expressjónismans og lögin
sem flutt verða, Ballades de Villon,
varpa expressjónísku ljósi á mið-
aldir. Þau eru samin við ljóð fimm-
tándu aldar skáldsins François Vill-
on. Ljóðin eru öll í ballöðuformi.
Sönglög og ástar-
dúettar í hádeginu
Hrólfur
Sæmundsson
Valgerður Guðrún
Guðnadóttir
Kennaraháskóli Íslands, Kletti
við Stakkahlíð kl. 16 Kynning á
starfsemi og markmiðum háskóla-
sjónvarpsins í Gautaborg. Lars-Åke
Engblom, prófessor í fjölmiðla- og
samskiptafræðum við Háskólann í
Jönköping og Cecilia Anderson,
starfsmaður háskólasjónvarpsins,
munu kynna þessa starfsemi en þau
eru hingað komin í samstarfi við fé-
lagsvísindaskor félagsfræðideildar
Háskóla Íslands og Kennaraháskól-
ann. Lars-Åke Engblom var for-
stöðumaður Norræna hússins í
Reykjavík árin 1989–1993.
Borgarbókasafn kl. 20 Hæ, dúdelí
dúdelí dæ! – um sænska ljóðlist á ís-
lensku, nefnist dagskrá er fjallar um
áhrif frá sænskri ljóðlist á Íslandi á
20. öld og fléttað inn í hana sungnum
og lesnum ljóðum. Hjörtur Pálsson,
Anna Pálína og Aðalsteinn Ásberg
rifja m.a. upp hlut Magnúsar Ás-
geirssonar og ljóðaþýðinga hans og
fleiri skálda og þýðenda sem mót-
uðust af sænskri ljóðagerð og menn-
ingarumhverfi.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
V
ið karlar svífumst
stundum einskis til að
halda konum niðri en
líklega er verst að
eiga við þrýsting sem
ekki er meðvitaður. Fyrir rúmum
áratug tók kona þátt í stúdenta-
pólitík og sat þá í stjórn með
nokkrum ungum körlum, var þar
eina konan. Hún hefur sagt frá því
að eitt sinn hafi sér brugðið illa. Þá
uppgötvaði hún að á fundunum var
hún ómeðvitað farin að lækka tón-
inn, reyna að tala með dýpri rödd
en henni var eiginlegt, vafalaust til
þess að hljóma eins og „einn af
strákunum“
og láta taka
meira mark á
sér. Vonandi
hafa aðstæður
breyst í stúd-
entapólitík á
síðari árum, þar eru konur nú í
meirihluta.
Háskólavirkið er fallið og við
ættum öll að fagna. Ef hæfar kon-
ur eru heftar á þeirri forsendu
einni að þær séu öðruvísi í laginu
en við kemur það líka niður á okk-
ur körlum þegar upp er staðið.
Til allrar hamingju er ákveðið
raunsæi farið að einkenna skoð-
anir þeirra sem vilja tryggja að
konur hætti öllum væfluskap. Í
Garðabæ er nú rekinn skóli fyrir
unga nemendur í anda svo-
nefndrar Hjallastefnu sem merkir
m.a. að kynin eru aðskilin,
strákum og stelpum er ekki kennt
saman í bekk. Þótt varasamt sé að
alhæfa í þessu eins og öðru er það
óhjákvæmilegt: strákar eru yf-
irleitt frekari en stelpurnar, þeir
taka oft völdin strax við fimm ára
aldurinn. Allir sem gengið hafa í
skóla kannast við þetta. En þarna
er tryggt að stelpa sem vill fá at-
hygli kennarans er ekki kveðin í
kútinn af mjóróma smástrákum.
Einhvern tíma hefði þetta verið
talið rakið afturhald, að skipta í
bekki eftir kyni. En reynslurökin
fyrir þessari tilhögun eru sterk.
Ekki er verið að hindra að krakkar
kynnist hinu kyninu heldur verið
að bregðast við ójafnræði sem á
sér m.a. rætur í gömlum, úreltum
hefðum. Kannski stafar þetta allt
af því að við erum einfaldlega ólík
að upplagi en það breytir engu um
nauðsyn þess að gera litlar konur
sjálfstæðar.
Sé þetta rétt stefna í Hjalla-
stefnuskólanum vakna ýmsar
spurningar um hana á öðrum svið-
um. Eftir að Kvennalistinn gekk á
vit mæðra sinna er það opinber
stefna allra stjórnmálaflokka í
landinu að stuðla beri að jafnrétti
kynjanna.
Sums staðar starfa frá fornu fari
kvenfélög stjórnmálaflokka en af
hverju ekki að taka skrefið til
fulls? Ef nauðsynlegt er að halda
uppi félagi á borð við Hvöt í Sjálf-
stæðisflokknum er um leið verið að
viðurkenna gildi Hjallastefnunnar
í pólitík hjá fullorðnum. Karlar og
konur geta verið sammála um
grundvallaratriði í stjórnmálum.
Þau geta verið sammála um að rétt
sé að nota lausnir markaðarins alls
staðar þar sem þær henta, draga
úr útþenslu ríkisvaldsins, leggja
niður óþarfa stofnanir og hefta
verstu órana í stjórnlyndu fólki.
Þau geta verið sammála um þetta
allt og margt fleira en líka við-
urkennt að konur eigi erfitt upp-
dráttar í flokksstarfinu.
Allir stjórnmálaflokkar ættu því
að skiptast í tvennt, annars vegar
karlaflokk, hins vegar kvenna-
flokk. Stefnuskráin yrði áfram
sameiginleg en starfið að öðru leyti
aðskilið þar til fólk hittist á Alþingi
að loknum kosningum. Flokkarnir
tveir myndu að sjálfsögðu eiga
með sér svonefnt kosninga-
bandalag til að nýta atkvæðin sem
best. Samráðsnefnd beggja flokka
myndi reyna stöðugt að samræma
stefnuna í hverju einstöku máli en
varla þyrfti að gráta þótt einhvers
staðar væri hægt að greina mun.
Allir vita að einstakir þingmenn
eru oft algerlega á skjön við stefnu
meirihluta flokksins í ákveðnum
málum en þar með er flokkurinn
ekki klofinn. Hann á að vera nógu
víður til að þola ólíkar áherslur.
Einhver spyr hvort karlarnir
myndu ekki halda uppteknum
hætti á þingi, hrifsa til sín ráð-
herraembættin og mikilvægustu
stöður í nefndum. Það efast ég
mjög um. Konur sem væru orðnar
þjálfaðar í að vinna saman í sínum
flokki, stappa stálinu hver í aðra,
myndu öðlast nægilegt sjálfstraust
til að láta ekki gamlar karlahefðir
taka af sér öll ráð. Þær læra að
segja körlum að þegja meðan kon-
an hefur orðið í samkundunni.
Hitt er líklegra að þingkarlar
yrðu að berjast hart fyrir jafnrétti
sínu ef kjósendur skiluðu fleiri
konum en körlum á þing. Vonandi
færu konur samt vel með yfirburði
sína enda aldrei að vita hverju við
gætum annars tekið upp á. Við er-
um svo ofdekraðir af óteljandi kyn-
slóðum mæðra.
Mótbárurnar verða margar,
ekki bara frá körlum. Við erum oft
svolítið smeykir við að tjá okkur
um jafnréttismál af ótta við að upp
komist um karlrembu. „Hvað
finnst þér, elskan?“ gætu orðið við-
brögð margra um leið og þeir
horfa skjálfandi á makann. Hitt er
verra að gamalreyndar konur í
flokksstarfi eru vísar til að segja að
jafnréttismálin séu í fínu lagi í
þeirra flokki. Auðvitað sé hlutfallið
í valdastöðum ekki jafnt, sei sei nei
en það sé af því að konur séu ekki
nógu duglegar að koma sér á fram-
færi. Það er hárrétt en hvers
vegna eru þær ekki nógu dugleg-
ar?
Ég held að ein helsta ástæðan sé
sú sama og gerir strákana litlu í
Garðabæ erfiða í bekk með stelp-
um. Við getum ekki útrýmt kynja-
muninum og eigum ekki að gera
það. Kannski hentar það ánamaðk-
inum að karlinn og konan séu í
sama dýrinu en við, konur sem
karlar, erum menn en ekki maðk-
ar. Við viljum áfram fá að vera
öðruvísi, ekkert krydd í lífinu er
mikilvægara. Enginn skyldi
ímynda sér að það sé auðvelt fyrir
kynin að vinna saman. En það eig-
um við samt að gera – á réttum
forsendum.
„Hvað
finnst þér,
elskan?“
Ef nauðsynlegt er að halda uppi félagi á
borð við Hvöt í Sjálfstæðisflokknum er
um leið verið að viðurkenna gildi Hjalla-
stefnunnar í pólitík hjá fullorðnum.
VIÐHORF
Eftir Kristján
Jónsson
kjon@mbl.is