Morgunblaðið - 05.12.2003, Side 36

36 FÖSTUDAGUR 5. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
MIKILVÆGT FRUMKVÆÐI
Íslenzk stjórnvöld hafa á undan-förnum árum leitazt við að aukavægi Íslands innan Atlantshafs-
bandalagsins, NATO, með því að
sýna aukið frumkvæði og ábyrgð og
leggja meira af mörkum til sameig-
inlegra varna bandalagsríkjanna.
Þessi stefna hefur verið bráðnauð-
synleg til að vega á móti þeim missi
hernaðarlegs mikilvægis Íslands,
sem fylgdi breytingum í alþjóðamál-
um eftir lok kalda stríðsins. Þótt Ís-
land hafi engan her höfum við getað
lagt til bæði mannskap og búnað sem
gagnast Atlantshafsbandalaginu. Í
Íslenzku friðargæzlunni starfa t.d.
læknar og hjúkrunarfólk, lögreglu-
menn, flugumferðarstjórar og upp-
lýsingafulltrúar, sem gegna mikil-
vægu hlutverki í friðargæzlu-
verkefnum NATO og eru oft og
tíðum dýrari og eftirsóttari starfs-
kraftur en hermenn. Íslenzk stjórn-
völd hafa ennfremur gefið fyrirheit
um að leggja fram fé til loftflutninga
fyrir NATO með íslenzkum flugvél-
um, þótt á það loforð hafi enn ekki
reynt.
Eitt bezt heppnaða verkefni Ís-
lendinga á þessu sviði hingað til er
stjórn flugvallarins í Pristina í Kos-
ovo, en íslenzkir friðargæzluliðar sjá
nú alfarið um hana. Þegar Ísland tók
við stjórn flugvallarins sagði Halldór
Ásgrímsson utanríkisráðherra í sam-
tali við Morgunblaðið: „Mikilvægast
fyrir okkur er að það skuli nú vera
orðin staðreynd að okkur sé treyst
fyrir svona verkefni án þess þó að
her sé til staðar á Íslandi…Það er
nauðsynlegt að við tökum þátt í frið-
argæslu eins og aðrar þjóðir. Við eig-
um að leggja okkar af mörkum og
það er mikilvægt fyrir okkur að öðl-
ast reynslu á þessu sviði.“
Að undanförnu hefur fram-
kvæmdastjóri NATO, George Ro-
bertson, unnið að því að fá aðildarrík-
in til að styrkja friðargæzluliðið, sem
starfar undir forystu NATO í Kabúl,
höfuðborg Afganistans. Hefur hann
bent á að trúverðugleiki bandalags-
ins sé í veði; mistakist friðargæzlu-
starfið sé hætta á að Afganistan verði
á ný bækistöð hryðjuverkamanna.
Robertson hefur m.a. farið fram á að
fá 400 sérfræðinga og 14 þyrlur frá
aðildarríkjum NATO.
Augljóst var af fréttaflutningi frá
varnarmálaráðherrafundi NATO í
Brussel sl. mánudag að tilboð Íslands
um að senda tíu manna sveit til að
taka við stjórn flugvallarins í Kabúl
vakti athygli. Aðildarríkin hafa verið
heldur sein til að finna mannafla og
tæki til að verða við óskum Robert-
sons, en Ísland heitir nú að leggja af
mörkum mannskap, sem hlutfalls-
lega er mun fjölmennari en það sem
flest önnur aðildarríki bjóða.
Halldór Ásgrímsson utanríkisráð-
herra ítrekaði á utanríkisráðherra-
fundi NATO í gær boð Íslands um að
gegna „leiðandi samræmingarhlut-
verki“ á Kabúl-flugvelli frá og með
næsta vori. Hér byggir Íslenzka frið-
argæzlan á þeirri reynslu, sem hún
hefur öðlazt í Kosovo, en verkefninu
þar lýkur í apríl á næsta ári, er
Pristina-flugvöllur verður afhentur
heimamönnum.
Frumkvæði af þessu tagi er mik-
ilvægt og stuðlar að því að auka trú-
verðugleika og áhrif Íslands innan
Atlantshafsbandalagsins og í alþjóð-
legu samstarfi yfirleitt.
RÉTTUR MINNIHLUTANS
Staða minnihluta hluthafa í hluta-félögum hefur verið nokkuð í um-
ræðunni undanfarin misseri. Að því
er fram kemur í viðtali við Áslaugu
Björgvinsdóttur, dósent í lögfræði
við Háskóla Íslands, í Morgunblaðinu
í gær er sá réttur minnihluta hluthafa
í íslenskum hlutafélögum að geta val-
ið sér fulltrúa í stjórn einstakur í
samanburði við nágrannalöndin.
Að sögn Áslaugar felst það í þess-
um rétti minnihlutans að hluthafar
sem eiga samtals 20% eða meira
hlutafé geta krafist margfeldis- eða
hlutfallskosningar við stjórnarkjör,
en í félögum þar sem eru 200 eða
fleiri hluthafar nægir að handhafar
10% hlutafjár krefjist þess. Í fimm
manna stjórn nægir að ráða yfir
16,67% atkvæða til að ná manni inn.
„Réttindi minnihluta við stjórnar-
kosningar í íslenskum hlutafélögum
eru að þessu leyti gjörólík réttar-
stöðu minnihluta í hlutafélögum á
hinum Norðurlöndunum og öðrum
löndum í Evrópu þar sem lagareglan
er að sá sem ræður yfir meirihluta at-
kvæða velur alla stjórnarmenn,“
sagði Áslaug í samtali við Morgun-
blaðið. „Hér á landi á minnihlutinn
kost á að koma fulltrúa inn í stjórnina
og þá er stjórnin ekki skipuð ein-
göngu af þeim sem ræður félaginu og
fleiri sjónarmið ættu þar með að vera
tryggð.“
Með því að kveða á um vernd
minnihlutans með þessum hætti er
lýðræði í hlutafélögum aukið og
hlutafélagaformið treyst. En fleira
þarf að koma til. Reglur um stjórn-
unarhætti í hlutafélögum þurfa að
vera skýrar og eftirlit virkt. Í októ-
ber fjallaði greiningardeild Kaup-
þings Búnaðarbanka um vernd
minnihlutahluthafa í tengslum við
umskiptin í Eimskip hf. og benti með-
al annars á að eftirlitsaðilar þyrftu að
gera sig sýnilegri til að fullvissa fjár-
festa um að þeir nytu raunverulegrar
verndar.
Haft er eftir Þórði Friðjónssyni,
forstjóra Kauphallar Íslands, í Morg-
unblaðinu í gær að mál varðandi
minnihlutavernd séu í stöðugri skoð-
un hjá Kauphöllinni. Nefnir Þórður
að reglur um stjórnunarhætti í hluta-
félögum séu til skoðunar í mörgum
kauphöllum erlendis, sem og innan
Evrópusambandsins. Til dæmis hafi
kauphöllin í New York sett reglur um
fjölda óháðra stjórnarmanna í fyrir-
tækjum og hvernig standa eigi að
launaákvörðunum í fyrirtækjum.
Full ástæða er til að taka undir
með þeim sem hvetja til þess að hér á
landi verði settar skýrar reglur um
stjórnunarhætti í fyrirtækjum. Eins
og Morgunblaðið hefur lagt áherslu á
er ákaflega mikilvægt fyrir íslenskt
viðskiptalíf og traust almennings á
hlutabréfamarkaðnum að hagsmunir
almennra hluthafa séu tryggðir.
Undanfarin ár hafa um 3 til5 sjúklingar farið árlegatil útlanda vegna nýrna-ígræðslu, einkum á Rík-
isspítalann í Kaupmannahöfn, en á
þriðjudag, fór svona ígræðsla í
fyrsta sinn fram hérlendis, þegar
kona á fimmtugsaldri, Harpa Arn-
þórsdóttir, fékk nýra úr bróður sín-
um, sem er á sextugsaldri. Aðgerð-
irnar gengu að óskum og þega og
gjafa heilsast eftir atvikum vel.
„Mér líður alveg ágætlega,“ sagði
Harpa Arnþórsdóttir, í gær, tveim-
ur sólarhringum eftir aðgerðina.
„Þetta á sér langan aðdraganda og
langt er síðan fyrst var rætt um að
ég ætti að fara í aðgerð, um 10 ár.
Alltaf var að koma að henni og það
er frábært að þetta skuli vera af-
staðið og hafa verið gert hér.“
Gjafinn er hetjan
Jóhann Jónsson bendir á að um
tvær aðgerðir sé að ræða. Í fyrsta
lagi þurfi að fjarlægja nýra úr ein-
um einstaklingi og síðan að setja
það í annan. „Gjafinn er hetjan
hverju sinni því um er að ræða
hrausta manneskju sem þarf ekki
að fara í aðgerð en af hjartagæsku
sinni gefur nýra,“ segir hann og
áréttar að þessi fyrri aðgerð sé
jafnstór og sú seinni.
Að mörgu þarf að hyggja fyrir
svona aðgerðir, finna gjafa, gera
ýmsar rannsóknir á honum og
fleira. Standist hann prófið þarf
hann að gefa samþykki sitt fyrir
nýrnagjöfinni og honum er gerð
grein fyrir hvað hún þýði en að
loknum undirbúningi er hafist
handa.
Þrír skurðlæknar komu að að-
gerðunum á þriðjudag. Jóhann
Jónsson, Eiríkur Jónsson, yfir-
læknir á þvagfæraskurðlækninga-
deild spítalans, og Stefán Matthías-
son, yfirlæknir á æðaskurð-
lækningadeildinni í Fossvogi. Auk
þess komu lyflæknar að málinu
undir forystu Runólfs Pálssonar,
sérfræðings í nýrnasjúkdómum,
Magnús Böðvarsson, ónæmissér-
fræðingur og læknir sjúklingsins,
og fleiri.
„Fyrsti hlutinn eru skurðaðgerð-
irnar en eftirmeðferðin er ekki síð-
ur mikilvæg, ekki síst fyrir nýrna-
þiggjandann,“ segir Jóhann og
bendir á að þar komi sérstaklega til
kasta teymis Runólfs Pálssonar og
Margrétar Andrésdóttur, sérfræð-
ings. Hjúkrunarfræðingar á skurð-
stofudeild og á þvagfæraskurð-
lækningadeild gegni einnig
veigamiklum hlutverkum.
Langur aðdragandi
Jóhann segir að þessar fyrstu að-
gerðir hafi átt sér langan aðdrag-
anda, en fyrr á árinu gerðu LSH og
Tryggingastofnun ríkisins samning
þar sem kveðið var á um að ígræðsl-
ur nýrna frá lifandi gjöfum yrðu hér
eftir á spítalanum. „Við höfum rætt
um þetta í mörg ár,“ segir Jóhann
og vísar til þess að þeir Páll Ás-
mundsson, yfirlæknir á blóðskilun-
ardeild nýrnadeildar, hafi rætt um
málið í áratug. „Ég kom til dæmis
til Íslands fyrir átta eða níu árum
og átti þá fund með ráðamönnum en
þá var ekki talinn vera grundvöllur
til þess að fara út í þetta. Fyrir til-
stilli yfirmanna LSH, Magnúsar
Péturssonar, forstjóra, Jó
M. Gunnarssonar, fram
stjóra lækninga, og fleiri v
ið fyrir rúmu ári að koma
aðgerðum á og nú hafa fy
gerðirnar átt sér stað, fy
færaflutningarnir hafa far
Íslandi. Þetta er síðasta stó
læknisfræðinni, sem ekki v
til Íslands og því er þetta
stund. Síðasta vígið er falli
Þegar ákveðið hafði
nýrnaígræðslur færu fram
is var skipaður hópur á sp
til að vinna að undirbúning
en í honum eru Eiríkur
Runólfur Pálsson og St
Matthíasson. Samið var vi
um að hann kæmi þrisvar
landsins til að gera þessar
eina til tvær í hverri fer
vinnu við skurðlækna á LS
hann hefur mikla reynslu
ígræðslum, og er áætlað
komi vegna næstu aðgerða
úar eða byrjun febrúar á n
„Ég fór í framhaldsná
mennum skurðlækning
Washingtonborgar í Band
um. 1983. Þetta er fimm ár
ég ætlaði mér ekki að ver
en að því loknu fór ég í n
færaflutningum sem tók n
ár. Síðar bauðst mér að se
nýrnaflutningadeild við
spítalann í Virginíu, einn st
besta spítalann á höfuðbor
inu, og starfsemin byrjaði 1
an hef ég séð um þessa
stjórnað nýrnaflutningum
erum með um 100 nýrnaígr
ári, um tvær á viku að m
Flestar þessar ígræðslur e
andi gjöfum og aðgerðir m
arholssjá verða æ algenga
gerðin hérna var
kviðarholsaðgerð. Aðger
kviðarholssjá er minna in
hefur aukið framboð af lifa
Milli 20 og 25 manns komu við sögu í fyrstu líffæ
Allt að sex
nýrna-
ígræðslur
á ári
Nýrað tekið úr gjafanum.
Smith svæfingalæknir, Eir
Fyrsta nýrnaígræðslan hér á landi fór
fram á Landspítala – háskólasjúkrahúsi
við Hringbraut á þriðjudag og var þetta
jafnframt í fyrsta sinn sem líffæraflutn-
ingur fer fram hérlendis. Steinþór Guð-
bjartsson ræddi við Jóhann Jónsson,
ígræðsluskurðlækni í Bandaríkjunum,
sem stjórnaði aðgerðinni.
Morgunb