Morgunblaðið - 31.12.2003, Blaðsíða 16

ERLENT
16 MIÐVIKUDAGUR 31. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
NOKKRIR vel efnaðir Moskvubú-
ar ætla að fagna áramótunum með
því að koma saman á dýrum veit-
ingastað þar sem rifjað verður upp
með söknuði lífið á sovétskeiðinu.
Rétt 12 ár eru síðan Sovétríkin
hrundu en þráin eftir festu komm-
únistaeinræðisins kemur fram með
ýmsum hætti. Bolir með vörumerkj-
um frá sovéttímanum eru vinsælir,
þá var hægt að kaupa „Vináttu-ost“
og smákökur sem bakaðar voru í
„Bolsévikkanum“.
„Dóttir mín er 13 ára og hún óx
þess vegna úr grasi þegar Sov-
étríkin voru horfin,“ segir Díana
Vaínberg, 36 ára blaðamaður. „En
hún segir mér að Sovétríkin séu í
tísku núna.“ Vaínberg sagði að
stúlkan safnaði barmmerkjum með
myndum af Júrí Gagarín, fyrsta
geimfaranum, og öðrum sov-
éthetjum.
Áramótin eru enn helsta hátíð
ársins í Rússlandi, kommúnistar
boðuðu guðleysi og höfnuðu því
miklu jólahaldi. Efnt verður til
margvíslegra skemmtana í Moskvu
og öðrum borgum í kvöld og meðal
annars haldnir rokktónleikar.
„Back in the USSR“ verður teitið
áðurnefnda í Moskvu kallað en sam-
nefnt lag Bítlanna bresku var mjög
vinsælt á sínum tíma. USSR eru
upphafsstafir enska heitisins á Sov-
étríkjunum, Union of Soviet Social-
ist Republics.
Gestirnir greiða fimm hundruð
dollara, um 35.000 íslenskar krón-
ur., fyrir miðann en teitið er haldið
á veitingastað sem er staðsettur í
einni af hinum mörgu versl-
unarmiðstöðvum sem risið hafa í
Moskvu-borg á síðari árum.
„Við reynum að höfða til fólks
sem er 35–40 ára gamalt og eldra,
fólks sem búið er að koma sér vel
fyrir í lífinu, er í góðri vinnu en
saknar tímans þegar það var enn
ungt,“ segir Anna Osiptseva sem
skipulagði samkomuna. Leikarar
verða þar í hlutverki gamalla sov-
étleiðtoga, boðið verður upp á svört
styrjuhrogn, kavíar, sem var eft-
irsótt munaðarvara á sovétskeiðinu
og flutt verður tónlist sem var vin-
sæl fyrr á árum.
Fólkið saknar ekki raunverulega
sovéteinræðisins, með endalausum
vöruskorti, lélegum varningi og
hömlum á tjáningarfrelsi. En það
vill rifja upp eigin æsku og tíma sem
mörgum finnst að hafi verið einfald-
ari áður en kapítalisminn tók yfir
með þeim nýju viðfangsefnum og
misskiptingu sem honum fylgja.
Svetlana Ponotsjevnaja er fimm-
tug, hún er læknir og keypti miða á
USSR-áramótaskemmtunina. Hún
segist hlakka til að heyra gömlu
tónlistina og anda að sér blæ liðins
tíma. „Ég myndi ekki segja að ég
saknaði Sovétríkjanna en frekar
hamingjuáranna þegar ég var ung,“
segir hún.
Gerður hefur verið fjöldi nýrra
sápuópera sem gerast á sovétskeið-
inu. Ein heitir Svarti hrafninn og
segir frá örlögum tveggja kvenna
sem báðar heita Tatjana. Önnur er
dóttir þekkts vísindamanns, hin er
munaðarleysingi. Þættirnir gerast
að mestu á áttunda áratugnum og
þess er vandlega gætt að hvert smá-
atriði varðandi leikmuni og alla um-
gjörðina sé sögulega rétt. Hús-
gögnin eru þunglamaleg, fatnaður
samkvæmt sovéttískunni og fólk
ávarpar hvert annað með orðinu
„félagi“.
Ódýrt bjórgutl
og æskuminningar
Starfandi eru klúbbar þar sem
endurvakinn er andinn í fátækleg-
um æskulýðsmiðstöðvum sov-
étskeiðsins. Þar geta menn minnst
æskuáranna með því að sötra sams
konar ódýrt bjórgutl og þeir gerðu
þá og horft á nöturlega innrétt-
inguna. Zhígúli er klúbbur sem rek-
inn er í byggingu sem hýsti vinsæla
bjórkrá á níunda áratugnum en Zhí-
gúli, öðru nafni Lada, var bíllinn
sem venjulegir Sovétborgarar létu
sig dreyma um.
Við aðaldyrnar er risastór mynd
af Leoníd Brezhnev, sem var vold-
ugasti maður landsins í meira en
áratug, hann sést þar á veiðum með
háttsettum flokksfélögum sínum.
Leikin er nokkurra áratuga gömul
tónlist.
„Þið ráðið hvort þið trúið því en
þessi staður er í tísku núna, hann er
það sem þeir kalla „kúl“,“ segir
framkvæmdastjórinn, Maxím Po-
pov. Hann segir að gestirnir séu
margir á þrítugsaldri og yngri. „Þið
ættuð á sjá þau dansa eftir lögunum
sem foreldrar þeirra elskuðu svo
heitt,“ bætir hann við.
Sakna sárlega einfaldleika
sovétskeiðsins og æskunnar
Tólf árum eftir hrun einræðisins efna nokkrir vel efnaðir Moskvubúar til
mikillar áramótagleði þar sem endurskapaður er andi sovétskeiðsins
AP
Þjónn á Zhígúli í miðborg Moskvu við mynd af Sovétleiðtoganum Leoníd
Brezhnev (bendir) og veiðifélögum hans. Zhígúli er klúbbur sem er til húsa
í byggingu er hýsti vinsæla bjórkrá á níunda áratugnum.
Moskvu. AP.
RÓMVERSK-kaþólska kirkjan
í Afríkuríkinu Búrúndí sakaði í
gær formlega síðustu virku
uppreisnarhreyfingu landsins
um að bera
ábyrgð á
morði á
sendiherra
Páfagarðs
þar. Sendi-
herrann,
írski erki-
biskupinn
Michael Co-
urtney, var
skotinn til
bana á mánudag í fyrirsát um
40 km fyrir sunnan höfuðborg-
ina Bujumbura. Fréttin af
morðinu á Courtney, sem hafði
lagt sig fram um að leggja um-
leitunum til að binda enda á
borgarastríðið í landinu lið, olli
mikilli hneykslan. Ntamwana
erkibiskup, yfirmaður biskupa-
ráðstefnu kaþólsku kirkjunnar
í Búrúndí, sagði beinum orðum
að skæruliðar FNL hefðu tekið
Courtney af lífi af ráðnum hug.
Braut stjórn-
arskrána
STJÓRNLAGADÓMSTÓLL
Litháens úrskurðaði í gær að
Rolandas Paksas, forseti lands-
ins, hefði brotið gegn stjórnar-
skránni. Úr-
skurðurinn
veikir enn
stöðu Pak-
sas, sem á
yfir höfði
sér ákæru
til embætt-
issviptingar
af hálfu
þjóðþings-
ins vegna
ásakana um tengsl hans við
skipulagða glæpastarfsemi. Í
beinni sjónvarpsútsendingu
kvað dómstóllinn í gær upp úr
um að forsetinn hefði gerzt
brotlegur við stjórnarskrána í
þremur liðum, með því að veita
rússneskum kaupsýslumanni,
sem hjálpaði Paksas í kosn-
ingabaráttunni, litháískan rík-
isborgararétt. Úrskurður
dómsins er endanlegur og
óáfrýjanlegur.
Sættir sig við
slæðubann
MOHAMMED Sayed Tantawi,
æðsti trúarlegi leiðtogi súnní-
múslíma, sagði í gær að frönsk
stjórnvöld hefðu rétt til að
banna íslamskar höfuðslæður í
ríkisskólum.
„Blæjan er heilög skylda
múslímskra kvenna, enginn
múslími, hvorki stjórnandi né
þegn hans, getur lagst gegn
henni,“ sagði Tantawi í Kaíró
þegar hann tók á móti Nicolas
Sarkozy, innanríkisráðherra
Frakklands. Hann bætti hins
vegar við að þessi skylda ætti
aðeins við um „konu sem býr í
múslímalandi. Ef hún býr í
landi, sem ekki er múslímskt,
eins og Frakklandi, hafa ráða-
mennirnir rétt til að setja lög
sem banna blæjuna“.
Jacques Chirac, forseti
Frakklands, hefur lýst yfir
stuðningi við tillögu um að
„áberandi“ trúartákn, svo sem
íslamska höfuðslæðan, kollhúfa
gyðinga og stórir krossar, yrðu
bönnuð í ríkisskólum.
STUTT
Fulltrúi
páfa
myrtur
Rolandas Paksas
Michael Courtney
MOHAMMAD Khatami, forseti Írans, sagði í gær, að
hugsanlega hefðu allt að 40.000 manns farist í jarðskjálft-
anum, sem lagði írönsku borgina Bam og nálægar byggð-
ir í rúst í síðustu viku. Vísaði hann jafnframt á bug frétt-
um um, að tala látinna væri 50.000 eða hærri. Nú þegar
er búið að grafa lík 28.000 manna. Áður hafði háttsettur
embættismaður sagt, að tala látinna gæti farið yfir 50.000
og benti hann jafnframt á, að enn hefði ekki verið leitað í
sumum borgarhverfum í Bam og í nálægum þorpum.
Ted Purn, talsmaður Sameinuðu þjóðanna, sem vinna
að því að samræma björgunar- og hjálparstarf 1.700
manna frá meira en 30 löndum, sagði, að hugsanlega yrði
aldrei nákvæmlega ljóst hve margir hefðu farist.
Ef rétt er, að meira en 40.000 manns hafi farist í jarð-
skjálftanum, þá er hann sá mannskæðasti síðan um
500.000 manns týndu lífi í jarðskjálftum í Tangshan í
Kína 1976. Í Bam og í Íran almennt er lítið tillit tekið til
þess, að mikið og hættulegt sprungusvæði liggur eftir
landinu endilöngu og sjálft byggingarefnið, sólþurrkaður
leir, á sinn þátt í hörmungunum. Við mikinn skjálfta eða
titring leysist leirsteinninn upp í mylsnu og rústirnar eru
því í raun sandhrúga með litlu sem engu loftrými. Fólk
lifir því ekki lengi undir farginu enda hafa nú á tæpri viku
aðeins fundist um 2.000 manns á lífi í rústunum.
Vill að höfuðborgin verði flutt
Bahram Akasheh, jarðeðlisfræðingur við Teheran-há-
skóla og ráðgjafi stjórnvalda, sagði í gær, að yrði mikill
jarðskjálfti í Teheran, gæti hann valdið enn meiri hörm-
ungum þar en í Bam. Sagði hann, að borgin væri reist á
sprungu og þar eins og annars staðar í Íran hefði ekkert
verið skeytt um byggingarreglur.
Árið 1830 fórust 45.000 manns í jarðskjálfta í Teheran
og nálægum héruðum en á þeim tíma var þó aðeins um að
ræða hús á einni hæð. Dagblaðið Sharq sagði á sunnu-
dag, að mikill skjálfti í Teheran gæti orðið einni milljón
manna að bana og upplýsti meðal annars, að af 32
slökkvistöðvum í borginni væru aðeins fimm byggðar
með tilliti til jarðskjálfta.
Akasheh sagðist hafa lagt til við stjórnvöld, að höf-
uðborgin, að minnsta kosti miðstöð stjórnsýslunnar í
landinu, yrði flutt til öruggari héraða en fengið þau svör,
að það væri ekki hægt. „Það var þó hægt í Brasilíu og
Pakistan. Hvers vegna ekki hér?“ spyr Akasheh.
Khatami segir um
40.000 hafa farist
Jarðskjálfti í Teheran er
sagður geta valdið dauða
allt að milljón manns
Bam. AFP.
Reuters
Kona og sonur hennar í rústum Bam-borgar. Þær líkjast
engu því sem reyndir björgunarmenn hafa áður kynnst.
GRUNSAMLEGUR pakki fannst í
gær á skrifstofu Eurojust í hollenzku
borginni Haag, en Eurojust er Evr-
ópusamstarfsstofnun sem helguð er
baráttunni gegn skipulagðri glæpa-
starfsemi. Þetta var fjórða bréf-
sprengjan sem nú yfir hátíðarnar
hefur borizt háttsettum embættis-
mönnum Evrópusambandsins í pósti
frá Bologna á Ítalíu, en lítt þekktur
hópur anarkista þar í borg er talinn
bera ábyrgð á sendingunum.
Ein pakkasprengjan barst Rom-
ano Prodi, forseta framkvæmda-
stjórnar ESB, um helgina, og á
mánudag fengu Jean-Claude Tric-
het, aðalbankastjóri Seðlabanka
Evrópu, og Jürgen Storbeck, yfir-
maður lögreglusamstarfsstofnunar-
innar Europol, slíka pakka líka, án
þess þó að þeir spryngju.
Enrico Di Nicola, saksóknari í Bo-
logna, sagði að „anarkistahópar“
bæru ábyrgð á sendingunum. Lög-
reglurannsókn er hafin alls staðar
þar sem bréfsprengjurnar fundust.
Pakkinn sem Prodi var sendur var sá
eini sem kviknaði í höndum ætlaðs
viðtakanda, án þess þó að springa.
Prodi sakaði ekki.
AP
Romano Prodi eftir að honum barst
bréfsprengja um helgina.
Fleiri bréf-
sprengjur
til ESB
Haag. AFP.