Pressan - 19.03.1992, Blaðsíða 23

FIMMTUDAGUR PRESSAN 19. MARS 1992
23
Magga Thatcher
á fiskimiðunum
STJÓRNMÁL
Undarleg þjóð
VIÐSKIPTI
MORÐUR ARNASON
Um daginn var það staðfest opinber-
lega að útlend fyrirtæki eiga nokkum hlut
í ýmsum sterkustu sjávarútvegsíyrirtækj-
um á Islandi. Kristján Ragnarsson sagði í
blaði að þetta væri hið versta mál og svo
bað Þorsteinn Pálsson ríkisrekna lög-
fræðistofu að tékka betur á þessu.
En var einhver ástæða til að þessar upp-
lýsingar vektu athygli og umræðu? Nú er
erlend þátttaka í allskyns rekstri hérlendis
ekkert einsdæmi og ekkert tiltökumál
lengur, nema vegna þess að hér miðast
opinbert eftirlit og almennar leikreglur í
viðskiptum við kunningjasamfélagið,
reyndar einkum kunningjasamfélag fjöl-
skyldnanna íjórtán.
Ef við gengjum tryggilega írá leikregl-
„ fslensk fiskimið eru
að komast á alþjóð-
legt uppboð. Þetta er
Thatcherisminn í fisk-
veiðimálum. “
um og eftirliti - meðal annars með því að
tryggja raunverulegt ríkisfang rekstrarins
hér - meðal annars með því að allur fiskur
sé boðinn á íslenskum markaði - þá ætti
út af fýrir sig ekki að þurfa að amast frek-
ar við erlendri aðild að sjávarútvegsfyrir-
tækjum en að fiskeldi eða olíuverslun eða
fjármagnsfyrirtækjum. Það er reyndar
miklu hreinlegra en að búa við núverandi
dulrænu kringum erlend tengsl gámavina
ýmissa og siglenda.
Samt er þetta hneyksli.
Það er vegna þess að á síðasta áratug
skipti samstjóm Sjálfstæðisflokksins og
Framsóknarflokksins afnotarétti af fiski-
miðunum á milli þáverandi útgerðarfyrir-
tækja og leyfði síðan óhefta verslun með
kvótann. Smám saman hefúr þetta kerfi
orðið til þess að fiskimiðin, sameign þjóð-
arinnar samkvæmt 1. grein laga um fisk-
veiðistjómun, hafa verið færð fámennum
hópi manna að gjöf. Þátttaka útlendinga í
sjávarútvegi - þó óbein sé enn um stundir
- jafngildir þessvegna ekki því að við sé-
um að flytja inn áhættufjármagn, heldur
em erlend fyrirtæki að fá fyrir harla lítið
hlut í sjálfúm höfuðstól þjóðarinnar, auð-
lindinni í sjónum, sem kostaði okkur
þorskastríð eftir þorskastríð.
Hannes Hólmsteinn - hugmyndafræð-
ingur Davíðs Oddssonar - hefur lengi
predikað einkavæðingu fiskimiðanna.
Samkvæmt bókstafstrúnni á að skipta
miðunum upp í mátulega parta og af-
henda athafhamönnum til ævarandi eign-
ar og fijálsrar ráðstöfunar. Menn hafa
mótmælt Hannesi í orði, en á borði er
stefna hans að verða svo rótföst að íslensk
fiskimið eru að komast á alþjóðlegt upp-
boð. Hið fræga ákvæði um sameign þjóð-
arinnar í fyrstu greininni er bara brandari.
Þetta erThatcherisminn í fiskveiðimálum.
Honum fylgja hægrimenn í pólitík, og
auðvitað margir þeirra sem fengu ókeypis
kvóta á síðasta áratug, svokallaðir sægrei-
far. Og bæði Sjálfstæðis- og Framsóknar-
flokkur, þeir flokkar sem upphófu kvóta-
kerfið og einkavæðingu hafsins á síðasta
áratug.
Gegn Thatcherismanum er að myndast
talsverð fylking um veiðileyfagjald eða
kvótaleigu. Fyrir utan mikilvæg efnahags-
leg rök er. veiðileyfagjald í einhveiju
formi eina leiðin til að tryggja raunveru-
lega sameign auðlindarinnar, - og veiði-
leyfagjald er einnig rétta svarið við þeirri
stöðu sem nú hefur verið gerð opinber, að
útlendingar eiga hlut í sjávarútvegsfyrir-
tækjunum, og þar með ókeypis hlut í auð-
lindinni.
Hugmyndunum um veiðileyfagjald
vex fylgi. Af pólitískum samtökum urðu
Birtingarmenn fyrstir til að lýsa stuðningi
við þær hugmyndir, og síðan gerðu Al-
þýðuflokksmenn veiðileyfagjald að kosn-
ingaloforði fyrir síðustu kosningar. Al-
þýðubandalagið hefur í heild verið að fær-
ast smám saman í átt að þessari skipan, nú
síðast með miðstjómarályktun sem túlkuð
er sem stuðningur við veiðileyfagjald.
Skynsemismenn á Morgunblaðinu hafa
einnig haldið uppi öflugu andófi gegn nú-
verandi Thatcherisma í fiskveiðimálum.
Upplýsingamar um erlenda eignaraðild
í útgerðarfyrirtækjunum eru nýjar rök-
semdir gegn Thatcherismanum á fiski-
miðunum. Þótt þær nái sjálfsagt ekki máli
í Nefndinni-með-höfuðin-tvö sem kratar
létu stofna til að svæfa í kosningaloforðið
sitt.
TIL HAMINGJU ÚLFAR
Hér lauk þessum pistli. En það er engúi
leið að hætta án þess að minnast á frétt
mánaðarins, fréttina um Úlfar Þormóðs-
son sem vann fyrir borgardómi mál sitt
gegn Pressunni vegna æmmeiðingar. En
sem kunnugt er þarf til slíks verknaðar
bæði frumlag og andlag, þann sem meiðir
og það sem meitt er.
Og hefur Borgardómarinn í Reykjavík
þarmeð drýgt þá dáð að engum datt áður í
hug: að finna æmna í Úlfari Þormóðssyni.
Munu fáir eftir leika.
Hölundur er íslenskufræðingur
ÓLI BJÖRN KÁRASON
Við íslendingar emm undarleg þjóð í
samskiptum við aðrar þjóðir. Við þjáumst
bæði af minnimáttarkennd og stór-
mennsku. Við hikum ekki við að reyna að
kenna öðmm þjóðum hvemig stjóma eigi
peningamálum. Og við teljum sjálfsagt að
það gildi alveg sérstakar reglur um okkur,
líkt og fótboltalið, sem krefst þess að leik-
mennimir megi hlaupa um víðan völl með
boltann í höndunum, vegna þess að and-
stæðingamirem stærri og sterkari. Við er-
um þjóð sem telur ekki nauðsynlegt að
vera sjálfrí sér samkvæm, eins og dæmin
sanna.
Þegar harðnar á dalnum hér á landi og
nokkurt atvinnuleysi gerir vart við sig
byrjum við Islendingar að ræða um nauð-
„Er ekki kominn tími
til að við íslendingar
lítum í eigin barm og
spyrjum okkur að því
hvernig komið vœri
fyrir okkur efhelstu
viðskiptaþjóðir okkar
höguðu sér með sama
hœtti gagnvart okkur
og við gerum gagnvart
þeim? “
syn þess að vísa þeim erlendu verka-
mönnum sem hér em í vinnu úr landi. Við
segjum það ótækt að hafa útlendinga í
vinnu (yfirleitt vinnu sem við höfum ekki
litið við sjálfir), á sama tíma og íslending-
ar ganga atvinnulausir um götumar. En
um leið teljum við rétt og sjálfsagt að
landar okkar eigi fúllan aðgang að vinnu-
markaði annarra landa. I okkar huga gilda
aðrar reglur um Islendinga í vinnu erlend-
is en útlendinga í vinnu hér á landi. Þetta
er ekki eina dæmið sem hægt er að nefna.
Við teljum fráleitt að leyfa útlending-
um að fjárfesta hér á landi, eiga og reka
fyrirtæki í samkeppni við okkur heima-
menn, hvað þá að heimila útlendingum að
eignast hlut í íslenskum sjávarútvegsfyrir-
tækjum. Við teljum betra að fjármagna
fyrirtækin með erlendum lánum en er-
lendu áhættufjármagni.
Á sama tíma sjáum við ekkert athuga-
vert við það að íslensk fyrirtæki, og þá
einkum sjávarútvegsfyrirtæki, fjárfesti,
eigi og reki fyrirtæki í öðmm löndum, s.s.
í Bandaríkjunum, Bretlandi, Frakklandi
og Portúgal, svo nokkur lönd séu nefnd.
Samband íslenskra fiskframleiðenda
telur það hina mestu fimr að leyfa öðmm
en þeim að flytja út saltfisk. Fram-
kvæmdastjóri SIF sagðist í fféttum Stöðv-
ar 2 síðastliðið mánudagskvöld ekkert
hafa á móti samkeppni í innflutningi, en
telur nauðsynlegt að SIF sitji eitt að því að
selja útlendingum saltfisk. Rökin em ein-
fold og gamalkunn. Samkeppni í innflutn-
ingi tryggir lægra verð og einokun í út-
flutningi tryggir hærra verð. Þannig fá Is-
lendingar meira fýrir sinn snúð í viðskipt-
um við útlendinga, sem væntanlega bera
þá skarðan hlut ffá borði í viðskiptunum.
Eg vildi að lífið væri svona einfalt, því þá
gætu allar þjóðir heims hagað sér með
sama hætti og allir grætt á tá og fingri. Eða
gildir ekki það sama um erlendar þjóðir
og um okkur íslendinga?
Við Islendingar vitum auðvitað miklu
betur en útlendingar við hverja þeir mega
eiga viðskipti og af hveijum þeir eiga að
kaupa vömr hér á landi. Auðvitað geta og
eiga íslensk fýrirtæki að leita til margra
ffamleiðenda erlendis eftir hagstæðasta
verðinu og mestu gæðunum. En það er út
í hött að erlend fýrirtæki geti komið hing-
að og leitað eftir bestu kjömnum og mestu
gæðunum. Samkeppni um útflutning er af
hinu vonda, því þá gætum við þurft að
taka upp á því að hagræða og framleiða
ódýrar og, það sem verst væri, einhver út-
flytjandi gæti dottið niður á nýjan markað,
sem enginn þekkir.
Hagffæðiþekking okkar íslendinga er
góð, eins og sagan kennir, enda reyndi
Steingrímur Hermannsson að flytja hana
út til Grænhöfðaeyja þegar hann var for-
sætisráðherra og verðbólga með því hæsta
sem þekktist og stjóm peningamála fór
fram í prentsmiðju. Útflutningur á hag-
fræðiþekkingu gæti orðið atvinnugrein,
enda yrði passað upp á að aðeins þeir sem
hafa til þess leyfi, eins og Steingrímur,
fengju að flytja hana út. Hagfræðiþekking
okkar á lítið skylt við lögmál hagfræðinn-
ar, hvort eð er.
Er ekki kominn tími til að við íslend-
ingar lítum í eigin barm og spyrjum okkur
að því hvemig komið væri fyrir okkur ef
helstu viðskiptaþjóðir okkar höguðu sér
með sama hætti gagnvart okkur og við
gerum gagnvart þeim?
Hölundur er framkvæmdastjóri Álmenna
bókafélagsins.
„Ég veit að vin-
konur mínar eru
mér sammála um
að jafnréttis-
baráttan er ekki
síður í þágu karla
en kvenna og að
það er okkur
öllum jafn mikið
keppikefli að um
síðir verði hœgt að
segja um íslenska
karlmenn að þar
ríði bjartur riddari
í sínum
reynsluheimi. “
Guömundur Ólafsson
hagfræöingur

h&4*\Árc

„Kjötið er gott, en nautin eru
hægvaxta, skapill og
óhagkvæm í framleiðslu."
Sveinn Runólfsson
landgræöslustjóri
P rvcl h.Lý’tu.'t,
tvt) ve-ccv
„Það er margt prumpið sem
búnaðarforystan hefur gert.“
Gunnar Bjarnason
ræktunarmaöur
XDatr-tt rtíöíöi rv«e4, ttt)
/icrtþí cv yo Ci tóíVf't cv 'í
„Hins vegar ætla ég að vona
að ég standi ekki frammi fyrir
því aftur að skilja ekki með
nokkru móti hvað gerst hefur
í atkvæðagreiðslu."
Ólafur P. Póröarson
alþingismaöur
e-cwicvcýt:
cÉ^jcvcý'vcvL-tbct'c en
fce.L(-r-ci>tt, tc-t
„Það eru ákveðin
hreystimerki hjá Þórami
Viðari að lýsa þessu yfir, en
persónulega er ég allt annar-
rar skoðunar en hann.“
Einar Oddur Kristjánsson
bjargvættur
FJÖLMIÐLAR
Tölvunefnd hefur vit fyrir fólki
Á skömmum tíma hefúr
tölvunefnd hafhað fjórum
spumingum sem PRESSAN
hefúr ætlað að sputja um í
skoðanakönnunum sem Skáfs
framkvæmir fýrir blaðið.
Fyrst hafnaði nefndin
tveimur spumingum um mál
Eðvalds Hinrikssonar. Sú
fyrri var: Telur þú líklegt eða
ólíklegt að eitthvað sé hæft í
ásökunum Wiesenthal-stofn-
unarinnar á hendur Eðvaldi
Hinrikssyni? I hinni síðari átti
að biðja þátttakendur í könn-
uninni að segja til um hvað
þeir teldu eðlileg viðbrögð
stjómvalda við þessum ásök-
unum; hvort framselja ætti
Eðvald til Israels, leggja mál-
ið fyrir dómstóla hér heima
eða kanna það með öðrum
hætti, hvort stjómvöld ættu að
leiða málið hja sér, mótmæla
þessum ásökunum formlega
eða grípa til einhverra annarra
aðgerða sem þátttakendur
teldu réttmætar. Rökstuðning-
ur nefndarinnar fyrir því að
hafna þessum spumingum var
sá, að ekki væri rétt að leyfa
skoðanakönnun um „persónu-
málefni" Eðvalds Hinriksson-
ar.
Nú snýr mál Eðvalds Hin-
rikssonar að sjálfsögðu að
honum og er því persónumál-
efni í þeim skilningi. Þetta
mál beinist hins vegar jafn-
framt að íslensku þjóðinni.
Wiesenthal-stofnunin ásakar
hana um að hafa skotið skjóls-
húsi yfir stríðsglæpamann. Og
samkvæmt skilningi Núm-
berg-réttarhaldanna kemur
þetta mál öllu mannkyninu
við. Þar var þátttaka í helför
nasista gegn gyðingum flokk-
uð sem glæpur gagnvart
mannkyninu.
Nefndarmenn í tölvunefnd
em því líkast til þeir fyrstu í
heiminum sem flokka ásak-
anir um stríðsglæpi sem
„persónumálefni" þeirra sem
ásakanimar beinast gegn. Ef
til vill hefði mátt haga spum-
ingum þeim sem PRESSAN
vildi leggja fyrir þátttakendur
í skoðanakönnuninni öðru-
vísi. Það er hins vegar óskil-
janlegt af nefndinni að hafna
því algjörlega að spurt sé um
þetta málefni.
Nú síðast vildi PRESSAN
spurja þátttakendur í skoðana-
könnun Skáís hver væri að
þeirra dómi skemmtilegsti
þingmaðurinn og hver leiðin-
legasti. Jafnframt hver væri sá
heiðarlegasti, óheiðarlegasti,
gáfaðasti og vitgrennsti.
Tölvunefnd fannst í lagi að
spurja um þann skemmtileg-
asta, gáfaðasta og heiðar-
legasta. Hins vegar hafnaði
hún því algjörlega að fólk
mætti tjá sig um hver væri sá
leiðinlegasti, óheiðarlegasti
eða vitgrennsti - þótt ætla
mætti að heiðarleiki og gáfna-
far þingmanna skiptu þjóðina
meira máli en skemmtilegheit
þeirra.
Og sömuleiðis mætti ætla
að fyrst heimilt var að spurja
um jafn mikilvægan þátt í fari
þingmanna og skemmtilegheit
þeirra kæmi ekki að sök þótt
spurt væri í leiðinni um leið-
indin.
Þar sem svar tölvunefndar
barst seint hafði Skáís þegar
spurt þátttakendur allra sex
spuminganna um þingmenni-
na. Við framkvæmd könnun-
arinnar kom í ljós að enginn
þátttakenda fann nokkuð at-
hugavert við að flokka þing-
mennina sína með þessum
hætti. Enginn sat hjá. En
vegna afstöðu tölvunefndar
var ekki unnið úr svörum um
þann vitgrennsta og óheiðar-
legasta.
I þeim lið skoðanakönnun-
arinnar er eina niðurstaðan að
af 600 manna úrtaki var eng-
inn sammála tölvunefnd um
að ótilhlýðilegt væri að þjóðin
segði skoðun sína á óheiðar-
leika þingmanna sinna og
heimsku.
Gunnar Smári Egilsson
(jj)e,Liví ,

„Eftir 31 árs hjónaband fer ég
nú fram á skilnað vegna þess
að mér líður alltaf svo illa.“
Tammy Faye Bakker,
eiginkona sjónvarpspredlkara
TÉfcrtt c\- 2/ CV'C)
i
e-/ötbL vý crtL ccVccvt
„Ég er vanur fánaburði frá
Þingvöllum."
Helmir Stelnsson
et^ýtctw ftcjcVcCtci
o-cý y^cvtóttci c tvC-L
„Það geta öllum orðið á mis-
tök og mér finnst þetta mál
ekki þess eðlis að það þurfi
að fjalla um það í fjölmiðlum,
því málið hefur verið leyst.“
Höröur Þórleifsson,
formaöur Tannlæknafélags
Noröurlands