Pressan - 19.03.1992, Blaðsíða 33

FIMMTUDAGUR PRESSAN 19.MARS 1992
33
E R L E N T
Gela erfðavísindin
lært af Churchill?
Var Winston Churchill ofur-
menni? Það virðist vera skoðun
Steve Humphries, sem er bresk-
ur hjartasérfræðingur og erfða-
fræðingur. Humphries leitar nú
ásamt hópi rannsóknarmanna að
„Churchill- geninu", erfðaefni
sem hann telur að hljóti að vera
góð vöm gegn hjartasjúkdóm-
um.
Humphries og félagar hans
telja nefnilega að Churchill hljóti
að hafa haft í sér eitthvert erfða-
efni sem tryggði honum mikið
langlífi, þrátt fyrir að hann hafi
alla tíð stundað ákaflega óhollt
lífemi. Churchill andaðist í hárri
«lli,90ára.
Ahættuþættirnir í lífi þessa
mikla stjómmálaforingja voru
svosem æmir: Hann var smá-
vaxinn, feitur, skapstór og oft
uppstökkur. Hann gegndi stór-
um embættum sem hljóta að
hafa valdið mikilli streitu. Hann
átti erfitt með svefn og er sagt að
hann hafi í svefnherberginu haft
tvö rúm sem hann eigraði á milli
í andvökunum.
Alveg fram undir það síðasta
reykti hann eins og strompur,
stóra og feita vindla sem urðu
Winston Churchill: Feitur,
stressaður, drakk og reykti,
en varö þó níræður.
eins konar einkennismerki hans.
Það var varla hægt að hafa tölu á
því hversu marga vindla hann
reykti á dag.
Og hann drakk eins og svamp-
ur, kampavín, viskí og þó allra-
helst koníak. Það hefur verið
áætlað að á hverjum degi hafi
hann innbyrt um það bil 180
grömm af hreinum vínanda.
Hins vegar má vel vera að það
sé ástæðulaust fyrir bresku vís-
indamennina að leggja út í þessa
eftirgrennslan. Churchill sjálfur
var nefnilega eitt sinn spurður að
því hvers vegna hann væri svona
gamail, hvert væri leyndarmálið.
Hann svaraði á sinn lakóníska
hátt: „Engar íþróttir.“
Irland:
Leynifélag prest
ar aðstoða við
fóstureyðingar
Leynilegur félagsskapur kat-
ólskra presta á írlandi hefur und-
anfarin ár aðstoðað fjölda írskra
kvenna við að fara yfir sundið til
Englands til að fara í fóstureyð-
ingu. Blátt bann er lagt við fóst-
ureyðingum í írsku stjómar-
skránni.
Samkvæmt frétt breska
blaðsins The Independent hafa
margar fóstureyðingarstofur og
félagsráðgjafar á Englandi skrá
yfir írska presta, sem em reiðu-
búnir að aðstoða konur við að
koma fóstureyðingu í kring. Þeir
eru ennfremur tilbúnir til að
veita konum syndaaflausn og
huggun eftir fóstureyðingu, en
samkvæmt kenningu kirkjunnar
er enginn eðlismunur á fóstur-
eyðingu og því að myrða eigið
bam að fæðingu lokinni.
Talið er að árlega fari um
7.000 írskar konur yfir Irlands-
haf til að láta eyða fóstri á Eng-
landi.
Fóstureyðingar hafa verið í
brennipunkti á Iralandi undan-
famar vikur vegna máls tánings-
stúlku, sem hafði verið nauðgað,
og var um hríð sett í farbann svo
hún kæmist ekki til Englands í
fóstureyðingu. Hæstiréttur aflétti
farbanninu áður en yfir lauk.
Sergei
Kríkalev
fyrir brott-
förina út í
geim:
Sovéskur
borgari og
handhafi
flokks-
skírteinis.
EKKIKOMA
NHHJRr
„Ekki koma niður!“ Þetta er í
stuttu máli inntak bréfs sem Val-
erí Plojakov, einn af forstöðu-
mönnum rússnesku geimvís-
indastofnunarinnar, sendi Sergej
Kríkalev geimfara fyrir fáeinum
dögum. Kríkalev átti reyndar að
vera kominn niður fyrir löngu;
hann hefur hringsólað um á
geimskipinu Mír síðan 17. maí
1990. Ætlunin var að hann sneri
aftur í ágúst á síðasta ári. En þá
reyndust ekki til neinir peningar
til að kosta heimferðina. Kríka-
lev hálfpartinn gleymdist úti í
geimnum.
En nú hafa Þjóðverjar ákveðið
að hlaupa undir bagga og hjálpa
Kríkalev. Þeim gengur reyndar
ekki náungakærleikurinn einn til
með því að borga brúsann. Þýsk-
ur geimfari fær að sitja með í
geimfarinu Sojuz, sem fer út
fyrir gufuhvolfið þeirra erinda að
ná í Kríkalev og félaga hans
Alexander Volkov, en hann
hefur líka dvalið þar langa hríð
— þó ekki jafnlengi og Kríkalev.
Kríkalev er semsagt væntan-
legur til jarðar 23. mars. Hann
virðist ekki ætla að taka neitt
mark á vini sínum Plojakov, sem
segir að hér niðri bíði hans
ekkert nema upplausn, blankheit
— og enginn skilningur á þörf-
um geimfara.
„Þetta er mikil
friöarsinna-mynd
og ég held aö
hún hafi afstýrt
blóöugri borg-
arastyrjöld
Ted Turner sjónvarpsfursti héltþví fram í
TIME aö ákvöröun hans um aö sýna Á
hverfanda hveli í rússneskum kvikmynda-
húsum í fyrra hafi skipt sköpum um niöur-
stööu valdaránstilraunarinnar í ágúst.
Ars longa
vita brevis
Joe di Bella græðir nú á tá og fingri
við að selja marglit vaxlitaafþrykk af
legsteini listamannsins Andys War-
hol á 1.500 dali stykkiö.Fulltrúum
dánarbúsins stendur á sama og
segja þetta í anda listamannsins.
Er magnafsláttur
mögulegur?
Frakki nokkur stefndi lækni sínum
fyrir að hafa fyrir mistök boriö sýru á
getnaðarlim sinn með þeim afleiö-
ingum að hann gagnaðist ekki konu
sinni í einn og hálfan mánuö. Dóm-
arinn komst að þeirri niöurstöðu aö
læknirinn væri skaðabótaskyldur,
að hverjar samfarir væru 300 franka
virði (jafnvirði ríflega 3.000 íslenskra
króna) og að meðal-Frakkinn geröi
það einu sinni í viku.
Hringa vitleysa
er þetta
Glöggur sjónvarpsáhorfandi í
Bandaríkjunum veitti því athygli aö í
upphafi fjölda sjónvarpsþátta er
Móðir jörð sýnd svífandi í myrkum
geimi. Hann var reyndar ekki sá
fyrsti, sem tók eftir því, en hann varð
fyrstur til aö gera athugasemdir við
snúning hennar. [ mörgum þáttanna
snerist hún nefnilega öfugt en ekki
frá vestri til austurs eins og vera ber.
ERLENT SJÓNARHORN
JEANE KIRKPATRICK
Skerandi þögn um utanríkismálaáform Bush
Flestir eru á einu máli um að
George Bush hafi víðtæka
reynslu, þekkingu og áhuga á
utanríkismálum. Og gott betur,
því að í Flóastríðinu veitti hann
þá forystu, sem til þurfti. Samt
sem áður á forsetinn í miklum
vanda í utanríkismálum og það
er sami vandi og stjóm hans
þarf að glíma við í öðmm mál-
um - honum tekst ekki að gera
grein fyrir stefnu sinni með
óyggjandi hætti.
Það gerist aðeins endmm og
eins að forsetinn útskýri hvaða
almannaheill er verið að vemda
með stefnu hans í ýmsum mál-
um. Hann hefur til dæmis ekki
útskýrt hvaða hagsmunum er
verið að þjóna með því að halda
hlífiskildi yfir Kína, sem enn er á
bestukjaralista Bandaríkjanna
þrátt fyrir yfirgengileg mann-
réttindabrot stjómarinnar í Pek-
ing. Hann útskýrir ekki heldur
hvaða þjóðamauðsyn býður
honum að beita neitunarvaldi
sínu gegn frumvarpi um teng-
ingu mannréttinda og viðskipta
eða hvers vegna hann skarst úr
fylkingu vestrænna lýðræðis-
ríkja innan Sameinuðu þjóð-
anna, sem sameinast höfðu um
tillögu gegn hemámi Kínveija í
Tíbet.
Vissulega kunna þung rök að
hníga í þessa átt. Henry Jackson
öldungadeildarþingmaður og
Richard Nixon, fyrrum forseti -
báðir þungavigtarmenn í utan-
ríkismálum - töldu afar ríka
hagsmuni mæla með því að vin-
samlegum samskiptum væri
haldið við ríkisstjóm Kína. En
það á dögum Kalda stríðsins,
þegar kínverska trompið skipti
sköpum í stórveldapókemum.
Þessar spilareglur lögðust af um
leið og Kalda stríðið.
Við viljum ekki að Kínverjar
selji hátæknivopn til þriðja-
heimsríkja og auki þannig enn
hörmungar þeirra. Við viljum
ekki verðlauna þrælavinnu með
vinsamlegri utanríkisverslunar-
stefnu. Hins vegar væri okkur
ljúft að verðlauna stjómmála-
umbætur og hvetja til lýðræðis-
„Sœkist Bush eftir stuðningi við
utanríkisstefnu sína (sem verður að
teljast líklegt á kosningaári) þarf
hann að gera hreint fyrirsínum
dyrum... fyrr en seinna. “
þróunar í þessu víðfeðma landi
- bæði vegna þess að öryggi og
frelsi Kínverja rnyndi batna
verulega en líka vegna þess að
líkur á friði og stöðugleika í
Suðaustur-Asíu allri myndu
aukast. Lýðræðisríki heyja ekki
árásarstríð eða styðja glæpa-
samtök á borð við Rauðu
khmerana.
Stefna Bandaríkjanna gagn-
vart Kína ætti vitaskuld að taka
mið af þessu. Sé eitthvert æðra
markmið til staðar er sky lda for-
setans að skýra þegnum sínum
frá því og hvemig það þjónar al-
mannaheill.
Svipað mál kom upp vegna
afstöðu stjómarinnar til ástands-
ins í Júgóslavíu. Að Kalda stríð-
inu loknu ógna Sovétríkin ekki
lengur sjálfstæði Júgóslavíu og
þar getur ekki lengur kviknað
neisti Evrópuófriðar. Hvaða
þjóðarhagsmunir Bandaríkj-
anna buðu að þau viðurkenndu
ekki Króatíu og Slóveníu, löngu
eftir að öll Evrópuríki höfðu
gert það?
Bandaríkjamenn hafa engan
hag af því að halda einræðis-
herrunum í Peking eða Serbun-
um í Júgóslavíu í sessi. A hinn
bóginn hafa þeir mikinn hag af
því að hvetja til þess að mann-
réttindi séu virt og deilur þjóða
og þjóðabrota leystar með frið-
samlegum hætti. Við höfum
hag af lýðræði.
En snýst þessi vandi forset-
ans aðeins um kynningu á
stefnu hans - eins og hann er
sagður telja sjálfur - eða er sjálf
stefnan vandinn? Eg er þeirrar
skoðunar að sá vandi, sem okk-
ur er á höndum í utanríkismál-
um, sé sá, að forsetann skortir
grundvallarstefnu: Að það sé
með ríkustu þjóðarhagsmunum
Bandaríkjanna að lýðræði sé
eflt og útbreitt.
Og sömu sögu er að segja í
öðrum utanríkismálum. Að-
gerðaleysi í Rússlandi kann að
reynast öllum heiminum
skeinuhætt, því ef lýðræðið
bregst þar hvað verður þá um
önnur nýfrjáls ríki? Og hvað um
Miðausturlönd, þar sem Banda-
ríkjastjóm leggst á sveif með
Sýrlendingum, leppstjóm þeirra
í Líbanon og Frelsissamtökum
Palestínu (PLO) og þegir yfir
ofbeldisverkum þeirra og virð-
ingarleysi gagnvart mannrétt-
indum?
Bush og James Baker, utan-
ríkisráðherra hans, virðast ekki
láta sig neinu skipta í hvers kon-
ar félagsskap þeir em og fyrir
vikið eru pólitísk markmið
stjómarinnar í litlum tengslum
við almennan skilning Banda-
ríkjamanna á því á hverju sam-
skipti við önnur ríki skulu
grundvallast.
Utanríkisstefna verður að
stjómast af almannaheill en
ekki persónulegum skoðunum.
Bandaríkjamenn munu styðja
stefnu forseta síns ef þeir skilja
forsendur hennar. Þeir munu
ekki styðja stefnu, sem þeir
botna ekki í. Sækist Bush eftir
stuðningi við stefnu sína (sem
verður að teljast lfklegt á
kosningaári) þaif hann að gera
hreint fyrir sínum dymm... fyrr
en seinna.
Hötundur er lyrrverandi sendiherra
Bandarikjanna hjá
Sameinuöu þjóö'unum.