Morgunblaðið - 05.06.2004, Page 10

FRÉTTIR
10 LAUGARDAGUR 5. JÚNÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FORMENN stjórnarandstöðuflokkanna á Al-
þingi fagna orðum Davíðs Oddssonar forsætis-
ráðherra að þjóðaratkvæðagreiðsla verði haldin
um fjölmiðlalögin eftir að Ólafur Ragnar Gríms-
son, forseti Íslands, synjaði þeim staðfestingar.
Össur Skarphéðinsson, formaður Samfylking-
arinnar, segir að Davíð hafi verið bljúgur og
breyttur er hann ræddi þessi mál í Kastljósi
Sjónvarpsins í fyrrakvöld. „Hann staðfesti í raun
að hann gerir ekki lengur athugasemdir við mál-
skotsrétt forseta. Hann sömuleiðis telur engum
vafa blandið að þjóðaratkvæðagreiðsla verði
haldin og hann leggst ekki gegn því að þing
verði kallað saman. Mér finnst ánægjulegt með
hvaða hætti hann kemur að þessu,“ segir Össur.
„Það er fagnaðarefni að forsætisráðherra ve-
fengir ekki að þessi þjóðaratkvæðagreiðsla skuli
fara fram í samræmi við skýr ákvæði stjórn-
arskrárinnar,“ segir Steingrímur J. Sigfússon,
formaður Vinstrihreyfingarinnar – græns fram-
boðs, og það beri að gera eins fljótt og aðstæður
leyfa. Hann viðurkennir að nauðsynlegt sé að
hafa tíma til undirbúnings og fjórar til sex vikur
nægi til þess. Þingflokkur VG geri þá kröfu að
þverpólitískt samráð verði viðhaft um undirbún-
inginn og Alþingi komi saman við fyrsta tæki-
færi til að taka sjálft á málinu. Ekki sé nóg að
Davíð Oddsson og Halldór Ásgrímsson komi því
í einhvern farveg.
Guðjón Arnar Kristjánsson, formaður Frjáls-
lynda flokksins, er á sama máli og telur að kalla
eigi Alþingi sem fyrst saman til að ræða fram-
kvæmd atkvæðagreiðslunnar. „Það er vont að
hafa engar lagareglur um hvernig framkvæma á
slíka hluti þegar verið er að kjósa um mál sem
búið er að synja og vísa til þjóðarinnar,“ segir
hann.
Enginn peningur í baráttuna
Össur er þeirrar skoðunar að stjórnmálaflokk-
arnir muni sitja til hliðar og þjóðin eigi næsta
leik og kveði upp sinn úrskurð. Hann sér ekki
fyrir sér hvernig kosningabaráttan muni þróast.
„Ég ímynda mér að ef það er eitthvert fylgi við
þessi lög þá muni þeir sem þau styðja berjast
fyrir því að þau verði staðfest í þjóðaratkvæða-
greislu. Aðrir munu berjast gegn því,“ segir
hann. Samfylkingin muni ekki setja neina pen-
inga í baráttuna, ekki koma að henni en vafalítið
muni einstaklingar innan flokksins taka þátt að
einhverju leyti. Vel komi til greina sú hugmynd
sem forsætisráðherra orðaði að veita opinberu
fjármagni bæði til þeirra sem berjast fyrir lög-
unum og gegn þeim.
Steingrímur segir ekki endilega heppilegast að
stjórnmálaflokkarnir sjálfir taki upp á sína arma
að standa fyrir kynningu eða urmæðu í þessu
máli. „Það má hugsa sér að hið opinbera komi að
því með tvennum hætti; annars vegar að standa
fyrir einhverri hlutlausri kynningu. Hins vegar
að styrkja samtök eða hreyfingar sem beittu sér
fyrir tilteknum málstað.“ Þetta eigi Alþingi að
ákveða og sé ekkert einkamál forsætis- eða utan-
ríkisráðherra.
Flokkar sitja til hliðar
Guðjón segir ljóst að Frjálslyndi flokkurinn
fari ekki í kosningabaráttu vegna málsins. „Auð-
vitað munu menn skrifa greinar og reyna að
upplýsa málið en ég lít ekki svo til að stjórn-
málaflokkarnir fari í neinn kosningaslag út af
þessari kosningu heldur fyrst og fremst láti þeir
fara frá sér upplýsingar, sem þeir vilja koma á
framfæri og geri athugasemdir við eitthvað sem
kemur fram í umræðunni. Umræðan verður
sjálfsagt lifandi og þjóðin á að fá góðar upplýs-
ingar og leggja síðan mat á málið og kjósa síðan
eftir sinni sannfæringu,“ segir Guðjón.
Formenn stjórnarandstöðuflokkanna um þjóðaratkvæðagreiðsluna
Stjórnmálaflokkarnir
taka ekki virkan þátt
HALLDÓR Blöndal, forseti Alþing-
is, segir Ólaf Ragnar Grímsson, for-
seta Íslands, fara með órökstuddar
árásir á Alþingi þegar hann tali um
að gjá hafi myndast á milli þingvilja
og þjóðarvilja. Óhjákvæmilegt sé að
Ólafur Ragnar útskýri betur hvað
hann eigi við með þessum orðum.
Halldór segir ljóst að þjóðarat-
kvæðagreiðsla muni fara fram og nú
skipti mestu máli að persónugera
ekki þær deilur sem uppi eru.
Efnisrýr yfirlýsing forsetans
„Ég var staddur í Washington,
raunar í húsi fulltrúadeildar Banda-
ríkjaþings í hópi tólf þingforseta frá
Norðurlöndunum og Eystrasalts-
löndunum, þegar mér bárust þær
fréttir að forseti Íslands hefði á
blaðamannafundi synjað um stað-
festingu á lögum frá Alþingi. Við-
brögð þingforsetanna voru öll á eina
lund,“ segir Halldór.
„Síðan hef ég lesið vandlega yfir
yfirlýsingu forseta Íslands og hún
kemur mér satt að segja mjög á
óvart, annars vegar vegna þess
hversu efnisrýr hún er og hins vegar
vegna þess að
hann er þar með
órökstuddar
árásir á Alþingi
þar sem hann tal-
ar um að gjá hafi
myndast milli
þingvilja og þjóð-
arvilja. Mér
finnst óhjá-
kvæmilegt að for-
seti Íslands út-
skýri betur hvað hann á við með
þessum orðum.
Mér er alls staðar vel tekið hvar
sem ég kem og ég get ekki fundið að
það sé nein gjá á milli mín sem for-
seta Alþingis og þess fólks sem ég
hitti á förnum vegi, nema að síður
sé.“
Halldór segir Alþingi og þingræð-
ið vera hornstein íslenskrar lýðræð-
isskipunar og að menn verði að
standa vörð um þann hornstein. „Ef
við brjótum niður þingræðið er
skammt í það að önnur mannréttindi
og lýðréttindi séu í hættu.
Ég tel að ein af þeim stoðum sem
lýðræðið stendur á er frjáls fjölmiðl-
un. Með því á ég við að hún sé óháð
og fjölbreytileg en ekki öll á sömu
hendi. Þess vegna er það frumskylda
Alþingis og okkar allra að treysta
það að verslunarkeðja eða fyrir-
tækjasamsteypa geti ekki haft yfir-
gnæfandi áhrif í frjálsri fjölmiðlun á
Íslandi.
Ólafur Ragnar Grímsson hefur
ákveðið að synja um staðfestingu á
lögum og ég tel óhjákvæmilegt að við
því verði brugðist. Þjóðaratkvæða-
greiðsla mun fara fram og í mínum
huga skiptir nú mestu máli að per-
sónugera ekki þær deilur sem uppi
eru heldur bíður það verkefni Al-
þingis að skilgreina með skýrum
hætti hvert sé hlutverk forseta Ís-
lands til þess að það embætti geti á
ný orðið sameingartákn þjóðarinnar.
Nú hefur myndast gjá á milli Alþing-
is og þess manns sem skipar emb-
ætti forseta Íslands. Alþingi er elsta
stofnun þjóðarinnar og stendur vörð
um lýðræði og frjálsræði í landinu.
Það mun áfram standa en menn
koma og hverfa úr embættum sín-
um,“ segir Halldór.
Halldór Blöndal forseti Alþingis
„Órökstuddar
árásir á Alþingi“
Halldór Blöndal
DAVÍÐ Þór Björgvinsson lagapró-
fessor segir ekki óhjákvæmilegt að
halda þjóðarat-
kvæðagreiðslu
um fjölmiðlalögin
eftir að forseti Ís-
lands, Ólafur
Ragnar Gríms-
son, synjaði þeim
staðfestingar.
Eins og fram hafi
komið sé hægt að
kalla saman Al-
þingi og einfald-
lega nema umrædd lög úr gildi. Þá
væri hægt að undirbúa nýja löggjöf
um fjölmiðla í sumar og haust til að
brúa það sem forsetinn kallaði gjá
milli þings og þjóðar. „Það mætti
jafnvel gera án þess að menn við-
urkenndu það í sjálfu sér að forset-
inn hefði þennan málsskotsrétt og sú
óvissa, að svo miklu leyti sem hún er
til staðar, myndi þá hanga áfram í
loftinu.“
Forseti tók áhættu
Í annan stað segir Davíð Þór að
forsetinn byggi þennan málsskots-
rétt á lögskýringum sem séu umdeil-
anlegar. Til séu lögfræðingar sem
telji að hann hafi ekki þetta synjun-
arvald heldur sé þetta réttur ráð-
herra. Það byggi á því að forseti láti
ráðherra framkvæma vald sitt sam-
kvæmt stjórnarskránni. Atbeina for-
seta samkvæmt 26. grein stjórnar-
skrárinnar, að synja lögum
staðfestingar, sé einungis formlegur
og því sé þessi synjun þýðingarlaus.
Ólafur Ragnar Grímsson hafi tekið
áhættu með þessari ákvörðun því
ekkert samkomulag sé um það að
forsetinn hafi þennan rétt. Áhættan
felist í því að dómstólar geti komist
að þeirri niðurstöðu að þessi synjun
forsetans hafi reynst lögleysa.
Hann nefnir einnig þann mögu-
leika að ef ríkisstjórnin kemst að
þeirri niðurstöðu að ákvörðun for-
setans sé lögleysa þá geti hún látið
reyna á það fyrir dómstólum. Komist
dómstólar að þeirri niðurstöðu að
forsetinn hafi þennan rétt til synj-
unar sé hægt að halda þjóðarat-
kvæðagreiðslu um lögin. Annar
möguleiki sé að halda fljótlega þjóð-
aratkvæðagreiðslu þó að því gefnu
að lög séu sett um framkvæmd henn-
ar, sem Alþingis samþykkir.
Davíð Þór Björgvinsson lagaprófessor
Þjóðaratkvæðagreiðsla
ekki óhjákvæmileg
Davíð Þór
Björgvinsson
ÞINGFLOKKUR Frjálslynda
flokksins telur brýnt að framkvæmd
þjóðaratkvæðagreiðslu um fjölmiðla-
málið verði flýtt sem kostur er. „Þing-
flokkur Frjálslynda flokksins fagnar
því að æðsti dómstóll þjóðarinnar, –
þjóðin sjálf, skuli fá tækifæri til að
skera úr um hvort svokallað fjölmiðla-
frumvarp verði staðfest sem lög,“
segir í yfirlýsingu þingflokksins.
Æskilegt er að mati Frjálslynda
flokksins að þjóðaratkvæðagreiðslan
fari fram samhliða kosningu til emb-
ættis forseta Íslands. Þannig megi
spara stórfé og einnig sé brýnt að fá
niðurstöðu í þessu máli svo fljótt sem
auðið er. Mikilvægt sé að kalla saman
Alþingi sem fyrst svo það geti gengið
frá skipan mála vegna þjóðarat-
kvæðagreiðslunnar.
„Verði frumvarpinu hafnað af þjóð-
inni telur þingflokkur Frjálslynda
flokksins einsýnt að byrja eigi frá
grunni á því að skapa heildstæða og
vandaða löggjöf um starfsumhverfi
og eignarhald á íslenskum fjölmiðlum
í samstarfi við stéttarfélög og aðra
hagsmunaaðila. Einnig telur þing-
flokkurinn brýnt að sporna gegn
hringamyndunum almennt í þjóð-
félaginu,“ segir jafnframt í yfirlýsing-
unni.
Fagnar þjóð-
aratkvæða-
greiðslu
STÓRAR skepnur úr hafinu vekja
ávallt athygli, ekki síst ungra
manna. Hér eru bræðurnir Jón
Kort og Kristófer Ólafssynir við tvo
myndarlega hákarla á bryggjunni í
Haganesvík á dögunum.
Morgunblaðið/Örn Þórarinsson
Stórar skepnur úr hafinu
HÉRAÐSDÓMUR hefur staðfesti
framlengingu á gæsluvarðhaldi til
16. júní nk. yfir þremur útlendum
karlmönnum, sem komu hingað til
lands fyrir tæpum mánuði, ýmist
með fölsuð eða stolin skilríki.
Mennirnir, sem segjast vera pal-
estínskir, voru fyrst úrskurðaðir í
gæsluvarðhald 28. maí sl. en þeir
komu hingað til lands 6. maí. Jónas
Hallsson aðstoðaryfirlögregluþjónn
segir að eftir að mennirnir voru
komnir inn í landið hafi vaknað grun-
semdir um að ekki væri allt með
felldu.
„Þá var gefin út handtökuskipun á
þá og þeir fundust ekki fyrr en fyrir
um viku síðan,“ segir Jónas. Í ljós
kom að tveir mannanna voru með
fölsuð skilríki og einn þeirra með
stolið vegabréf. Í fyrradag var fjórði
maðurinn, sem grunaður er um að
vera vitorðsmaður með mönnunum,
einnig settur í gæsluvarðhald.
Jónas segir mál mannanna vera í
skoðun hjá Útlendingastofnun og að
mennirnir hafi leitað hælis í öðrum
löndum og gefið upp misvísandi nöfn.
Gæsluvarð-
hald yfir er-
lendum mönn-
um framlengt
SAMTÖKIN Ísland–Palestína
standa fyrir útifundi á Ingólfstorgi í
dag, laugardag, klukkan 14. Að sögn
Sveins Rúnars Haukssonar, for-
manns félagsins, er megintilgangur
fundarins að árétta andstöðu Íslend-
inga við framferði Ísraelshers og
mótmæla stríðsglæpunum í Rafah.
„Núna er herinn aftur kominn inn
í Rafah, eftir stutt hlé, og það er mik-
ilvægt að sýna samstöðu með palest-
ínsku þjóðinni á þessum tímum. Við
vonum að útifundurinn verði til þess
að þjappa fólki saman. Sömuleiðis
viljum við nýta tækifærið og minna á
sjálfboðaliðana okkar, sem eru í Pal-
estínu, og neyðarsöfnun til stuðnings
hjálparstarfi,“ sagði Sveinn Rúnar í
samtali við Morgunblaðið í gær.
Ræðumenn á fundinum verða
Katrín Jakobsdóttir íslenskufræð-
ingur og Össur Skarphéðinsson al-
þingismaður. Áætlað er að fundur-
inn standi í um hálftíma.
Ísland–Palestína
Útifundur á
Ingólfstorgi
♦♦♦